SOS Justitie
Voor een toegankelijke en democratische justitie
Sinds de lancering van zijn justitieplan op 18 maart is minister van Justitie Koen Geens op promo-tour. Hij doet zijn best om het protest van alle actoren van de derde macht te framen als een soort steunbetuiging voor zijn plan. Hij schuwt daarbij de mooie woorden niet. Iedereen is toch voor een modernisering van justitie, iedereen wil toch meer efficiëntie. De 10 % besparingen van deze legislatuur "zullen niet ten koste zijn van het huidig personeel" klinkt het en natuurlijk zullen de rechten van verdediging gerespecteerd worden.
Het plan Geens raakt aan de fundamenten van justitie
Op 8 mei werd het eerste wetsontwerp van Geens goedgekeurd door de Ministerraad. Het is het eerste in een reeks van vier "potpourri" wetten. Een aantal voorstellen zijn interessant. Bijvoorbeeld zijn project "E-Box" waarmee eindelijk een aanzet gegeven wordt voor de informatisering van justitie. Maar het is belangrijk door de bomen het bos te blijven zien. Het is niet moeilijk om aan een oude burcht, wat justitie is, verbeteringen aan te brengen. Maar als onder het mom van die verbeteringen de fundering wordt aangetast, de toegangsdrempels worden verhoogd en de deuren en ramen verkleind, ... dan is er een ernstig probleem. En als bovendien één groep in die burcht, in casu het openbaar ministerie en de uitvoerende macht, steeds meer te zeggen krijgt, dan is er een nog veel fundamenteler probleem.
Ook het 1ste potpourri-voorontwerp is problematisch.
Geens zet bij het innen van niet-betwiste schuldvorderingen tussen handelaars zowel de advocaat als de rechter buiten spel. Alles kan via een gerechtsdeurwaarder geregeld worden. Het voorontwerp voorziet dat de Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders van België de bevoegdheid krijgt om uitvoerbare titels te creëren. Dat kan men toch bezwaarlijk een adequate rechtsbedeling noemen? De deurwaarderslobby heeft duidelijk het pleit gewonnen.
Geens plant ook een belangrijke wijziging inzake de mededeelbaarheid van bepaalde burgerlijke zaken aan het openbaar ministerie. Een materie waar zeker aan gesleuteld kan worden. Maar de huidige voorstellen zijn onduidelijk of echt problematisch. In sociale zaken bijvoorbeeld wordt de verplichte mededeelbaarheid aan het Arbeidsauditoraat afgeschaft. Lieven Lenaerts, kamervoorzitter in het Arbeidshof te Brussel schrijft daarover in de Juristenkrant: "Deze ontwerptekst is geschreven door mensen die niet weten hoe het terrein werkt. ... Ik begrijp werkelijk niet hoe men in naam van efficiëntie iets dat goed werkt zo de nek kan omwringen". Voor de arbeidsgerechten speelt het auditoraat nu een belangrijke voorbereidende rol, ook in het belang van de rechtzoekende. Dat wordt met één pennentrek van tafel geveegd.
Een aantal voorstellen stellen ernstige problemen wat betreft de rechten van de verdediging.
In tegenstelling tot wat de minister beweert, stellen een aantal van zijn voorstellen ook ernstige problemen wat betreft de rechten van de verdediging. In het eerste potpourri-voorontwerp gaat het o.a. over het verbod van wijziging van een vordering in hoger beroep, over de uitsluiting van hoger beroep tegen tussenvonnissen en over het onderwerpen van procesbesluiten aan vormvereisten.
De geplande wijzigingen van de strafprocedure zijn nog fundamenteler. Vooral het voornemen van Geens om voor bepaalde onderzoeksdaden geen onderzoeksrechter meer te moeten aanstellen, krijgt terecht veel kritiek. Hierdoor valt immers de waarborg van de onpartijdigheid van een onderzoeksrechter weg.
Maar ook heel wat andere maatregelen bouwen de rechten van de verdediging af. Zo is er het voorstel om de maandelijkse controle door de raadkamer op de verlenging van de voorlopige hechtenis af te schaffen, de beperking van het recht van de verdachte om op elk moment een schriftelijke verdediging neer te leggen, de beknotting van het recht om verzet aan te tekenen tegen een vonnis dat gewezen is zonder dat de beklaagde aanwezig was op het proces...
Ook de toegang tot een rechter staat zwaar onder spanning.
Al deze maatregelen worden verdedigd vanuit het mantra "efficiënte justitie". Strafpleiter Walter Van Steenbrugge zegt hierover op zijn blog: "Laat efficiëntie vooral de basisrechten niet smoren, want net daar knelt het schoentje nogal stevig. Want met de bescherming van de rechten van de mens gaat het van kwaad naar erger".
De invoering van BTW voor advocatendiensten door de vorige regering maakte juridische bijstand op slag 21% duurder. Vandaag treedt de wet in werking tot verhoging van de griffierechten. Verder plant minister Geens de verstrenging van het systeem van gratis juridische bijstand en een aanzienlijke vermindering van het aantal vredegerechten. De toegang tot het gerecht wordt zo voor veel mensen feitelijk onmogelijk.
De justitiehervorming zou aan een echt publiek debat moeten worden onderworpen. De burger heeft het recht te weten dat het plan-Geens de rechten van burgers op een onaanvaardbare wijze uitholt en justitie nog ontoegankelijker en ondemocratischer maakt. Een bloedarme justitie zal de rechten van de burger niet beschermen, zeker als de macht in de burcht verschuift naar het openbaar ministerie en de uitvoerende macht.
Wij willen met deze actie opnieuw aan de alarmbel trekken. Laat je stem horen. Wij denken dat we moeten reageren voor het te laat is. Het plan-Geens is nog maar een plan en het eerste "potpourri-voorontwerp" nog maar een ontwerp. Het kan dus nog worden tegengehouden.
Stuur ons je standpunt over het plan Geens, je verhaal over wat jij vindt dat anders moet of dat moet verbeteren. Mailadres :[email protected]
