Op 1 januari 2012 is de afkoopsom die Belgische Turken moeten betalen als alternatief voor de dienstplicht, verhoogd van 5.200 naar 10.000 euro. Twee maanden later lijkt het publieke debat stilgevallen, maar de ongerustheid is gebleven. Ook bij de jongeren.
De Belgische jeugd spaart traditioneel voor een reis, een auto of een huis. Veel jongens van Turkse afkomst hebben een andere bestemming voor het geld op hun spaarboekjes. Zij worden vanaf hun 18de voor de keuze gesteld: 10.000 euro aan de Turkse overheid overmaken of 15 maanden legerdienst vervullen.
Uitstel, geen afstel
Vanaf hun achttiende levensjaar zijn jongens met de dubbele nationaliteit verplicht hun legerdienst te vervullen of de afkoopsom te betalen, eventueel in schijven. De Turkse wet maakt geen uitzondering, maar voorziet wel de mogelijkheid om de oproep te verlaten naar 38 jaar. Vele jongemannen maken daar dankbaar gebruik van en kunnen zo een studie of carrière in België beginnen. Ze zijn meestal nog onbeslist over welke vorm van vaderlandsplicht ze verkiezen - afkoopsom of legerdienst – en soms over het feit of ze hun dienstplicht überhaupt wel willen vervullen. Indien ze hun oproep onbeantwoord laten, kunnen ze Turkije niet meer binnen met hun Turks paspoort zonder opgepakt te worden.
Alper Can (21), die zoals de meeste jongens zijn dienstplicht heeft uitgesteld, benadrukt dat zo'n keuze niet van de ene op de andere dag kan gemaakt worden: "Zal ik later nog naar Turkije gaan of bouw ik mijn leven hier verder op? Dat is een vraag waarop ik op dit moment het antwoord nog niet kan geven. Pas wanneer ik gesetteld ben, zal ik hierover kunnen beslissen."
Ook Selim Kutlu (24), voorzitter van de Turkse Studentenvereniging Antwerpen, wacht voorlopig af en focust op andere zaken, zoals het afmaken van zijn studie Informatica. Niet alle jongens van Turkse origine beslissen om te wachten met hun vaderlandsplicht.
Kutlu's vriend, Yunus Dilek, vertrok op 19-jarige leeftijd naar Turkije om daar een legerdienst van meer dan 15 maanden te voltooien. Hij raadt andere jongeren aan om hetzelfde te doen: "Niet alleen is het een traditie en plicht die je doet uit liefde voor je land, ook is het voor jongeren een ervaring die je ogen opent en je leert om zelfstandig te zijn. Ikzelf was de braafste niet, maar door mijn legerdienst ben ik echt veranderd. Ik ben verantwoordelijker en minder kinderachtig en heb meer zelfdiscipline. De eerste maanden na mijn terugkomst was het wel moeilijk om de draad van mijn leven terug op te pikken."
Dilek hoopt leeftijdsgenoten te kunnen overtuigen om ook naar Turkije te vertrekken. "Maar iedereen heeft er natuurlijk een eigen mening over en het is wel goed dat je voor studies de deadline kunt verzetten."
Te hoge som
Vroeg of laat moet de keuze wel gemaakt worden: afkoopsom of vertrek naar Turkije. Voor velen is het kiezen tussen 'slecht' en 'slechter'. Volgens Kutlu is een vertrek van 15 maanden naar Turkije dodelijk voor een carrière.
Halil Ibrahim Celik (20), voorzitter van Akabe, ziet het ook niet zitten om zijn toekomstplannen tijdelijk te onderbreken: "Vroeger overwoog ik om naar Turkije te vertrekken, maar nu heb ik trouwplannen en wil ik een huis kopen. Bovendien verlies je met zo'n werkonderbreking ook voor lange tijd je normale loon, wat uiteindelijk ook een grote kost kan zijn."
Betalen dan maar?
Volgens Selahattin Koçak, SP.A-schepen in Beringen, is het geen aantrekkelijke oplossing: "10.000 euro is écht te veel. Zelfs wanneer je in een economisch goede positie zit. Allochtone jongeren vinden echter moeilijk werk en bovendien voelt heel Europa de crisis. In die situatie is 10.000 euro dus zeker te veel."
De verhoogde afkoopsom ligt niet alleen praktisch moeilijk, maar ook moreel. "Met de nieuwe regeling ga je naar de bank om je geld te storten en op vijf minuten is de dienstplicht vervuld. Vroeger moest je slechts de helft betalen, maar vertrok je sowieso nog naar Turkije voor een basisopleiding van 21 dagen en kreeg je een beeld van hoe het er daar aan toegaat. Dat vind ik veel beter," zegt Celik.
Volgens Can is de verhoging van de afkoopsom een manier om het Turkse begrotingstekort aan te vullen. De prijs lijkt te primeren op de legerdienst. Kutlu is het daarmee eens: "Ik weet niet wat de bedoeling van Turkije is om de afkoopsom zo drastisch te verhogen. Ik denk dat het een manier is voor het land om aan geld te komen in tijden van crisis. Of misschien willen ze dat alleen rijke mensen nog een legerdienst kunnen vermijden?"
Dilek, die zelf heeft geopteerd voor de legerdienst, vindt de afkoopsom redelijk. "Het bedrag is inderdaad hoog, maar je moet het zien als een manier om Turkije te helpen in tijden van economisch moeilijke tijden".
Hij heeft wel kritiek op de communicatie over de verdubbeling. De maatregel kwam onverwacht voor de meeste Belgische Turken en werd te snel doorgevoerd. Identiteit In een eerste reactie op de verhoogde afkoopsom werd een simpele oplossing naar voren geschoven, namelijk afstand doen van de dubbele nationaliteit.
Koçak schept hierover duidelijkheid: "Ten eerste is het wettelijk geen optie. Turkije laat dit niet toe zonder dat de legerdienst voltooid is. Ten tweede zou zoiets ook gevoelig liggen bij veel Turken."
De dubbele nationaliteit blijkt essentieel te zijn voor de meeste jongeren. Hoewel ze in België geboren en opgegroeid zijn, hebben ze ook de Turkse nationaliteit en mentaliteit van thuis uit meegekregen en vaak bevindt een deel van de familie zich nog in Turkije. Dilek, Can en Kutlu bevestigen: "Ik voel mij Belg én Turk, geen van beide nationaliteiten zou ik willen missen."
Geen debat
De eerste communicatie over een verhoging van de afkoopsom zorgde voor een paniekgolf binnen de Turkse gemeenschap. Ook de Belgische media hadden aandacht voor de problematiek. Drie maanden later lijkt het debat stilgevallen. Binnen de Belgisch-Turkse jongerengemeenschap wordt het onderwerp steeds minder aangesneden. Op dit moment is er ook geen overleg op interstatelijk niveau tussen België en Turkije.
"Ik zou wel gesprekken willen, maar niet weten hoe er aan te beginnen. Ik denk niet dat de Belgische staat eigenlijk iets kan doen. Het gaat namelijk om een autonome wet van Turkije", zegt Koçak. "Maar misschien heeft de Turkse regering geen Belgische kritiek nodig. Onlangs heeft Minister Bozdag van de Turkse regering zelf erkend dat het bedrag inderdaad hoog ligt."
Can vindt dat de Belgische staat zich niet met de problematiek moet bezighouden: "Het is normaal dat Belgische zaken primeren op Turkse zaken in onze politiek. Tijd is kostbaar".
Koçak besluit: "Heel eerlijk, als ik in mijn 20ste levensjaar zou zitten en ik hoor allerlei verwarrende berichten gaande van de prijs die misschien naar beneden gaat tot de mogelijkheid om afstand te doen van de dubbele nationaliteit, ik zou voorlopig nog niks durven ondernemen en gewoon afwachten."
© 2012 – StampMedia – Daniëlle Raeijmaekers
