Boekrecensie: ‘Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond’

‘Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond’ nodigt uit tot ontdekking; wat is de onderliggende gedachte van deze stelling? En nog meer; is het waargebeurd? Voor Fatima uit Afghanistan en Helen uit Eritrea wel. De bittere waarheid. Deze twee tieners slaan noodgedwongen op de vlucht. Weg van alle miserie die ze op prille leeftijd meemaken in hun thuisland. Uiteraard is deze exodus voor deze 16-jarige meisjes, hoe kan het ook anders, een ware helse situatie. Maar geen van de extreem gevaarlijke beproevingen krijgt hen klein. Ze zijn meer dan moedig, meer dan veerkrachtig. 

Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond is een krachtig boek, waarin alle aspecten van de zoektocht naar een menselijk bestaan worden beschreven

Dit boek is een getuigenis van hun levenspad, dat hen uiteindelijk leidde naar België. Hun verhaal werd opgetekend door hun vriendinnen, Janne Janssens en Michèle Stappaerts. Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond is een krachtig boek, waarin alle aspecten van de zoektocht naar een menselijk bestaan worden beschreven. Daarmee geven Fatima en Helen mensen op de vlucht een gezicht, laten ze hun stem horen én benadrukken ze dat zij bestaansrecht hebben.

It takes a village

Al van de eerste bladzijde verrast dit boek. Het eerste grote vraagteken wordt beantwoord, want de titel krijgt onmiddellijk een uitleg en daar is de toon mee gezet. Uiteraard kan de lezer zelf invullen wat de titel kan betekenen. Voor mij was het duidelijk: je bestaat niet louter uit jezelf. Nog voor je geboren bent, word je al mede gevormd door je familiegeschiedenis en waar die geworteld is.

Dit boek is duidelijk, rechttoe rechtaan, zoals een levensverhaal als dat van Fatima en Helen ook moet verteld worden. Je krijgt als lezer meteen mee wie zij zijn, waar ze vandaan komen, wat hen gevormd heeft, wie hen dierbaar zijn. Onmisbare details om te weten, en meer nog, om te begrijpen wat hen ertoe gedreven heeft om deze moeilijke queeste aan te gaan. De directe schrijfstijl geeft je een inzicht in iemands leven, ook al is dat leven compleet anders dan jouw eigen historie. En dat is een kunst.

Aangenaam lezen

Je bestaat niet louter uit jezelf. Nog voor je geboren bent, word je al mede gevormd door je familiegeschiedenis en waar die geworteld is

In het begin is het even wennen aan de bladopmaak; de compositie van de zinnen is als die van een gedicht, uiteraard zonder rijm. Maar na de eerste pagina’s lijkt het wel alsof er geen andere manier van boeken schrijven is en dus ook lezen mogelijk is. Ondanks het gewichtige onderwerp leest dit boek hierdoor heel vlot. Als toelichting werden er hier en daar eenvoudige landkaarten toegevoegd om de locaties en reisroutes mee te kunnen volgen.

Janne Janssens en Michèle Stappaerts weten hoe je de lezer kan beroeren. Hun beschrijvingen van de gang van zaken is steeds accuraat en vaak prachtig lyrisch, maar nooit overstelpt met onnodige tekstuele versiersels. Zoals bijvoorbeeld wanneer Fatima kijkt naar de jongen waar ze verliefd op is en zijn ogen beschreven worden als: "zijn ogen lachten als twee parolen van hoop". Je zit hierdoor zelfs niet meer op de eerste rij maar wordt daadwerkelijk meegetrokken in de gebeurtenissen zelf. Zo wordt onmiddellijk een band gecreëerd met Fatima en Helen. Je lacht, huilt, leeft met hen mee en wenst hen een goede afloop toe.

Warme wake-up call

Het boek is niet louter een opsomming of beschrijving van de geschiedenis van Fatima en Helen; het boek is een wake-up call zonder koud, afstandelijk, belerend en aanklagend over te komen. Het zet aan tot denken, voelen, begrijpen en (zeer belangrijk): erkennen. Dat is de doorslaggevende boodschap. Een vluchteling is een mens. Elk mens heeft het recht op een veilig menswaardig bestaan.

Laat het verhaal van Fatima en Helen een inspiratie zijn voor elke school om hun steentje bij te dragen tot een begripvolle verwelkomende wereld, waar iedereen een plaats heeft, onvoorwaardelijk

Dit boek is vernieuwend, ook al is het onderwerp spijtig genoeg van alle tijden. Het is innovatief in al zijn poriën. Het brengt intense oprechte emoties naar boven met zijn puurheid van verhaallijnen. Er wordt een eerlijk portret geschetst van twee tieners, hopend op een plekje voor zichzelf in een soms abstracte en ongrijpbare wereld. Het is niet altijd tegenspoed dat telt; er is ook ruimte voor verliefdheid, vreugde en barmhartigheid. Dat maakt dat het geen slecht gebracht kil nieuwsitem is, maar een biografie waarin men zichzelf soms kan herkennen. En herkennen doet begrijpen.

Verplicht leesvoer

Dit boek moet gelezen worden door iedereen. Dankzij het aangename bladritme en de korte zinsbouw kan dit boek ook makkelijk gelezen worden door jongeren. Meer nog; dit boek moet geplaatst worden op de leeslijst van scholen. Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond is een ontdekkingsreis en kan een leerling begeleiden in zijn zoektocht om nog meer te worden wie hij/zij/hen is; iemand met open blik, open hart en voeling met zijn/haar/hun medemens. 

Laat het verhaal van Fatima en Helen een inspiratie zijn voor elke school om hun steentje bij te dragen tot een begripvolle verwelkomende wereld, waar iedereen een plaats heeft, onvoorwaardelijk.

Bovenstaande is ook meteen het belangrijkste argument om dit boek te vertalen naar zoveel mogelijk talen, opdat iedereen geënthousiasmeerd wordt om het woord van Fatima en Helen verder te dragen.

'Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond' zal niet gemakkelijk vergeten worden. 

'Het begin van mijn leven was toen ik nog niet bestond', werd opgetekend door Janne Janssens en Michèle Stappaerts, uitgegeven bij uitgeverij EPO, en is hier verkrijgbaar.