De invloed van het hoofddoekenverbod op adolescente moslima's

Opvallende resultaten na onderzoek over invloed hoofddoekenverbod op moslima’s

Tegenwoordig heeft iedereen een mening over de hoofddoek op middelbare scholen. De media en de politiek bezorgen ons burgers hierbij duizend-en-één aandachtspunten en meningsverschillen. Er worden beslissingen genomen van bovenaf over deze beruchte hoofddoek. Echter is de hoofddoek niet het daadwerkelijke onderwerp, het gaat hier eigenlijk over meisjes die een hoofddoek dragen. Het zijn adolescenten met gevoelens en meisjes die graag eigen keuzes maken. Hoe kan het dat er zoveel aandacht geschonken wordt aan ‘het zichzelf zijn’, ‘zelfontplooiing’ en ‘de identiteitsontwikkeling’ van pubers terwijl deze moslimmeisjes verboden wordt om een deel van hun (morele) identiteit te uiten. Hoe komt het dat geen enkele politicus of opiniemaker zich vragen stelt bij het psychologisch welzijn van deze meisjes? Hoe komt het dat niemand stil staat bij de gevolgen van dit verbod op professioneel niveau?

Ikzelf, als laatstejaarsstudente maatschappelijk werk, stelde mezelf wél deze vragen. Onder begeleiding van Unia ging ik op zoek naar de effecten van het hoofddoekenverbod op psychologisch en professioneel niveau bij adolescente moslima’s uit de derde graad van het secundair onderwijs. Moslimmeisjes over heel Vlaanderen en uit alle verschillende schoolnetten werden bevraagd.

In dit onderzoek komen geen juristen, politici of media aan het woord. Hier hoor je de stem van de meisjes zelf en de resultaten ervan zijn opmerkelijk. De resultaten en alle getuigenissen zijn terug te lezen in het onderzoek.

“Ze hebben een stuk van mijn identiteit gestolen”

De link tussen psychologisch welzijn, identiteitsontwikkeling en de hoofddoek is erg duidelijk in het onderzoek. Uit de bevragingen blijkt namelijk dat de hoofddoek een grote rol speelt in de identiteitsontwikkeling van maar liefst 54,3% van de moslimleerlingen. 33, 3% van de moslimmeisjes ervaart de hoofddoek zelfs als deel van de identiteit.

Maar liefst 97,1% van de scholieren voelt zich onzeker bij het afdoen van de hoofddoek en 57% voelt zich hierbij vernederd.

De gevoelens die gepaard gaan met het hoofddoekenverbod, een dagelijkse confrontatie, wegen zwaar op de meeste meisjes. Maar liefst 97,1% van de scholieren voelt zich onzeker bij het afdoen van de hoofddoek en 57% voelt zich hierbij vernederd. Adolescenten komen in aanmerking met verschillende problemen of onzekerheden die een negatief effect hebben op hun emotionele gemoedstoestand. In dit geval is het hoofddoekenverbod een oorzaak van een negatieve emotionele gemoedstoestand die bij 15,2% van de meisjes ervoor zorgt dat ze zich niet goed voelen op school. Het is nogmaals een dagelijkse confrontatie waarbij het niet enkel meer gaat om emoties maar gemoedstoestanden. De gevolgen hiervan kunnen groter uitpakken dan we denken.

De gevoelens en het psychologisch welzijn van deze meisjes zouden al doorslaggevend moeten zijn voor politici om rekening met ze te houden. Net zoals andere jongeren zouden ook zij de kansen moeten krijgen om zich optimaal te ontplooien tot volwaardige volwassenen. Echter wordt de identiteitsontwikkeling op verschillende niveaus belemmerd of aangevallen. Een voorbeeld hiervan is de hogere gevoeligheid voor een identiteitscrisis. Deze crisis kan getriggerd worden in negen verschillende gebieden. Bij de moslimmeisjes zien we dat in zeven van de negen gebieden er problemen ontstaan vanwege het verbod. Binnen de ontwikkelingspsychologie zijn er nog een aantal andere facetten die aangetast worden door het hoofddoekenverbod, deze zijn uitgebreid terug te lezen in het onderzoek.

84,8% weegt studiekeuze hoger onderwijs af op al dan niet mogen dragen van hoofddoek

Het psychologisch welzijn heeft uiteraard invloed op het presteren van een individu. Om deze reden onderzocht ik naast de invloeden op het psychologisch welzijn ook de invloeden op de professionele ontwikkeling. Ook hier waren de resultaten opmerkelijk. 41% van de leerlingen is gedemotiveerd om naar school te gaan omwille van het verbod. De hoofddoek heeft een grote morele betekenis voor de meeste meisjes. De keuzes die ze nemen in hun leven worden daarom ook vaak afgewogen aan hun morele principes. Zo kiest maar liefst 84,8% van de leerlingen een hogere studie waar ze in alle lessen en stages een hoofddoek mogen dragen. Jongeren in deze fase zouden moeten kiezen naar gelang hun capaciteiten, talenten en interesses. Niet naargelang of ze wel of geen hoofddoek mogen dragen. Het verbod heeft ook hier nog steeds een invloed op hen.

Uit het onderzoek kan men concluderen dat er op psychologisch niveau sprake is van drie grote gevolgen: ‘demotivatie’, ‘negatieve emoties naar de school toe’ en ‘gevoeliger voor identiteitscrisis’.

Gedemotiveerd

Uit het onderzoek kan men concluderen dat er op psychologisch niveau sprake is van drie grote gevolgen: ‘demotivatie’, ‘negatieve emoties naar de school toe’ en ‘gevoeliger voor identiteitscrisis’.

De drie voornaamste invloeden van het hoofddoekenverbod op de professionele ontwikkeling van de adolescenten zijn de ‘school/studiekeuze’ die steeds afgewogen wordt op het al dan niet mogen dragen van de hoofddoek, ‘de verlaagde participatie op school’ en opnieuw ‘de demotivatie’ op professioneel gebied.

Oplossingen?

De leerlingen die de hoofddoek wensen te dragen en deze niet mogen dragen vanuit het beleid ‘lijden’ in stilte. Niemand staat stil bij de gevolgen. Een eerste stap naar verbetering toe voor deze meisjes is het geven van erkenning en herkenning. Volgens psycholoog Erikson is (h)erkenning geven van essentieel belang voor hun identiteitsontwikkeling. Hoe kunnen we dat concreet doen? Door de meisjes aan het woord te laten, ook hen te betrekken bij de debatten en beslissingen op alle niveaus van het beleid. Net zoals dit onderzoek hen het woord gaf dienen zij vaker het woord te krijgen.

Een tweede stap naar verbetering is dat het beleid rekening houdt met de gevolgen van het hoofddoekenverbod. Adolescenten zouden alle kansen moeten krijgen om zich optimaal te kunnen ontwikkelen, ongeacht hun geaardheid, beperking, ras, cultuur, levensbeschouwing en de uiting ervan.

Een derde stap naar verbetering is de alertheid binnen het onderwijs. Onderwijzers en begeleiders dienen alert te zijn voor de studiekeuzemethode van de meisjes die een hoofddoek dragen. Deze leerlingen zouden iets meer geholpen moeten worden in hun zoektocht naar een studiekeuze in het hoger onderwijs. Dit om hun capaciteiten optimaal te kunnen benutten. Daarnaast moet het onderwijs ook alert zijn voor de uitval van leerlingen en de oorzaak ervan, dit kan namelijk het verbod op het dragen van een hoofddoek zijn.

Je kan de scriptie van Kawtar Bakir hieronder downloaden.
 

Deze tekst verscheen eerder ook op www.scriptiebank.be.
Foto © rawpixel.com