[Dossier Religie en Beeldvorming] Interview met Imam Muhsin Hendricks

Op 10, 11 en 12 december organiseerde Merhaba een Internationale conferentie met als titel “Vrouwelijkheid, mannelijkheid, gender- en seksuele diversiteit: Islam als een inclusieve cultuur, een spiritualiteit van universele vrede”. Twee reporters van Kif Kif, interviewden na afloop imam Muhsin Hendricks.

Muhsin Hendricks staat aan het hoofd van The Inner Circle. Deze Zuid-Afrikaanse non-profit organisatie wil het bewustzijn rond gender en seksuele diversiteit onder moslims vergroten door de discussie met het geloof aan te gaan. De organisatie probeert holebi’s met een moslimachtergrond te empoweren. Ook wordt er psychologische en spirituele steun geboden. Het netwerk van The Inner Circle reikt ver buiten Zuid-Afrika. Hendricks volgde bijna 20 jaar geleden islamitische studies aan de Islamic University of Karachi (Pakistan). Hij trouwde en kreeg 3 kinderen. Na 6 jaar huwelijk outte hij zich als homoseksueel en het kwam tot een echtscheiding. Het is Hendricks’ missie om de reguliere moslimgemeenschap te sensibiliseren omtrent homoseksualiteit. "Moslim zijn en homo moet kunnen samengaan."

Hoe staat u tegenover de Islam als inclusieve religie in het kader van holebirechten?
Ten eerste betekent inclusieve Islam voor mij dat het inclusief is. De Islam moet openstaan voor diegenen waarvan gedacht wordt dat ze zich aan de rand van de Islam bevinden, bijvoorbeeld vrouwen, homoseksuelen, andergelovigen enz. Het gaat om diegenen die historisch door het patriarchaat gemarginaliseerd werden. Wanneer het om lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders gaat, vinden we dat ze binnen de Islam ingesloten moeten worden. Ze hebben het recht om homo en moslim te zijn. Als je naar de teksten (Koran) kijkt, is er geen enkel vers dat de eigenlijke verwerping van homoseksualiteit in de Islam bewijst.

De Westerse media schetsen het beeld dat Islam en vrouwen- en holebirechten niet samengaan. Wat is uw mening daarover?
Vanzelfsprekend vind ik dat ze wel verzoenbaar zijn. In mijn land ligt het anders, want ik heb het in mijn context niet echt ervaren dat de media erg betrokken zijn om beide gescheiden te houden. Ik weet niet echt hoe deze vraag te beantwoorden (lacht). Ik ben niet bekend met jouw context. Als ik er meer over nadenk dan is de politieke situatie in Europa anders. Er heerst veel Islamofobie. De Westerse media schetsen een beeld van de Islam waarin homoseksuelen en vrouwenrechten niet aanvaard zijn. Dus, de Islam wordt gezien als iets slecht. Ik weet niet of dit ook voor Brussel geldt maar zeker in Amsterdam is er een toestroom van mensen die uit de uithoeken van Turkije en Marokko komen. Dit is als het ware een bedreiging voor de Europeanen. "Die moslims komen naar hier om onze jobs in te pikken en zijn een bedreiging voor een liberale cultuur", hoor je dan. De media spelen een rol in het verspreiden van het idee dat de Islam slecht is en dat mensen er tegen moeten zijn.

Zijn holebirechten en de emancipatie van holebi’s uniek aan de Islam of is het een ruimere beweging?
Natuurlijk niet. Het is niet enkel een kwestie van moslims, maar ook van mensen met een andere religie en het is niet enkel een kwestie die alleen moslims moeten opnemen. Want als je de Koran leest dan is het duidelijk dat alle mensen gelijk zijn, ongeacht gender, geloof of seksuele voorkeur. Het is zeker een opdracht voor moslims, maar het is niet exclusief voor moslims. Voor mij gaat het om een mensenrechtenzaak en daarom een strijd die alle mensen zouden moeten opnemen.

Uw opvattingen zijn nogal controversieel. Kan één persoon eeuwenoude overtuigingen uitdagen of veranderen?
Wel, Mohammed deed het in de 7de eeuw, Mahatma Ghandi deed het. Jezus deed het. Rockefeller deed het. Ik denk dat er in het verleden vanuit enkele persoonlijkheden goede dingen zijn voortgekomen. Ik beweer niet dat ik één van die persoonlijkheden ben, maar een groepje mensen kan in onze tijd zeker het werk doen. Er is maar één persoon nodig om het idee te lanceren. En daarna willen anderen wel meehelpen. Wanneer ik mijn persoonlijk voorbeeld neem: toen ik begon, dacht ik echt dat ik de enige persoon zou zijn die vond dat je zowel homoseksueel en moslim kan zijn, tot ik me naar buiten waagde en mensen als Daayiee Abdullah, Siraj Kugle en moslimfeministe Amina Wadud ontmoette. Gaandeweg ontdek je dat er meer mensen zijn die er gelijkaardige ideeën op na houden. Je vormt een soort netwerk en vanaf dan verspreid je het woord. Maar weet dat het begint met één idee, met één visie.

Welk resultaat hebben uw meningen teweeg gebracht in de Islamitische wereld? U woont in een niet-islamitische land, namelijk Zuid-Afrika. U reist de wereld rond en geeft lezingen in hoofdzakelijk niet-Islamitische landen. Is het publiek waarvoor u spreekt niet meer ontvankelijk voor uw boodschap?
Niet helemaal, maar ik denk dat ze meer ontvankelijk zijn dan in Iran. Ik zou waarschijnlijk Iran niet meer uit geraken. Volgens mij is het strategisch geen goede zet om dat te doen, net omdat homoseksualiteit sterk veroordeeld wordt binnen de Islam. Je moet het onderwerp erg strategisch benaderen. Zoals ik al zei, zou het niet strategisch zijn om dat in Pakistan of Iran te doen. Je moet gaan naar mensen die ontvankelijk zijn voor de boodschap. Moslims vormen slechts 2 tot 3 percent van de Zuid-Afrikaanse bevolking. Vijftien van die 2 procent is geconcentreerd in Kaapstad. Ook al is Kaapstad geen Islamitische stad, toch is er een aanzienlijke invloed. Dus werk ik binnen die ruimte en ik ervaar nog steeds tegenkantingen met betrekking tot het werk dat ik verricht. Maar tegelijkertijd vind ik ook steun en mijn boodschap draagt bij tot het veranderen van de mentaliteit. Ook al werken we er niet, toch bereikt ons werk zelfs Islamitische landen via het internet en via “A jihad for love” (film over de ervaringen van holebi-moslims). In die landen vinden we dus toch mensen die ontvankelijk zijn voor onze boodschap. Het is niet zo dat we enkel voor bekeerlingen preken. Ik denk dat er in het Westen veel conservatieve Moslims zijn die nog geïnformeerd moeten worden.

In moslimlanden kun je niet openlijk homoseksueel zijn terwijl het wel geweten is. Men sluit liever de ogen.
Ja, natuurlijk. Toen ik in Pakistan studeerde dacht ik dat ik in de hemel was. Alle mannen waren zo makkelijk te krijgen (lacht). Ik denk dat het min of meer maatschappelijk aanvaardbaar is om homoseksueel te zijn in Islamitische landen. Maar wanneer je begint te praten over je rechten en getrouwd te zijn met een man, dan wordt het een probleem. Dan wordt het een wettelijke en morele kwestie.

Het emancipatieproces van moslimvrouwen is al een tijd aan de gang en meer gekend dan de emancipatie van holebi’s. Kunnen we spreken van een beweging die een langere weg heeft af te leggen in vegelijking met vrouwenrechten?
Ik denk het wel. Voor mij is het niet nieuw omdat ik er al meer dan 15 jaar rond werk. Er is sprake van een gelijkaardig pad. Holebi’s volgen waarschijnlijk dezelfde weg als toen vrouwen zich begonnen te emanciperen. Wat interessant is dat, toen we rond holebi-emancipatie begonnen, we rond homoseksualiteit werkten los van vrouwenrechten. Tot op het moment dat we de gemeenschappelijke "vijand" ontdekten. Voor holebimoslims en vrouwen is de vijand het patriarchaat. Dus waarom werken we niet samen met feministen? Wij steunen hun kwesties en zij de onze. Als je naar ons platform van onze organisatie “The Inner Circle” kijkt, , dan vind je meestal vrouwen die wat betreft holebi kwesties in het voorste gelid staan. Misschien moeten beide zaken wel tesamen gebeuren. Maar er is nog een lange weg af te leggen. Het duurt waarschijnlijk nog 20 jaar eer er significante veranderingen merkbaar zullen zijn.

Wanneer het op vrouwenrechten en Islam aankomt, dan heb je sprekers zoals bijvoorbeeld Amina Wadud. Wanneer zij een voordracht geeft, dan komen mensen naar haar luisteren. Maar wanneer het over holebirechten gaat, willen mensen niet eens luisteren naar de inhoud.
Dit komt doordat mensen niet gesensibiliseerd worden over holebi kwesties zoals ze gesensibiliseerd worden met betrekking tot vrouwenzaken. Volgens mij zal het nog enkele jaren duren. Onze organisatie is waarschijnlijk een van de grotere.. In de 16 jaar dat we bezig zijn, zijn er een aantal verschuivingen gebeurd maar niet zo groot als in de strijd voor gendergelijkheid . Er is vooruitgang, maar het gaat traag. Geef het wat tijd.

[VIDEO: Muhsin Hendricks & Ayesha Petersen over Islam en Homosexualiteit]