Voor moslims was alles dat gelegen was tussen Byzantium en Andalusië een soort oerwoud dat bewoond werd door lieden die zo primitief waren dat ze nog varkensvlees aten
De Afghaans-Amerikaanse schrijver Tamim Ansary vertelt met zijn boek ‘Een geschiedenis van de wereld door moslimse ogen’ een alternatieve wereldgeschiedenis.
Hij laat ons zien hoe de geschiedenis eruitziet als we de kern van de islamitische wereld, een grondgebied dat zich strekt van Isanbul tot Indonesië, in het centrum van de wereld plaatsen. Zijn verhaal begint bij het leven van de profeet Mohammed en gaat door tot de aanslagen van 11 september 2001.
Tien jaar geleden werd Tamim Ansary door een Texaanse uitgever van schoolboeken gevraagd om een nieuw geschiedenisboek te schrijven. De uitgever voorzag tien delen, elk verder onderverdeeld in drie hoofdstukken. Hij kreeg de expliciete opdracht om slechts één hoofdstuk te wijden aan de islam. Veel te weinig vond Ansary en hij schreef een bijna vijfhonderd pagina tellend boek over de wereld van de moslims.
Meer dan een religie
Volgens Ansary kan de islam bekeken worden vanuit verschillende hoeken. Als religie kan de islam staan naast het christendom, het jodendom, het boeddhisme en andere godsdiensten, met een eigen geheel van overtuigingen en gebruiken. De islam kan ook deel uitmaken van de categorie waartoe bijvoorbeeld het communisme, de parlementaire democratie en het fascisme behoren. Als een sociaal project geeft de islam hier aan hoe de politiek en de economie dienen te worden geregeld. De islam als een beschaving naast bijvoorbeeld de Chinese, Indische of Westerse beschavingen is een andere manier om ernaar te kijken. Er bestaat immers een hele wereld aan culturele voortbrengsels die een islamitische stempel dragen.
Tamin Ansary geeft in zijn boek ‘Een geschiedenis van de wereld door moslimse ogen’ nog een visie. Hij beschrijft de islam als één wereldgeschiedenis onder vele die zich gelijktijdig aan het ontvouwen zijn, met elkaar in interactie gaan en waarbij elke wereldgeschiedenis op een bepaalde manier alle andere incorporeert.
In vogelvlucht door de geschiedenis
Voor de moslims begint de jaartelling met de hidjra, de emigratie van Mekkaanse moslims naar Medina. Het moment dat de prediker Mohammed veranderde in de leider van een gemeenschap die zich tot hem wendt voor wetgeving, politieke richting en sociale raad. Het eerste en grootste deel van Ansarys boek vertelt de ontstaansgeschiedenis van de islam.
Hoe de Koran tot stand komt, de eerste vermeldingen van het woord jihad, het ontstaan van de sharia of de islamitische wetgeving, waar de kiem ligt voor de opdeling tussen mannen en vrouwen in het publieke leven, de strijd tussen de soennieten en sjiieten en hoe de religieuze islam zich ontpopt tot een politieke strekking met geïnstitutionaliseerde praktijken en procedures die het moslimrijk eeuwenlang bijeen zullen houden.
De islam verspreidt zich als een inktvlek steeds verder en verder. In Andalusië komen de moslimwereld en de christelijke wereld voor het eerst met elkaar in aanraking. Wanneer het moslimrijk alsmaar machtiger en rijker wordt, beleeft Europa één van haar donkerste tijden. Het Romeinse Rijk brokkelt steeds verder af en de afwezigheid van het centrale gezag brengt het hele continent in verval. “Voor moslims was alles dat gelegen was tussen Byzantium en Andalusië een soort oerwoud dat bewoond werd door lieden die zo primitief waren dat ze nog varkensvlees aten”, zo schrijft Ansary.
In de zomer van 1096 waren de moslims dan ook niet erg onder de indruk wanneer een troepje vreemd geklede krijgers uit het Westen openlijk verklaarden dat ze op weg waren naar Jeruzalem om moslims te doden en de stad te bevrijden. Wisten zij veel dat een jaar later de eerste grote legers van kruisvaarders het moslimrijk zouden binnendringen en twee eeuwen lang de Middellandse Zeekust zouden teisteren.
Het moslimrijk krijgt rond die periode niet alleen aanvallen vanuit het Westen te verduren. De Mongoolse hordes uit het Oosten hebben veel ingrijpender huisgehouden dan de kruisvaarders. Met hun kleine paarden en in grote getale onder leiding van ene Dzjengis Khan werden er tijdens de Mongoolse holocaust vele steden geplunderd en alles en iedereen over de kling gejaagd, tot honden en katten toe. Het waren de legers van mammelukken, Turkse eliteslaven die vanuit Egypte de Mongoolse legers een halt toe riepen.
Zoals de Mongolen de moslimwereld in een oogwenk hadden veroverd, zo zouden de moslims op hun beurt de Mongolen ‘heroveren’. Niet door de wapens op te nemen, maar door hen te assimileren door middel van bekering.
Hoewel de botsing tussen de Europese kruisvaarders en de moslimswereld twee eeuwen zou duren is er geen kruisbestuiving ontstaan tussen beide culturen. Wel hebben de kruisvaarders veel van de kennis uit het Oosten meegenomen naar huis en zorgde dit voor een economische heropleving van het continent. Europa maakt zich op voor de Nieuwe Tijd.
Aan het begin van de zestiende eeuw trekt het Westen opnieuw naar de moslimwereld. Deze keer niet met het zwaard in de hand, maar om handel te drijven. Tot diep in de Perzische wereld worden er handelsposten opgericht. De handelaars en zakenmannen krijgen een steeds grotere greep op de Oosterse markt. Ook in militaire kringen dringen Europese adviseurs en officieren door tot de nationale legers. Zonder het te beseffen veroverde ze gaandeweg heel de moslimwereld. Tegen 1850 beheerste Europa elk deel van de wereld dat zichzelf ooit Dar al –Islam had genoemd.
In het laatste stuk van zijn boek bespreekt Tamim Ansary de meer recente geschiedenis van de islam. Het ontstaan van het seculiere modernisme, het Wahabisme en het Islamitisch modernisme. Drie stromingen binnen de islam die tot vandaag in uiteenlopende variaties binnen de moslimgemeenschap terug te vinden zijn.
‘Een geschiedenis van de wereld door moslimse ogen’ is geen schoolboek of een wetenschappelijke thesis van de islamitische wereld. Het is een duidelijk en geanimeerd geschreven boek dat leest als een historische roman, waarin de menselijke tragedie meermaals naar voren wordt geschoven. Een boek dat het verhaal vertelt van bijna 25 procent van de wereldbevolking en dat in onze huidige gemondialiseerde samenleving helpt om actuele gebeurtenissen te plaatsen in een historische context.
Colofon:
isbn: 9789054601715 • 2011 • ingenaaid (15 x 23,5 cm) - 496p. - geïllustreerd • prijs: € 29.50
uitgeverij: Bulaaq
