Ik studeerde af aan de prestigieuze Academy of Performing Arts, een school waarvan generaties professoren en studenten wereldwijd talloze acteerprijzen hebben mogen ontvangen. Ik specialiseerde me daar in het acteren volgens de methode van Konstantin Stanislavski, een Russische acteur, regisseur en theatertheoreticus van het begin van de twintigste eeuw wiens systeem ‘de ruggengraat van het theater in de 20ste eeuw’ wordt genoemd.
Stanislavski’s twee principes, ethiek en methodacting, zijn de leidraad doorheen mijn carrière en vormen de basis voor mijn hele kijk op theater en acteren. De essentie van ‘ethiek’ kan simpelweg worden uitgelegd aan de hand van één zin: “Hou van de kunst in jezelf, niet van jezelf in de kunst.” Het principe van ‘methodacting’ leert ons dan weer dat je moet rechtvaardigen wat je speelt. Je moet je in een soort magisch realisme vestigen, door in de omstandigheden van het personage te geloven. Met andere woorden: je gebruikt je eigen emotionele ervaringen als bron.
Zweren bij de principes van Stanislavski heeft voor mij altijd een bijna therapeutisch effect gehad. De authenticiteit en waarheid die van binnenuit komen, zorgen ervoor dat het publiek gelooft in de rol die je neerzet omdat je er zelf ook in gelooft. Ik heb me dikwijls bedacht dat ik ook in mijn leven een rol speel, en dat ik die zo goed mogelijk onder de knie moet krijgen door erin te geloven vanuit een diep zelfvertrouwen.
Maar wat doet zo’n Stanislavski-actrice uit Sarajevo in België?
Op zich is het eenvoudig. Ik werd verliefd op een Belg. We trouwden en kregen een zoontje. Op een bepaald moment vroeg mijn man me of ik het zag zitten om naar België te verhuizen, en zo besloten we om met ons kleine gezin van Sarajevo naar Brugge te gaan. “Waarom ook niet?” dacht ik. Dankzij mijn masterdiploma was ik al 16 jaar actief op het podium, en had theater-, sport- en concertzalen gevuld. Ik was artieste, actrice, presentatrice, dramacoach, zangeres, … Ik was bekend en de zalen waren uitverkocht, ik gaf interviews voor televisie en pers op wekelijkse basis, ik stond op het podium in Stockholm, Wenen, Melbourne, Sidney, Zagreb en München. En voordat ik naar België kwam, speelde ik mee in honderden shows, tientallen afleveringen van series, en werd ik gevraagd als presentatrice of zangeres op de grootste Balkanfestivals.
What can go wrong, right?
In het begin was het een hele aanpassing. De persoon die ik in Sarajevo was, werd hier compleet heruitgevonden.
Geleid door de energie van mijn gezin in dit nieuwe avontuur, begon ik hier te leven. Ik investeerde veel in educatie, leerde de taal, maakte nieuwe vrienden, ontdekte mijn favoriete plekken, ging graag naar de bibliotheek en het park, en bezocht festivals. In Brugge en Gent ontmoette ik zoveel geweldige mensen. Ik vond hier een thuis voor mezelf én mijn gezin en leerde om te gaan met de anonimiteit die ik niet meer gewoon was. Ik werkte in de kinderopvang en begon nadien ook bij een winkelketen aan de kassa. Alles kon, en ik kon alles. Ik geloofde in mijn innerlijke, magische realisme. Maar ik wilde ook zo graag spelen. Terwijl ik mijn jobs met trots uitvoerde, wist ik dat mijn keurig vertaalde en internationaal erkende masterdiploma thuis lag te wachten.
Master of Arts in Drama / studiegebied muziek en podiumkunsten.
Sarajevo heeft vier professionele toneelhuizen, met een ploeg van ongeveer 30 professionele acteurs die vast in loondienst voor het theater werken. Het was even slikken toen ik besefte dat het hier anders was dan in Sarajevo, Belgrado of Zagreb.
Ik schreef theaterregisseurs en directeurs van productiehuizen aan, sloot me aan bij elk bestaand castingbureau. Ik reisde met de trein naar Antwerpen, Mechelen of Gent om mezelf in drie minuten voor te stellen aan de camera. Tevergeefs. En waar moest ik zijn voor een filmauditie? Waar en hoe werden die audities gepubliceerd? Ik contacteerde medewerkers bij Inburgering en integratie, het Minderhedenforum, FMDO en nog zoveel andere organisaties voor advies. Wanneer ik de vacatures doorbladerde op het trefwoord 'drama' of 'muziek', vond ik enkel aanbiedingen voor vrijwillige opdrachten, of voor (edel)figuranten die 50 euro per opnamedag kregen. Hoe kwam het dat ik na alle mogelijke e-mails, telefoongesprekken en opzoekwerk nooit antwoorden vond?
Tegen een vrijwilligersvergoeding van ongeveer dertig euro per dag begon ik acteerlessen van de Stanislavski-methode te geven aan kinderen in basisscholen in West- en Oost-Vlaanderen. Ik creëerde mijn eigen acteerworkshops volgens de twee principes die me zo nauw aan het hart lagen. Alle kinderen die de afgelopen jaren mijn workshops hebben bijgewoond, hebben geleerd dat het belangrijk is om te geloven in jezelf. Toch betrapte ik mezelf op de gedachte dat ik waarschijnlijk de eerste actrice ooit was, die van de National Theater-scene in eigen land geëvolueerd was naar een begeleidster tijdens de zomerkampen in België.
Kennissen en vrienden susten mij: “Het kost tijd, je kent niemand, het is moeilijk om elkaar te kennen, Vlamingen zijn gesloten en iedereen in de cultuurwereld kent elkaar al heel lang en goed.”
Tot op heden zoek ik nog steeds verder, nu in het socioculturele werk: workshops geven aan nieuwkomers en anderstaligen en optreden met mijn Balkanmuziek tegen kleine artistieke vergoedingen. Maar hoe ik mijn acteercarrière kan voortzetten in België, is me echt een mysterie. En ik begin me allerlei vragen te stellen die nieuw zijn voor mij: misschien heb ik gewoon het verkeerde accent en niet de juiste origine? Misschien.
Het contact met de creatieve omgeving in Sarajevo is niet verloren gegaan. Het is natuurlijk niet meer zo intensief. Ik treed niet meer bijna dagelijks op, ook ga ik niet meer regelmatig op tournee, maar ik werk nog wel. Zo bereid ik een aantal literaire projecten voor in mijn moedertaal, werk ik samen met schrijvers en dichters uit de regio. Soms word ik nog gevraagd voor interviews in de Bosnische media.
Het gaat er niet om dat ik de Balkan te erg mis, maar dat ik hier in België meer wil bereiken. Ik wil het gevoel hebben dat ik terug iets kan opbouwen, en dat ik iets kan betekenen. Dat ik geen afscheid moet nemen van de talenten die ik heb. Dat mijn zoon ook hier trots op mama kan zijn. En op artistiek vlak wil ik terug deel zijn van het actieve creëren en produceren. Ik wil zichtbaar zijn in die productiviteit. Het voelt zo onnatuurlijk aan dat ik me nu moet opdringen om ergens te spelen, en ik snak zo naar de adrenaline voordat ik moet opkomen.
Ik droom in drie talen, ik heb lief in drie talen, ik maak ruzie in drie talen en ik zing in drie talen. Waarom kan ik niet, in het hier en nu, in een van die talen spelen? De zoektocht naar de persoonlijkheid waar ik nu in zit is een moeilijke opdracht.
Wie ben ik geworden in de afgelopen vier jaar? Ik woon niet meer daar, maar kwam hier ook nooit helemaal aan. Ben ik een Nergensbelander?
Of misschien eerder een Bruggeling, iemand die zelf een brug is tussen het hier en het daar. Een brug tussen een afwezig publiek en een overdonderend applaus.
Nela Djenisijevic Deleu
