Ons cultuurlandschap is een enorm rijk en gediversifieerd landschap dat in tegenstelling tot een volkseigen benadering inhaakt op de rijke verschillen die ons volk vertegenwoordigt.
[Brief aan Bart De Wever]
In uw opiniestuk ‘Afbreken om op te bouwen’ (DS – 22/12/12) illustreert u samen met uw ghostwriter(s) een onrustwekkend soort rancune. De frontale aanval ten aanzien van de Vlaamse kunst- en cultuurwereld wijst op een bijzonder kwalijke karaktertrek: al wie uw nationalistisch gedachtegoed en aanpak niet aanhangt, wordt als een vijand beschouwd die u op een steeds agressievere manier intimideert.
Het zou best wel eens kunnen dat het deel van onze publieke opinie dat u voor een intellectueel houdt zich schromelijk vergist. In uw opiniestuk hanteert u met name een aanpak en retoriek die typisch is voor populistische en antidemocratische leiders: het bewust foutief interpreteren van bepaalde (kunst)historische gebeurtenissen en figuren, het kwistig rondstrooien van oneliners waarmee u de complexe werkelijkheid negeert.
Ik wijs u er graag op dat uw opiniestuk bol staat van contradicties, absurditeiten en denkfouten. Om maar met de deur in huis te vallen: u brengt geen enkele bewijsvoering aan voor de stelling dat kunstenaars zich beschermd weten door de gevestigde Belgische orde. De culturele bevoegdheden zijn reeds sinds de Staatshervorming van 1970 Vlaamse gemeenschapsmaterie. Ook wil ik u erop wijzen dat niet elke burger die niet voor het uiteenvallen van België is als behoudsgezind kan worden beschouwd.
Uw opiniestuk illustreert uw grote onmacht en woede ten aanzien van een beroepsgroep waar u maar al te graag politieke greep op wilt krijgen maar waarin u nooit zult slagen, zijnde de kunstenaars. Uw obsessie voor een ‘autonoom’ Vlaanderen ontaardt in een soort tragische farce: u lijdt zichtbaar en voelbaar onder het feit dat weinig tot geen kunstenaars de obsessie voor een onafhankelijk Vlaanderen met u delen.
U vond het net voor Kerstmis – in onze cultuur is dit onder andere een Feest van de vrede - tijd om kunstenaars er subtiel op te wijzen dat u hen wel eens flink zou kunnen straffen.
Ik daag u uit om een gedegen cursus kunstgeschiedenis te volgen om tot het inzicht te komen dat de Vlaamse kunstenaars geen homogeen gezelschap zijn die unisono het ‘l’art pour l’art’ principe’ aanhangen. Dit is achterhaalde onzin die afbreuk doet aan ons enorm gelaagde kunstenlandschap. Ons cultuurlandschap is een enorm rijk en gediversifieerd landschap dat in tegenstelling tot een volkseigen benadering inhaakt op de rijke verschillen die ons volk vertegenwoordigt. Bent u trouwens op de hoogte van het feit dat onze Vlaamse kunst niet alleen in de Middeleeuwen maar ook vandaag in het buitenland enorm wordt gewaardeerd en gefêteerd of reikt uw blik niet verder dan uw mythische gemeenschap?
Waar stuurt u met het lanceren van het autonomiebegrip eigenlijk op aan?
Suggereert u dat kunstenaars zich niet met politiek en sociaal-economische aspecten moeten bemoeien? Stuurt u aan op een a-politieke kunst? Of pleit u voor kunst die zich inschrijft in uw Vlaams nationalistisch project? Moeten we net zoals u op zoek gaan in een nostalgisch gekleurd verleden naar de ware volkshelden? Zal de Bourla extra centen van u krijgen wanneer men daar kiest voor een herwerking van de held Tijl Uilenspiegel? En zal elk gezelschap dat het woordje ‘soirée’ gebruikt een vingerwijzing van de een of andere Schepen voor Vlaamse aangelegenheden in de bus ontvangen?
Wanneer u de confrontatie wil aangaan met de Vlaamse kunstenaars geven we u alvast het advies om niet te blijven hangen in de negentiende eeuw of bij een lezing die Max Weber in 1917 hield. In tegenstelling tot nationalisten blijven kunstenaars niet hangen in een geromantiseerd en mythisch verleden, maar slagen ze er dikwijls in om op een visionaire manier de toekomst te verbeelden.
Haaks tegenover uw citaat waarbij u een zaal laat leeglopen omwille van een kunstenaar (Kreisler) die vlucht in zijn kunst omdat hij autonoom wil zijn, merk ik in Vlaanderen vooral ‘volle zalen’ net omwille van het werk van kunstenaars die kiezen om zich met de wereld te verbinden. Het werk van vele Vlaamse kunstenaars lokt net zo veel volk omdat het verbonden is met de thema’s en de esthetische ontroering waar heel veel Vlamingen zich mee kunnen identificeren.
Het cultuurbeleid dat door Bert Anciaux en uw huidige collega in de Vlaamse Regering – Joke Schauvliege – werd en wordt voorgestaan brengt dagelijks duizenden Vlamingen op de been: om de vele excellente theater-, circus- en dansvoorstellingen, muziekuitvoeringen, tentoonstellingen,…te genieten en door te denken.
De lege zalen die ik aantref zijn vooral de lege refters van bedrijven en banken die worden geherstructureerd of gesloten. Deze bedrijven worden niet zelden bestuurd door managers en bedrijfsleiders die menen dat ze los en autonoom boven de sociale werkelijkheid en gevestigde orde staan: hun winststreven legitimeert hun claim tot absolute autonomie. Dit soort autonomie heb ik u nog nooit horen in vraag stellen, Bart!
Als u verder in uw bijdrage Nietzsche citeert, wees u er dan terdege van bewust dat u niet de eerste ideoloog bent die Nietzsche (bewust) heeft misbruikt. Door één zin van Theodor Adorno te citeren, getuigt u allerminst dat u zijn werk en zijn denken hebt begrepen. Eerder integendeel, Adorno staat in zijn denken en werk diametraal tegenover uw ongefundeerd rondstrooien van absurditeiten.
De vele kunstenaars die dit land rijk zijn staan niet los en met een verheven kijk onze wereld te observeren. Ze staan midden in de wereld en slagen er als geen ander in om aan te voelen en uit te drukken wat ons zowel van elkaar vervreemdt als wat ons met elkaar verbindt. Meer dan gelijk welke andere beroepsgroep durven ze het aan om kanttekeningen te maken bij onze sociale en gevestigde orde. En net dit zint u blijkbaar niet: een beroepsgroep die kritisch en wars van elk soort macht streeft naar een twijfelende en zoekende positie. Deze positie is verbonden met een zoektocht naar het moeilijke begrijpen: een trage, langzame en moeilijke zoektocht naar hoe we met de complexe werkelijkheid kunnen omgaan. Kunstenaars hebben zelden tot nooit de aandrang om in een behoudsgezinde kramp te schieten wanneer de gevestigde orde wankelt. Kunstenaars gaan graag op zoek naar waar het echt om gaat: een snel evoluerende en geglobaliseerde wereld die de natiestaten doet verdampen.
In tegenstelling tot u hanteren we geen vijandig en gepolariseerd en in zichzelf gekeerd wereldbeeld, waar alleen goede of slechte mensen bestaan.
Onze identiteit is niet éénduidig en eenvoudig te begrijpen. We kiezen voor de moeilijke en trage weg en iedereen die de werkelijkheid wil reduceren tot één volk, één taal, één natie zal door het meerderheid van de kunstenaars worden bestreden.
En mocht uw macht zich uitbreiden, denk maar niet dat we zo gemakkelijk omkoopbaar zijn. Trouwens, het belastinggeld waar u naar verwijst zal nooit uw geld zijn, maar zal steeds ons (van het volk) geld blijven.
Wellicht is uw opiniestuk een poging om in de Vlaamse onderstroom het credo te verspreiden dat kunstenaars dit belastinggeld verkwanselen. Veel Vlamingen genieten echter van wat de cultuurwereld aan ‘return on investment’ presenteert en storen zich veel eerder aan de kosten die het ontwerp van het BAM-tracé, de nieuwe verkeerswegen richting Uplace en de notionele intrest onze gemeenschap kost.
Tot slot: met onze excellente kunstenaars en hun werk durven we nog naar het buitenland te trekken, Bart. U en uw simplistisch mens- en wereldbeeld laten we liever thuis!
Dominique Willaert
artistiek leider Victoria Deluxe
