[Onderzoek] VRT en VTM verspreiden positieve holebi-clichés

Vrouwen kunnen niet kaartlezen, mannen kunnen niet multitasken en Hollanders zijn gierig. Clichés en stereotypen zijn ingeburgerd in onze maatschappij. Op het eerste gezicht lijken ze onschuldig, maar in realiteit kan een ongenuanceerde beeldvorming heel wat schade aanrichten. Zeker wanneer ze betrekking heeft op minderheidsgroepen als allochtonen of holebi’s. De media spelen hierbij een belangrijke rol. Om die reden deed Tine Kintaert een onderzoek naar de framing van holebi’s in nieuwsuitzendingen van VRT en VTM.

Verwijfde mannen en ingeoliede bodybuilders

Zo’n 5%, dat is het geschatte aandeel van holebi’s in onze maatschappij. Over deze minderheidsgroep doen er heel wat clichés en stereotypen de ronde. Als het over holebi’s gaat, zijn beelden van verwijfde mannen, viriele vrouwen en ingeoliede bodybuilders niet veraf. Jammer, vindt Minister van Gelijke Kansen Pascal Smet. “Ongenuanceerde beeldvorming vervreemdt, verwijdert, creëert onbegrip bij de ene en ergernis of verdriet bij de andere”, meent hij. De minister wijst hierbij op de invloedrijke rol van de media en vraagt hen om geen ongenuanceerde beelden te verspreiden.

De VRT gaf gehoor aan deze oproep door een diversiteitsbeleid op te stellen. Hierin staat dat de openbare omroep ernaar streeft om alle groepen in de Vlaamse samenleving op een correcte manier weer te geven. Maar slaagt ze hier eigenlijk in als het over holebi’s gaat? Dat is wat Tine Kintaert, master in de journalistiek (Hogeschool-Universiteit Brussel) in haar scriptie wou achterhalen.

Framinganalyse

De studie steunde op de methode van framinganalyse. Dit wil zeggen dat de grammaticale constructies in de tekst zeer nauwkeurig geanalyseerd worden. Ook de gebruikte beeld- en geluidstechnieken worden bestudeerd. Op die manier ging Kintaert op zoek naar frames – denkbeelden – over holebi’s. Ze analyseerde daarvoor zowel de journaals van 19 uur van de VRT als de nieuwsuitzendingen van de VTM in de periode tussen 2003 en 2012.

Positieve kijk op holebi’s

Uit de resultaten blijkt dat beide zenders eigenlijk weinig aandacht besteden aan holebi’s. Tussen 2003 en 2012 werden in totaal maar 184 nieuwsitems gevonden waarin holebi’s aan bod kwamen. Dit is nog geen 0,3% van het totale aantal berichten in het onderzochte decennium. Wanneer er nieuwsberichten gemaakt worden rond holebi’s, gebeurt dat zowel bij de VRT en de VTM op een positieve manier. Kintaert vond geen bewijzen van een discriminerende of stigmatiserende visie op deze minderheidsgroep. Beide zenders lijken achter het standpunt van de holebi’s te staan en doen hun uiterste best om hen niet te schofferen. Dit wil echter niet zeggen dat er helemaal geen specifieke beeldvorming aanwezig was in de nieuwsberichten. Er werden wel degelijk enkele denkbeelden gevonden die holebi’s op een eenzijdige manier voorstellen. Positieve denkbeelden weliswaar, maar niettemin eenzijdig.

Activisten en slachtoffers

Zowel bij de VRT als de VTM werden de holebi’s voorgesteld als activisten die moeten vechten om dezelfde rechten als iedereen te behalen. Hierbij worden ze voortdurend gehinderd door een talmende regering en conservatieve krachten als de Katholieke Kerk. Toen in 2005 echter het holebi-adoptierecht werd goedgekeurd en gelijke rechten een feit waren, verdween dit denkbeeld van het toneel. Het maakte bij beide zenders plaats voor de voorstelling van holebi’s als slachtoffers die voortdurend te maken krijgen met verbaal en fysiek geweld. In dit denkbeeld lijken ze helemaal geen verweer te hebben tegen dit geweld. Vooral in 2011 en 2012 werd dit beeld sterk verspreid. De vele homofobe incidenten in die periode zullen hier wellicht wat mee te maken hebben.

Perfecte koppels en feesters

Verder worden de holebi’s ook graag gepresenteerd als perfecte koppels in perfecte relaties. Het lijkt wel alsof alle holebi’s graag willen trouwen en een vurige kinderwens hebben. Vooral voor de goedkeuring van de adoptiewet was dit eenzijdig beeld sterk aanwezig. Anderzijds werd ook de indruk gewekt dat alle holebi’s graag een feestje bouwen en hun geaardheid maar al te graag in de verf zetten. Dit gebeurde tijdens de berichten over verschillende holebi-optochten, zoals de Belgian Pride. Minstens een aantal keer per jaar werd de nadruk gelegd op halfnaakte mensen, uitgelaten personen en drag queens met een overdaad aan pluimen.

Voorzichtigheid geboden

Uit het onderzoek bleek dus dat zowel de VRT als de VTM op een positieve manier berichten over holebi’s, al worden ook daarbij de clichés niet geschuwd. Vooral de voorstelling van holebi’s als perfecte koppels en als uitgelaten feesters kan de perceptie van kijkers beïnvloeden. Kintaert acht het belangrijk dat de zenders zich hiervan bewust worden en dergelijke clichés gaan inruilen voor een meer genuanceerde beeldvorming.

>>>

Tine Kintaert nam met haar scriptie deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2013, een initiatief van Scriptie vzw. Haar integrale werk kan u hier bekijken

http://www.scriptiebank.be
facebook.com/scriptieprijs
twitter: @scriptievzw
linkedin.com/company/scriptie-vzw