Heel wat moderne Westerlingen vertonen op dat vlak dan ook een frappante overeenkomst met moslimextremisten want velen onder hen denken eveneens dat er maar één echte islam is die zich strikt laat definiëren door allerhande regeltjes en wetten.
Onder het pseudoniem ‘Halal Monk’ voerde Jonas Slaats de afgelopen jaren heel wat gesprekken met verschillende personen binnen de Islamitische wereld. Deze verhalen en de nieuwe inzichten die ze hem opleverden stelt hij voor in zijn voorstelling Fast Food Fatwa’s.
Kif Kif: Kan je ons meer vertellen over je voorstelling?
Jonas Slaats: Fast Food Fatwa’s is ontstaan vanuit mijn Halal Monk project. De rode draad van de voorstellingen zijn mijn gesprekken met invloedrijke spirituele leiders, belangrijke academici en gerenommeerde artiesten. Ik praatte met hen over verschillende onderwerpen op de snijlijn van religie, maatschappij en cultuur en ging dieper in op de bredere spanningen tussen Oost en West. Fast Food Fatwa’s is daardoor een lezing die dan ook effectief het verband probeert uit te leggen tussen fast food en hedendaagse fatwa’s en hoe zeer die op elkaar gelijken.
Met deze voorstelling wil ik een ander beeld scheppen over hoe we naar de islam kijken. Ik probeer een onderbewust paradigma bloot te leggen dat er voor zorgt dat mensen zich gaan afzetten tegenover andere culturen.
Kif Kif: Wat is juist dat paradigma volgens u?
Dat gaat over een vrij westers paradigma dat langzamerhand uit onze cultuur groeide en waarin we een bepaalde manier van het rationeel, logisch en analytisch met de wereld omgaan centraal gaan zetten. Alles wat met religie en spiritualiteit te maken heeft, hebben we naar de zijkant geduwd.
We zitten nu met een modernistische wereld waarin economie en technologie het grootste belang toebedeeld krijgen en waar alles wat religie is, in de privésfeer wordt ondergebracht. Dat zorgt voor spanningen omdat het in de huidige superdiverse maatschappij niet vol te houden is. Er moet ook in de publieke ruimte plaats zijn voor religie en traditie.
Daar ligt volgens mij de échte clash. Want de clash bestaat helemaal niet uit een botsing tussen ‘hét Westen’ en ‘dé islam’. De islam is enkel het zwarte schaap binnen een veel grotere discussie en die discussie gaat over onze moderniteit en de manier waarop we religie en traditie weer een plaats kunnen geven in onze maatschappij.
Onze modernistische kijk doet immers alsof er uiteindelijk geen plaats is voor religie. We geloven dat God en religie wel zullen verdwijnen als iedereen maar genoeg consumeert en economische vooruitgang boekt. Dat is gewoon niet waar.
Kif Kif: Heb je voorbeelden van hoe dat alles in onze wereld tot uiting komt?
Een mooi voorbeeld is de wijze waarop we religie definiëren als een set geloofswaarheden, als een reeks ‘dogma’s’. We ontkennen daarmee alle andere aspecten die het ook met zich mee draagt zoals gemeenschapsvorming, dienstbaarheid, bezieling, enz. Het bizarre daarvan is dat we diegenen die het meest strikt met hun religie omgaan als ‘écht’ religieus beschouwen terwijl we degenen die flexibeler omgaan met hun traditie als ‘gematigd’ benoemen. Dat houdt weinig steek natuurlijk want zo maken we marginaal wat de norm is en maken we wat marginaal is tot norm. De islam heeft zich doorheen de eeuwen in bijzonder uiteenlopende culturen op verschillende manieren veruitwendigd. Heel wat moderne Westerlingen vertonen op dat vlak dan ook een frappante overeenkomst met moslimextremisten want velen onder hen denken eveneens dat er maar één echte islam is die zich strikt laat definiëren door allerhande regeltjes en wetten. Beide groepen negeren de enorme diversiteit aan geloofsuitdrukkingen die er altijd al is geweest.
Fast Food fatwa’s gaat daardoor eigenlijk over monoculturen van de geest. Over het idee dat een cultuur, religie of samenleving er zó uit ziet en niet anders. Je ziet dat idee aan beiden kanten steeds dieper wortel schieten. Moslims beginnen zichzelf op specifieke manieren te definiëren: om moslim te zijn moet je zus zijn of zo denken. Maar ook in het Westen zie je dezelfde redenering, al verbergt die zich eigenaardig genoeg achter een verdraaid ‘universalisme’. “Wij hebben universele waarden.”, stelt men dan. En de volgende stap wordt ironisch genoeg: "De anderen hebben die waarden alleen nog niet in praktijk gebracht. Maar als ze zich voldoende aan onze cultuur aanpassen, zullen ze op een dag ook wel zien dat onze waarden universeel zijn.”
Kif Kif: Focus je in je voorstelling ook op de gemeenschappelijke punten tussen de verschillende culturen en religies?
Het is niet zo dat mijn voorstelling een poging is om de islam helemaal uit de doeken te doen. Ik gebruik vooral stukken uit de islam en onze visie op islam om aan te tonen op welk vlak de wereld vastzit. De meest relevante gelijkenis tussen Oost en West is dus opnieuw die modernistische kijk op de wereld – en het verzet daartegen. Mochten we er ons van bewust zijn dat we daar allemaal en overal mee worstelen, dan zouden we een nieuw en vrediger wereldbeeld kunnen creëren.
Daar zit natuurlijk een probleem. Want die reflectie is op zich natuurlijk een spirituele reflectie. De zoektocht naar de diepere gelijkenis in alle culturen is een wezenlijk spirituele zoektocht. Het stelt immers vragen over wie wij als mensen ten diepste zijn, wat onze drijfveren zijn en wat ons van binnenuit beweegt. Maar net voor dit soort reflecties biedt onze maatschappij bijzonder weinig plaats. In de privésfeer misschien wel, zoals ik al zei, maar niet in het publieke debat. Niet als iets dat er écht toe doet.
Kif Kif: Ben je daarom met Halal Monk en de Fast Food Fatwa’s begonnen?
In zekere zin wel. Ik ben vooral met Halal Monk begonnen om mensen een ander beeld te geven over de islam, waardoor een nieuwe vorm van interreligieuze dialoog kan ontstaan. Een dialoog waar mensen niet gewoon naast elkaar zitten, hun persoonlijke pleidooi houden, vervolgens aan elkaars handjes schudden en weer naar huis gaan. Ik wou dieper graven.
De Fast Food Fatwa’s vloeien daaruit voort. Ik probeer om methodisch en beetje anders te zijn, om een lezing te geven die niet gewoon een lezing is maar meer een beleving. Het wordt ondersteund door heel wat beeldmateriaal, film en muziek wat er voor zorgt dat het geheel als het ware over je heen rolt. Zo probeer ik wat meer in de diepte te gaan en een ander verhaal te brengen.
Kif Kif: Heb je het gevoel dat dat nodig is?
Ja. We hebben een enorme nood aan nieuwe verhalen. Uiteindelijk is één verhaal uitermate dominant in onze wereld en dat is het verhaal van de held: ”Hebben we een probleem? Ok. Dan gaan we er hard tegen aan tot we het overwinnen.” Steeds opnieuw is ons enige antwoord: omhoog, sterker, meer en beter. Dat zie je bijvoorbeeld goed op ecologisch vlak. We beseffen allemaal hoe we tegen de grenzen van onze planeet aanlopen maar onze enige echte hoop stellen we op nóg betere en efficiëntere technologie. De kern van de zaak, zijnde ons dolgedraaide productie- en consumptiepatroon, stellen we veel minder in vraag. Van consumeren zijn we overgegaan naar ‘groen consumeren’, maar het onderliggende patroon hebben we niet aangepakt. En ook hier: net op het vlak van soberheid, rust en balans met de natuur valt bijzonder veel te leren van allerhande spirituele tradities. Net daarom dat we ze op bepaalde vlakken terug meer plaats en ruimte moeten bieden.
De voorstelling Fast Food Fatwa’s van Jonas Slaats speelt op 16 maart in Mombasa in Antwerpen en op 23 maart in De Centrale in Gent.
[Lees Halal Monk in het Engels op www.halalmonk.com of in het Nederlands hier op Kif Kif]
[Lees het persbericht van de voorstelling hier]
[Voor extra info en boekingen: Lingua Franka]
