[Recensie] Seks en de citadel van Shereen El Feki

Koffie met suiker en vibrators

Een koffieochtend in Caïro met demonstratie van vibrators, een Tupperware party waardig. Hostess van dienst is Shereen el Feki, de in Caïro wonende arts en journalist. Als veldwerk kan dit tellen in haar research naar de veranderende seksuele moraal in een islamitische wereld die zowat op zijn kop staat.

Ze onderzoekt of de Arabische Lente ook verandering heeft gebracht in de intimiteit van de slaapkamer van Egyptische koppels. Ontrukt de vrouw zich dankzij die omwenteling uit het dominerende mannen bastion en mag ze eindelijk ook eens zelf van haar lijf genieten? Iets wat met verminkte genitaliën geen evidentie is. Negentig procent van vrouwen jonger dan 50 is genitaal verminkt. Een beslissing die, ondanks het mannelijk gezag, bijna uitsluitend wordt genomen door hun moeders en grootmoeders zelf.

Veranderingen ontwikkelen zich langzaam en worden door de betrokkenen met pudeur bekeken, vooral wanneer de seksuele beleving gevangen zit in het keurslijf van religie en een strakke familiale en sociale context. Maagdelijkheid is een familiezaak. Seksualiteit in de Arabische wereld is een citadel; elke aanval op het fort van het huwelijk en de familie wordt bevochten van binnenuit.

El Feki: Insider en outsider 

De auteur behoort niet tot de clan van Egyptische vrouwen die zich uit dat vastgeroest stelsel moet te bevrijden. Geboren in Engeland, moeder van Zuid – Wales, vader Egyptenaar en opgegroeid met de gematigde beleving van de islam geniet ze van een vrijheid waarvan haar Egyptische zusters alleen maar kunnen dromen. Ze kijkt toe van op de zijlijn, ze is insider en outsider, iets wat het werk ten goede komt. Ze duikt zowel in statistieken als bijna in bed zelf van talloze vrouwen, getuigen vanop de eerste rij. Er is in haar boek ook plaats voor de verschillende visies van voorvechtsters in deze ontvoogdingsstrijd.

Seks en de citadel focust op Egypte, vooral op Caïro, momenteel een van de hotspots in de Arabische Lente waarvan de Egyptische revolutie momenteel een hoog oplaaiend vuur is. Er worden veel interessante, soms nogal uitweidende parallellen getrokken met vergelijkbare situaties in andere Arabische landen.

Het Westen, dat trouwens zelf nog maar een halve eeuw geleden ontwaakte uit een strenge zeden- en huwelijksmoraal, is niet zo bekend met de huwelijks geplogenheden in het huidige Egypte. El Feki zoemt in op de huwelijksproblematiek in de patriarchale maatschappij, gezien vanuit islamitisch standpunt, waarin de familiale coherentie voorop staat. Trouwen is in Egypte nog hoofdzakelijk een familiekwestie en niet iets van twee individuen. Ook het mut'a huwelijk en het urfihuwelijk, in de volksmond tatoeagehuwelijk genoemd, en de onofficiële huwelijksvorm met tijdelijke echtgenotes, iets waar in onze contreien velen van zouden dromen, worden belicht. Het is wel handig wanneer de lezer voor zichzelf eerst de verschillende strekkingen in de islam van onder het stof haalt.

Ook mannen zijn slachtoffer van de vaak lusteloze seksuele beleving tijdens het huwelijk. El Feki geeft toe dat het moeilijker is hen gedetailleerde vragen over hun seksleven te stellen, net als dit het geval is met alleenstaanden en ongetrouwde jongeren. Ze sloot zich aan bij Population Council, een internationale onderzoeksgroep, die in Egypte gegevens verzamelde over masturbatie, telefoonseks, seks voor geld, bezoek van websites met seks en relaties met mensen van hetzelfde geslacht bij jongeren tussen tien en negenentwintig. Ze blijft dus niet ronddraaien in de verenging van de problematiek bij vrouwen alleen. Die verschillende invalshoeken zijn een meerwaarde voor het ontleden van deze delicate materie.
De auteur betwijfelt op het einde van haar betoog of er in Egypte ook een seksuele revolutie komt. Om een ander tapijt te weven is een nieuw patroon nodig. Nochtans toont de Encyclopedie van Ali ibn Nasr al Kathib dat de Arabische wereld over een 10de-/11de-eeuwse de Sade beschikte. Tijden en geplogenheden kunnen veranderen, dus waarom ook niet de huidige starre seksuele moraal?

Dat de eeuwige maagden uit het paradijs hoer worden genoemd, kan ons alleen maar doen glimlachen.

Boekhandel De Groene Waterman ontvangt Shereen El Fiki op dinsdag 4 maart om 20u. Daar gaat de schrijfster in gesprek met VRT-journaliste Annick Ruyts. Meer info over de activiteit vind je hier.