onderzoek heeft uitgewezen dat meer egalitaire culturen niet automatisch leiden tot kleinere sekseverschillen
Het blijft een populair onderwerp van menig geanimeerd gesprek: wat zijn de aantoonbare verschillen tussen beide seksen? Het idee van de man als geboren leider en kaartlezer, en de vrouw als hyperemotionele doch uiterst empathische moederfiguur, is toch voorbijgestreefd? Of niet soms? Zijn die verschillen aangeboren of aangeleerd? Nature or nurture, daarover buigen Griet Vermassen (UGent) en Asha ten Broeke (wetenschapsjournaliste) zich in het afsluitende deel van de reeks 'Who's afraid of the F-word', georganiseerd door het VOK (Vrouwen Overleg Komitee) en het Vlaams-Nederlands Huis deBuren. Moderator van dienst is actrice, presentatrice en medeoprichtster van het burgerinitiatief G1000, Francesca Vanthielen.
Het zaaltje op de vijfde verdieping in de Brusselse Beursschouwburg zit vol. Na een vlugge schatting tel ik 1/4 mannelijke geïnteresseerden, meestal in aanwezigheid van hun partner. Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd, maar jonge vrouwen nemen toch de overhand. 'Feministisch darwiniste' Griet Vermassen start met wat een pittig debat belooft te zijn.
Nature via nurture
Vermassen begint haar betoog met te wijzen op het feit dat er vaak een misleidend beeld wordt opgehangen van de evolutiepsychologie, de theorie die zij aanhangt. Vooral in de populaire literatuur wordt er veel desinformatie gegeven. “De evolutiepsychologie gaat uit van de interactie tussen natuur en cultuur. Kinderen creëren voor een stuk hun eigen omgeving. Maar er zijn grenzen aan de kneedbaarheid en de flexibiliteit van de mens.” Ze wijst op drie belangrijke psychologische verschillen tussen de twee seksen, gerelateerd aan de reproductie. Er bestaat een verschil in de minimale ouderlijke investering, de moeder moet immers het kind dragen en baren. Ten tweede is er de vaderschapsonzekerheid en ten slotte is er na de geboorte ook een verschil in zorg: moeder zoogt het kind. “Dit zijn universele patronen. We kunnen sekseverschillen niet louter verklaren door socialisatie. Er bestaat een wisselwerking tussen natuur en cultuur, maar natuur geeft zeer zeker de aanzet. Bovendien, onderzoek heeft uitgewezen dat meer egalitaire culturen niet automatisch leiden tot kleinere sekseverschillen.”
Born to shop
De Nederlandse Asha ten Broeke heeft er duidelijk zin in. Ze nuanceert al hetgeen wat gaat komen door te stellen dat ze voor 90% akkoord gaat met Vandermassen, maar dat ze zich op de overige 10% zal concentreren, “om het toch een beetje interessant te houden.” Meteen heeft ze het publiek op haar hand. Na de ietwat droge, wetenschappelijke uitleg van Vandermassen, gooit ze het over een andere boeg. Ze toont ons foto's van een t-shirt voor jongens, met het opschrift 'Be a hero'. Daarna toont ze het equivalent voor meisjes: 'I need a hero'. Alom gegniffel in het publiek. Blauwe babypantoffeltjes met het opschrift 'Trouble', roze met 'Born to shop'. Blauwe speelgoedlaptops met 50 functies, roze met slechts 25 (luid gelach). Maar het gaat verder dan dat, vervolgt ten Broeke strijdlustig. “Werkende moeders worden in de media steevast afgebeeld als supergefrustreerde vrouwen met weinig aandacht voor hun kind.” Ze pleit voor een andere aanpak. “Het is een maatschappelijk idee om te wijzen op die sekseverschillen. Wetenschappelijke onderzoeken hebben uitgewezen dat de individuele spreiding tussen mannen en vrouwen onderling veel groter is dan tussen de twee seksen in het geheel.”
Feminisme?
We zijn klaar voor een debat dat op het scherp van de snee zal gevoerd worden. Er komt een vraag uit het publiek hoe het feminisme nu binnen beide stromingen kan geplaatst worden. Vandermassen stelt dat er een duidelijk verschil in interesses bestaat tussen mannen en vrouwen. “Mannen zijn geïnteresseerd in dingen en vrouwen in sociale contacten. Het is de taak van het feminisme om meer status te koppelen aan aspecten zoals zorg.” Ten Broeke is het niet met haar eens. “Hier zitten we met een fundamenteel verschil in denken. De evolutiepsychologie gaat uit van het feit dat het herwaarderen van de vrouwelijkheid een bron van kracht kan vormen. Ik ga uit van gelijkheid tussen mannen en vrouwen.” De toon is gezet. Wat volgt is een steekspel tussen Vandermassen die goochelt met cijfers en feiten uit onderzoeken en ten Broeke, die grapjes en persoonlijke anekdotes niet schuwt.
Vandermassen: “Er bestaat een verschil in libido tussen mannen en vrouwen. Vrouwen geven aan minder bedpartners te willen in hun leven dan mannen.”
Ten Broeke: “Die vrouwen geven een sociaal wenselijk antwoord!”
Vandermassen: “60% van de vrouwen zegt zorg voor de kinderen en een carrière te willen combineren. 20% wil enkel voor haar carrière gaan en 20% enkel zorgen. Bij de mannen gaat 60% voor zijn carrière en 40% voor beide.”
Ten Broeke: “Dit is ook een overduidelijk voorbeeld van socialisering. Vaderschapsverlof wordt in onze maatschappij veel minder aanvaard.”
Vandermassen: “Vrouwen vallen gemakkelijker ten prooi aan seksuele agressie. Dit zouden we moeten bijbrengen aan jonge meisjes.”
Ten Broeke: “Dus we moeten jongens niet leren om niet te verkrachten, maar meisjes wel om niet verkracht te worden?”
Tomboys versus prinsessen
Er stijgt meer een meer gemompel en commentaar uit het publiek op, ten Broeke neemt duidelijk de overhand in het debat en het wordt Vandermassen op een bepaald moment zelfs te veel. De gemoederen bedaren en er komt nog een interessante vraag uit het publiek voor ten Broeke. “Je zegt zelf dat je geprobeerd hebt om twee tomboys te maken van je dochters. Ik heb de indruk dat daar toch een waardeoordeel in schuilt. Kies je voor vrouwelijke kenmerken, dan verlies je. Het doel is om een man te worden.” Ten Broeke verduidelijkt eerst dat ze met die tomboys een grapje maakte. “Ik heb geen probleem met prinsessen an sich. Maar wel met de passiviteit die die prinsessen uitstralen. Ze wachten op de komst van hun prins en getuigen van een compleet gebrek aan zelfredzaamheid. Disney kent een paar prinsessen die uitstekende rolmodellen zijn, maar die vind je niet terug op de brooddozen. Langs de andere kant komen speelgoedwapens er bij mij thuis ook niet in.” “Heeft het zin om er iets aan te doen, bijvoorbeeld aan dat gendergerelateerd speelgoed?”, weerklinkt het uit het publiek. “Je weet natuurlijk niet waar je kind zich bevindt op het spectrum”, weet ten Broeke te zeggen. Vandermassen gaat akkoord, maar voegt eraan toe dat “statistisch gezien de kans kleiner is dat een meisje enthousiast zal zijn met een auto”. Waarop ten Broeke repliceert dat dat “toch pas relevant is wanneer je honderd kinderen opvoedt.” Einde van een bewogen debat.
Noot: Na twee uur debatteren maak ik een stop in het toilet en word ik verrast door de fluoroze verlichting. Ik kan m'n nieuwsgierigheid niet bedwingen en ga piepen bij de buren, en jawel, babyblauw....
>>>
Meer info over het debat en de organisatie vindt u hier
