Is het niet racistisch en egoïstisch om naar Afrikanen te kijken als mensen die als enig doel hebben naar ‘bij ons’ te komen (al dan niet beschouwd als ten koste van onze eigen welvaart)?
Mano yovode ma wodo wan? Sannnnnnnnnnnnn! Plagerig zongen Togolese vrienden de populaire hit van Sa Majesté Brigadier Zimba.
In Yovode (het land van de blanke) bezingt de inmiddels overleden Togolese reggae-artiest met het nodige sarcasme het leven van Afrikanen in Europa. Maar wat een vreselijke ervaring! In het land van de blanke is geen adowoe (een gerecht op basis van bonen) te vinden. Daarom belt Zimba naar zijn moeder. Hij vertelt haar dat hij naar huis terug wil om zijn geliefde adowoe te eten en ook pâte met sauce gombo.
Bovendien, informeert hij haar verder, zijn de blanken zo dik dat ze niet zelfstandig naar het toilet kunnen. Het zijn de Afrikanen die hun achterste moeten schoonvegen. Zal hij in Europa blijven om dat te doen? Nooitttttttt! “Ik blijf liever in mijn dorp”, zingt hij, “om in mijn vochtige bamboehut patrijzen te eten, dan in Europa olijfolie te gaan drinken”.
Wie ooit in Afrika reisde kent het wel: toubab!, yovo!, mundele! Overal word je als ‘blanke’ aangesproken. De stemmen klinken blij, verbaasd, uitdagend of spottend, soms ook angstig uit een kindermond. Eens het ijs is gebroken, volgt niet zelden ook de vraag naar geld. Of naar een uitnodigingsbrief voor Europa, de vraag te trouwen met zoon- of dochterlief of hulp bij het regelen van een visum.
In dit soort mini-conversaties lijkt het alsof het bereiken van Whiteman kontri ieders ultieme doel is. Een doel dat, zo blijkt ook uit die gesprekjes, niet makkelijk te bereiken is. Het ligt verscholen achter een quasi eindeloze reeks ‘visa-rituelen’ die tot doel hebben potentiële migranten het goede leven te ontzeggen. Whiteman kontri is tegelijkertijd het instrument en het obstakel voor een beter leven .
Ondertussen wordt ook in het westen gemakkelijk aangenomen dat Afrikanen hen zien als bewoners van een aards paradijs. Een cliché dat toch een beetje nuance verdient. In 2003 ruilde succesvol fotojournalist Ssuuna Golooba Oeganda voor Nederland. Hij gaf er zijn baan op om in Europa een succesvolle carrière te gaan uitbouwen. Al snel realiseerde Ssuuna zich dat in Nederland niemand echt op hem zat te wachten. Hij woonde in een kelder en ging poetsen om te overleven. Wanneer 2 jaar later elf mensen zonder papieren omkwamen in een brand op Schiphol, had Golooba er genoeg van. Hij besloot samen met Rogier Kappers een documentaire te draaien waarin hij aan zijn landgenoten in Oeganda het échte leven in Europa wil tonen.
Ssuuna Golooba's idee groeide in samenwerking met HUMAN (de Nederlandse humanistische omroep), Al Jazeera en productiehuis Jongens van de Wit uit tot een 9-delige televisieserie en een website (www.surprisingeurope.com). Op deze website kunnen Afrikaanse migranten hun ervaringen en zorgen delen. In de televisieserie gaan Afrikaanse reporters op zoek naar het ware Europa voor de Afrikaanse migrant.
De televisieserie werd in 2011 in heel Afrika uitgezonden via Al Jazeera. Ssuuna Golooba stelt zich als missie het échte gezicht van Europa te tonen aan de Afrikaanse migrant, als correctie op de verbeelding van dat ‘aardse paradijs’ in het hoofd van menig Afrikaan.
Met de eerste aflevering van de televisieserie reist Golooba dan ook naar Oeganda. Golooba zelf zegt dat hij niemand wil tegenhouden, hij wil enkel potentiële migranten informeren zodat ze een juiste beslissing kunnen nemen.
Het verhaal van Golooba is voor velen zeker een herkenbaar verhaal. Op het eerste gezicht vervult Golooba met zijn documentaire een soort morele plicht, zoals hij andere mensen van ongeluk wil behoeden. Toch is het ook een erg complex gegeven en roept een documentaire als deze meer vragen op dan ze beantwoordt.
Zien die potentiële Afrikaanse migranten Europa ook echt als een aards paradijs? Of is het voor hen eerder een laatste redmiddel uit een leven dat hen weinig kansen biedt?
Is het echt zo'n kommer en kwel in whiteman kontri?
Hoe zit het met die blik van ‘Afrikanen’ op ‘Europeanen’ en vice versa?
Blijven we niet steeds steken in torenhoge clichés?
Door wie worden de mentale representaties van het westen gevormd?
Wie heeft een stem om anderen voor te houden niet meer te dromen van Europa?
Zijn dit vaak niet diegenen die het in Europa 'gemaakt' hebben, of er toch blijven wonen?
Moeten mensen als Ssuuna Golooba hun verantwoordelijkheid nemen?
In hoeverre kunnen zij ook echt iets veranderen?
En welke rol spelen westerse media hierin?
Waarom worden dergelijke initiatieven vanuit Fort Europa gretig gesteund?
Kunnen we zulke intenties om een meer realistisch en genuanceerd beeld te brengen van Europa om humanitaire redenen enkel maar toejuichen? Of zijn er ook meer duistere politieke, economische en sociale motieven?
Is het niet racistisch en egoïstisch om naar Afrikanen te kijken als mensen die als enig doel hebben naar ‘bij ons’ te komen (al dan niet beschouwd als ten koste van onze eigen welvaart)?
Is het niet tekenend dat het Vlaams Belang en Emile Bomba, frontman van ALCEC een Kameroenese organisatie die strijdt tegen illegale immigratie vanuit Afrika, de handen in elkaar sloegen voor de brochure: “Illegaal in Antwerpen: ik keer tevreden terug! (sic)”?
Dit zijn de vragen waarover vzw Mantama zich tijdens de tweede editie van Cinema Mantama samen met het pubiek wil buigen. De drie filmavonden concentreren zich op de manier waarop Afrikaanse film-, documentaire- en televisiemakers omgaan met de thema's ‘Europa’ en ‘Afrikanen in de diaspora’. Thema's die een wezenlijk onderdeel uit maken van het migratiedebat!
Cinema Mantama 2012 – “Whiteman Kontri” -
Woensdag 31/10/2012: Surprising Europe (Rogier Kappers, 2011)
Dinsdag 6/11/2012: Europaland: A journey into Popular Cameroonian Imagination (Balz Andrea Alter, 2010)
Vrijdag 9/11/2012: Après l’Océan – Birds of heaven (Eliane de Latour, 2006)
Plaats: MIAT, Minnemeers 9, 9000 Gent, 20u Kaarten: 5 Euro
De drie filmavonden worden ingeleid door een gastspreker.
Meer info op www.mantama.be
