De tekst, en die enkele zinnetjes, stigmatiseert met één letterlijke pennentrek een hele bevolkingsgroep: hardwerkende en/of succesvolle vrouwen, maar ook vrouwen die aan een vermoeidheidssyndroom of een levensbedreigende ziekte lijden.
Ik, en jammer genoeg velen met mij, klikten een tijdje terug (12 september 2013) in de DS Online op een link naar een tekst, geredigeerd door ‘vhw’ met als kop ‘Daarom klagen we graag over vermoeidheid’. Dat dergelijke titels onder andere gemaakt zijn, ook in een ‘kwaliteitskrant’ op het net, om de klikcijfers om marketingredenen op te drijven, weet ik uiteraard. Maar ik vraag me dan af of het toch niet mogelijk is om interessantere, minder stereotiepe en meer correcte teksten te publiceren, die eveneens de klikbaarheidsfactor verhogen? Een artikel of tekstje over CVS, burn-out, postvirale asthenie, ME of FM, bijvoorbeeld. Over heel de wereld lijden mensen aan deze aandoening en ze zouden er graag op willen klikken om er iets over te lezen of bij te leren. De klikcijfers zouden een boost krijgen, ik verzeker het u. En dan heb ik het nog niet eens over het woordje ‘we’ in de kop. Dat verwijst dan naar ‘wij, vrouwen’ uiteraard. Maar er zijn ook kinderen en mannen die klagen over vermoeidheid. Die lezen misschien volgens uw redacteur/-trice de lifestylerubriek niet? Maar dit terzijde.
Het tekstje beantwoordt niet aan enig journalistiek criterium en heeft ter illustratie een foto van, jawel, een blanke zakenvrouw, die geeuwt. Het is een samenraapsel van een sensationele titel om de aandacht te trekken en wat losse flodders tekst. Er wordt verwezen naar een tijdschrift Grazia (zonder verder enige bronvermelding) dat bij nader onderzoek een Nederlandse glossy betreft. Dat vernam ik overigens van uw ombudsman. Het eindigt met wat goede raad van een onbekende, en waar we het allemaal over eens zijn: “slapen komt de gezondheid ten goede”. Hoeveel nieuwswaarde kan een dergelijk nieuwsje hebben?
Maar terug naar de titel en de weinige zinnetjes die met de titel in verband staan. Er staat dat vrouwen klagen “omdat ze echt moe zijn, een goed excuus zoeken, maar ook omdat moe zijn het nieuwe statussymbool is”.
En nog: “Ze willen bewijzen dat ze succesvol zijn en niets tekortkomen, behalve verkwikkende pauzes en dutjes.”
Er wordt in deze context verwezen naar de wijze woorden van de topvrouw van Facebook, Sandberg, die vindt dat vermoeidheid bij het leven als vrouw hoort. Hoe erg kan het nog worden.
Dus als ik het goed begrijp, is vermoeidheid een statussymbool voor vrouwen. En als ik het goed lees, dan klagen vrouwen veel. Over vermoeidheid. Het is zoiets als een hobby: klagen over vermoeidheid. Een manier om iets te tonen. “Wij werken hard en zijn goed bezig. Zie ons eens hard werken. We worden er zelfs moe van.”
Dat er geen enkele kritische of objectieve bemerking bij de tekst staat, is natuurlijk de reden waarom ik het de journalistiek onwaardig beschouw. De vraag is echter waarom er bij al die hardwerkende vrouwen met vermoeidheidssymptomen geen Ferrari voor de deur staat, als het zou zijn dat vermoeidheid status geeft. Ware het niet dat vele van die hardwerkende vrouwen ondertussen bedlegerig zijn of ondraaglijke pijn lijden omdat ze aan een van de hogergenoemde aandoeningen lijden, of aan een levensbedreigende of (erfelijke) ziekte, zoals kanker of een auto-immuunziekte (ik noem maar wat). Allemaal ziekten en aandoeningen waarbij vermoeidheid de hoofdmoot uitmaakt. Laat ons zeggen dat als uw of mijn hardwerkende moeder straks na een strijd aan kanker overlijdt, en zij maandenlang met een onophoudelijke, onafwendbare, inhakkende vermoeidheid heeft gekampt, (een ex-kankerpatiënt weet nu waar ik het over heb), zij daags ervoor ook niet graag zou willen lezen dat klagen over vermoeidheid een statussymbool is, of een manier om aandacht te trekken.
De tekst, en die enkele zinnetjes, stigmatiseert met één letterlijke pennentrek een hele bevolkingsgroep: hardwerkende en/of succesvolle vrouwen, maar ook vrouwen die aan een vermoeidheidssyndroom of een levensbedreigende ziekte lijden. Vrouwen ook die nergens gehoor krijgen, door het RIZIV niet erkend worden en waarvan de volksmond zegt dat het ‘luie wijven’ zijn, die niet willen werken. Vrouwen die zeggen dat ze onophoudelijk moe zijn en die, in vele gevallen, nog nooit een objectiveerbare diagnose kregen aangeboden, laat staan een oplossing voor hun aandoening of voor hun herstel. Dat is hun schuld trouwens niet, maar daar zitten ze wel mee.
En laat ons niet vergeten dat er genoeg patiënten zijn die lijden aan vermoeidheidssymptomen en die nog een kind zijn of van het mannelijke geslacht. Is het voor deze twee laatste groepen dan ook een symbool om te tonen dat ze goed bezig zijn? Ik dacht dat kinderarbeid in België verboden was. Of worden écht enkel de vrouwen geviseerd. Een kind of een man, die mag al eens een boompje over vermoeidheid opzetten. Daar kraait geen haan naar. Zij zijn écht moe.
Ik wil het hier niet hebben over CVS, ME of FM en het al dan niet ‘bestaan’ ervan want de aandoening is, of men er blij mee is of niet, wereldwijd medisch wetenschappelijk erkend, ook in België. Ik wil het hier ook niet hebben over de beschrijving van de diagnose in objectieve termen want ik ben geen wetenschapper of onderzoeker, ook geen arts. Ik wil het hier ook niet hebben over wat er met die mensen moet gebeuren.
Ik heb het hier over het feit dat stereotiepe benaderingen in de media ervoor zorgen dat er een bepaald beeld in stand wordt gehouden. Over vrouwen in dit geval. En over vermoeidheidsaandoeningen. En dat DS Online daar aan meedoet. Zou het ook de eindredactie gepasseerd zijn als er zo over allochtonen of homoseksuelen zou worden geschreven?
U zult nu opwerpen dat het geenszins de bedoeling was dat een dergelijk lichtzinnig tekstje gekoppeld zou worden aan het vermoeidheidssyndroom en dat de inhoud om iets anders gaat. En misschien ook dat een dergelijk sensationele kop enkel marketingdoeleinden dient. Maar dan gaat u voorbij aan wat honderdduizenden mensen iedere dag ervaren. Lichtzinnigheid over een thema dat hen ter harte gaat en waarin ze niet erkend worden. Het tekstje draagt bij tot het stigmatiseren van vrouwen en minimaliseert het ziektesymptoom ‘vermoeidheid’. En deze vrouwen en patiënten, die toch ook deel uitmaken van uw lezersgroep, voelen zich hierdoor niet respectvol behandeld.
U zult nu opwerpen dat er aan een dergelijk lichtzinnig tekstje niet zoveel aandacht moet worden geschonken, want het staat onder de rubriek Lifestyle en er zitten geen grote bedoelingen achter. En al zeker geen verwijzingen naar vermoeidheid bij ziekte. Maar het heeft ondertussen alweer 790 keer de ronde op Facebook gedaan, is18 keer geretweet, en werd 3 keer vermeld op Google+. Dus minstens 811 keren gaf DS de aanzet om een stereotiepe boom over het geweeklaag van vermoeide vrouwen op te zetten.
Het toont weinig respect voor een bevolkingsgroep die moe is, die zich dagelijks niet gehoord voelt en die moet leren leven met het aanvaarden van een symptoom, vermoeidheid, om welke reden dan ook, omdat de wetenschap nog geen objectiveerbare diagnose heeft vastgelegd en de wetgeving over arbeidsongeschiktheid in België nog uit de tijd van Napoleon stamt.
Ik voel me aangesproken omdat ik als ex-nierkankerpatiënte drie jaar lang aan den lijve mocht ondervinden wat die allesverpletterende, inhakkende vermoeidheid doet met een mens. Ik lijd niet aan CVS, of een aanverwante aandoening, maar om tot volledig herstel te komen heb ik drie jaar lang een revalidatieprogramma voor CVS-patiënten gevolgd. U mag ervan opaan dat vele mensen die aan de aandoening lijden triest, kwaad of gefrustreerd zijn, omdat ze zich geviseerd voelen door uw artikel. Zij hebben geen stem. Zij zijn moe.
Erika Claessens
