De vraag die die avond opriep was dus helemaal niet of je nog kritiek mag hebben op de islam, maar wel: mag je nog kritiek hebben op Fourest?
Het weekblad Le Vif/L’Express delireert. De banale rel bij een optreden van de Franse journaliste en schrijfster Caroline Fourest op de Université Libre de Bruxelles van 7 februari is goed voor een cover met de imposante kop: Mag je nog kritiek leveren op de islam? En daaronder de prangende vragen: Is de censuur op de ULB een geïsoleerd geval? Hoever gaat de vrijheid van meningsuiting? En tot slot: Het gevaar van de islamofobie.
Het eerste wat opvalt is de overdreven aandacht voor dit voorval. Protesten tijdens lezingen, debatten en andere activiteiten doen zich op de ULB vaak voor. Dit was bovendien een braaf protest, dat uitsluitend ludiek was, en geen geweld of beschadigingen inhield.
De journalist als fantast
Het opblazen van deze bagatel tot een coverstory gaat bovendien samen met een totale ombuiging van de werkelijkheid. De vraag of je de islam mag bekritiseren was helemaal niet aan de orde die avond. Die vraag is een fantasma van de pers: Fourest heeft in haar publicaties en optredens de islam bekritiseerd, en met name ook Tariq Ramadan, dus zullen mensen die protesteren wel tegen kritiek op de islam zijn. (Fourest zelf had haar eigen fantasma, al even simplistisch: ik sprak over extreem-rechts, dus zullen mensen die protesteren wel extreem-rechts zijn. Zie haar blog.)
Het eenvoudigste (en het enige wat journalistiek correct is), is natuurlijk te luisteren naar de actievoerders zelf in plaats van te fantaseren. Die hadden vooraf al duidelijk gezegd waar het hen om ging: dat er een werkelijk debat over de analyses en beweringen van Fourest zou plaatsvinden. En dus niet het nepdebat met een opponent die er geen is, dat de inrichters aanboden.
Het thema islamofobie speelde mee op de achtergrond. Fourest ageert weliswaar tegen extreem-rechts, maar haar werk heeft volgens de actievoerders de islamofobie in Frankrijk aangewakkerd en zij is zelf een deel van het probleem van extreem-rechts. Bovendien kunnen haar uitgangspunten en haar werkwijze de toets van de kritiek niet doorstaan.
De vraag die die avond opriep was dus helemaal niet of je nog kritiek mag hebben op de islam, maar wel: mag je nog kritiek hebben op Fourest?
(On)vrijheid van meningsuiting
De begrippen vrije meningsuiting en censuur die Le Vif op zijn cover zet, zijn ook dubieus. Vrije meningsuiting betekent dat de staat de de burgers niet belet hun mening te uiten, behoudens de gebruikelijke uitzonderingen als smaad, laster, haatpraat…
Verder bestaat het recht op vrije meningsuiting niet. Iedereen die al eens een lezersbrief of een commentaar naar een krant of weekblad gestuurd heeft, weet dat je geen recht hebt om gepubliceerd te worden. De media beslissen zelf welke standpunten en welke personen zij ruimte geven. Onvrijheid van meningsuiting dus. Censuur is de gewone praktijk, in die zin dat de media dissidente of non-conformistische standpunten veel minder ruimte geven dan mainstreamvisies.
Omgekeerd is de vrije meningsuiting die Caroline Fourest geboden wordt enorm: haar werk ligt in alle boekhandels, zij verschijnt voortdurend in de media, en wordt overal gevraagd voor lezingen en debatten. Zij heeft, omdat zij bruikbaar is voor een bepaalde, brede stroming in de Franse samenleving (en daarbuiten), een zeer sterke media-aanwezigheid. De kritiek op haar werk en functioneren heeft dat veel minder, die is niet zo welkom. Aan de vrijheid van de een beantwoordt de onvrijheid van de ander.
Censuur op het kritisch denken
Wat er op 7 februari gecensureerd werd, was de kritiek op Fourest. Door de actie was de moderator wel bereid een paar minuten microfoontijd aan de dissidenten toe te staan, maar die wezen dat wijselijk af. Dat was geen evenwichtige verdeling voor de posities in het debat.
Le Vif, dat op zijn cover krijst over censuur, doet hetzelfde: de kritiek op Fourest komt niet aan bod, en de standpunten van de actievoerders worden niet weergegeven. In de plaats daarvan komen wat interviewtjes over kritiek op de islam die met de zaak niets te maken hebben, maar die het gespreksthema verleggen naar het stereotiepe en afgezaagde thema van de islam die geen kritiek verdraagt.
Een foto over twee pagina’s bij het artikel toont militair geklede moslims (‘terroristen’?) die een Deense vlag verbranden. Opgewarmde kost uit de tijd van de cartoonrellen. Heeft hoegenaamd niets te maken met het debat van 7 februari. Is dit nu journalistieke stompzinnigheid of journalistieke kwaadwilligheid?
Bagatellen opblazen en belangrijke kwesties wegstoppen
De term boerkablabla van de actievoerders hebben zij, zoals ook Le Vif noteert, ontleend aan een artikel van Serge Halimi van Le Monde Diplomatique. Hij had het over de drukte die over een non-probleem als de boerka (een kwantitatief te verwaarlozen gegeven) gemaakt werd, terwijl ondertussen de werkelijke, serieuze maatschappelijke problemen verdoken bleven.
Le Vif doet eigenlijk hetzelfde. Een nuchtere eis tot kritisch debat en kritische doorlichting – die horen tot de essentie van het universitaire leven – wordt omgedraaid tot een kwestie van islamitisch fanatisme. Terwijl het protest helemaal niet islamitisch gemotiveerd was.
Alleen al op hetzelfde terrein was er serieuzere stof te behandelen. Naar aanleiding van 7 februari bracht RTL in Controverse van 12 februari het thema islamofobie. Eigenlijk was de leider van het protest, Souhail Chichah, uitgenodigd, samen met twee inrichters van het ‘debat’ met Fourest. Die inrichters wilden niet, en in de plaats daarvan kwamen acht andere personen van diverse politieke strekking, waarvan niemand voor de protestactie was.
Chichah trok terecht zijn deelname aan het programma in bij deze totale omkering van het programmaconcept en deze verdeling van standpunten: 8 tegen 1. Ook dit illustreert fraai de vrijheid van meningsuiting, alleen al qua spreektijd! Een minuut dissidentie voor tien minuten tegenvuur.
In het programma kon je MR-volksvertegenwoordiger Denis Ducarme horen zeggen dat religieuze kentekens in de openbare ruimte niet thuishoren. Dat is in tegenspraak met de Belgische grondwet, die vrijheid van eredienst en van meningsuiting garandeert, ook in het openbaar. Niemand reageerde erop, ook niet de moderatrice. Denis Ducarme, die het had over islamitisch extremisme (dat met het debat van 7 februari niets te maken had) verkondigt zelf extreme standpunten die de Belgische democratie uithollen. (1)
Het blad Le Vif dat zo’n kabaal maakt over de eis tot een kritisch debat met Fourest en daarover zo briljant desinformeert, vond het niet nodig over het anti-democratische extremisme van Ducarme te berichten. Extremisme is immers per definitie iets wat je aan moslims toeschrijft.
----------------------------------------------
(1) Op 23 februari trok Ducarme op RTL van leer tegen hoofddoeken in het parlement (met als voorbeeld Mahinur Ozdemir): ‘De godsdienst die nadrukkelijk getoond wordt in het parlement, dat is njet!’ Dit is niet conform met de grondwet, en met de traditie van het parlement. Daar hebben immers ook katholieke priesters in soutane in gezeteld: priester Daens, priester Fonteyne, Monseigneur Keesen… Als een soutane kan, waarom zou een hoofddoek dan storen?
http://www.rtl.be/info/belgique/politique/858831/ducarme-la-religion-af…-
http://www.rtl.be/info/belgique/politique/858955/mahinur-ozdemir-choque…
