„Woorden van De Wever worden als een mantra herhaald, niet alleen door hemzelf, maar door alle N-VA-politici. Daardoor straalt de partij eendracht, rechtlijnigheid en waarheid uit.” Die herhaling is de basis van het succes zegt Ico Maly.
Het politieke succes van de N-VA in Vlaanderen is vooral te danken aan een goed verpakte boodschap van een sterke leider die via de media slim wordt uitgevent, stelt Ico Maly.
Bart De Wever en zijn N-VA zijn een mediahype in België. Toen De Wever zondag de burgemeesterssjerp binnenrijfde in Antwerpen, vielen de journalisten over elkaars voeten om de N-VA-leider in beeld te krijgen. Hijzelf leverde meteen de nodige sensatie door een snoeiharde speech af te steken. In 2014, zo waarschuwde De Wever de Belgische premier Elio Di Rupo, volgt de Vlaamse omwenteling (wat een eufemisme is voor revolutie). België moet en zal een confederaal land worden en de premier bereidt zich daar maar beter op voor. De boodschap van de N-VA is duidelijk.
Minder duidelijk voor velen is hoe het komt dat een partij die zichzelf conservatief noemt en duidelijk een radicaal Vlaams-nationalistisch en een neoliberaal programma voorstaat, op zo’n electoraal succes kan rekenen. Uiteraard is die opgang een complexe aangelegenheid. Ik beperk me hier tot het duiden van zes ingrediënten.
Om te beginnen is het verhaal van de N-VA niet nieuw. Het Vlaams nationalisme is het uitgangspunt van nagenoeg alle Vlaamse politieke partijen. Sinds het vastleggen van de taalgrens in de jaren 60 is het herderiaanse nationalisme (één volk, één taal en één grondgebied) er hegemonisch. Dit nationalisme is na de Tweede Wereldoorlog door de Volksunie groot gemaakt, maar werd ook uitgedragen door de christelijke en de liberale partijen. Die gedeelde ideologische basis met de traditionele partijen zorgt ervoor dat kritiek van die zijde makkelijk afgedaan wordt als hypocriet.
De N-VA haakt in op al deze in Vlaanderen dominante ideologieën en radicaliseert ze binnen een robuuste antiverlichtingsideologie. Het is op basis van die radicale antiverlichtingsideologie dat de N-VA zich positioneert als anders. Enkel de N-VA heeft een verhaal, is dan de boodschap. Hoewel de N-VA radicale doelstellingen nastreeft, slaagt ze er toch in om zich te distantiëren van het expliciet racistische Vlaams Belang. De Wever doet dat door zijn discours zeer goed te verpakken.
Hier zien we een tweede reden voor de opgang van de N-VA. Het discours van haar voorzitter verwerft een aura van gematigdheid doordat ze doorspekt wordt met humor en door het instemmend citeren van (linkse) wetenschappers, concurrerende politici en instellingen als de OESO of het IMF. De boodschap wordt bovendien verpakt in oneliners, eufemismen en metaforen die gematigdheid suggereren. De Wever spreekt bijvoorbeeld niet over separatisme maar over de nood om de geblokkeerde Belgische democratie te deblokkeren, en dat kan enkel door van België een confederatie te maken. De Wever creëert door die retorische verpakking het idee dat de N-VA staat voor een gematigd, democratisch en humanitair nationalisme.
Een derde element van belang is het feit dat de communicatie van de partij gekenmerkt wordt door “one voice”. In mijn proefschrift stel ik vast dat de woorden van De Wever als een mantra worden herhaald, niet alleen door hemzelf, maar door alle N-VA-politici. Het feit dat heel de partij met één stem spreekt, zorgt ervoor dat ze eendracht, rechtlijnigheid en waarheid uitstraalt.
Zo komen we bij een vierde bouwsteen van het succes. De communicatie van de N-VA is perfect klaargemaakt voor mediacirculatie. Elke media-interventie is nauwkeurig voorbereid en doorspekt met sappige quotes. Oneliners zoals: „België is een land met twee democratieën”, metaforen als „vette vissen” (goed akkoord) en „borrelnootjes” (slecht akkoord) rollen over de tongen van alle N-VA-politici en worden gretig overgenomen door journalisten.
Het vijfde ingrediënt van het succes is dat een heel pak intellectuelen en journalisten het N-VA-discours reproduceert als zijnde feitelijke beschrijvingen van de realiteit. Zo spreken zeer veel journalisten en internetcommentatoren met de woorden van De Wever om de winst van zondag te verklaren: De N-VA „capteert de grondstroom in Vlaanderen.” De historische en politiek-ideologische Vlaams-nationalistische strijd wordt zo uitgewist en de zelfverbeelding van De Wever, namelijk dat hij louter vertolkt wat het volk wil, wordt zo waarheid.
Het laatste ingrediënt vinden we in de virtuele wereld. Ook daar is het N-VA-discours dominant. Onder artikelen van de onlinekranten zijn ongeveer 70 procent van de commentaren herhalingen van het discours van De Wever. Elke kritische stem mag zich bovendien aan een karrenvracht verwensingen verwachten.
De communicatie van de N-VA is dus alomtegenwoordig en krijgt maar zelden tegenspraak. De propaganda heeft het statuut van waarheid; dat is het fundament van het N-VA-succes.
Ico Maly is coördinator van Kif Kif. Onder zijn redactie verscheen eerder Cultu(u)rENpolitiek, dat in 2008 De Groene Waterman Publieksprijs won. Hij schreef ook De beschavingsmachine (EPO, 2009). In het najaar verschijnt zijn nieuwste boek: N-VA. Analyse van een politieke ideologie (EPO, 2012). Met dit boek behaalde Ico Maly zijn doctoraat aan de Universiteit van Tilburg.
Meer informatie over de lezingenreeks “Beeldbrekers” vind je hier
Voor meer info over het boek N-VA | Analyse van een politiek ideologie klik hier.
