Op 30 november 2017 publiceerden verschillende mediakanalen een artikel rond de mogelijke toekomstige stijging van de moslimpopulatie in Europa. Men baseerde zich daarbij op de nieuwste cijfers van het PEW onderzoeksinstituut. Hoewel de artikelen de indruk gaven neutrale en feitelijke weergaven te zijn van de PEW-bevindingen, maakten de titels van de artikels nog maar eens duidelijk hoezeer de media aan framing doet telkens wanneer het onderwerp ‘islam’ en ‘moslims’ betreft. Want hoewel de titel van het begeleidende artikel op de PEW site heel eenvoudig was: “Europe’s Growing Muslim Population” werd op verschillende Vlaamse nieuwssites voor de volgende titels gekozen:
De Morgen
Knack
HLN
VRTNWS
Het Nieuwsblad
Elk van deze titels lijkt een louter cijfermatig en objectief beeld te schetsen. Toch voelt iedereen spontaan dat er onder die titels wel degelijk een bepaalde boodschap schuilt. Enkel bij News Monkey werd die boodschap ook benoemd. Daar kon men oorspronkelijk immers lezen:
Blijkbaar besefte men achteraf ook dat het woordje ‘dreigt’ er voor zorgde dat de titel een net iets te expliciete lading mee kreeg en moslims op een problematische manier wegzet als een ‘bedreiging’. Men veranderde het dan ook naar (al kan men in de url nog steeds de oorspronkelijke titel lezen):
Onder de schijnbare objectiviteit van deze titels schuilt dan ook een specifieke emotionele lading. Door woorden als ‘verdubbelen’, ‘verdrievoudigen’ en ‘dreigen’ te gebruiken wordt het beeld opgeroepen van een enorme en onstuitbare groei.
Daarenboven gaat het om vergelijkende cijfers. De titels vermelden immers geen concrete percentages. Maar een woord als ‘verdubbelen’ krijgt pas betekenis wanneer men ook weet wat het oorspronkelijke percentage was. En net daar knelt het schoentje, want wie dergelijke titels de wereld in stuurt moet zich ook bewust zijn van de huidige maatschappelijke percepties rond islam. Zo liet eerder onderzoek van IPSOS Mori zien dat de meeste Europeanen de moslimpopulatie in hun land schromelijk overschatten. De gemiddelde Belg, bijvoorbeeld, denkt dat 23% van de bevolking Moslim is. Gevraagd naar de inschatting voor 2020 antwoorde de gemiddelde Belg 31%.
Met andere woorden, wanneer die ‘gemiddelde Belg’ te horen krijgt dat de moslimpopulatie zal verdubbelen, dan zal hij/zij veronderstellen dat tegen 2050 de helft van de bevolking moslim is. In werkelijkheid gaat het op dit moment over 7,6% moslim en volgens de meest verregaande projectie van PEW kan het binnen vier decennia eventueel toenemen tot zo’n 18,2% – al is de kans dus groot dat het percentage kleiner zal zijn. Voor geheel Europa gaat het om een percentage van 4,9% dat mogelijk kan toenemen tot 14% - en ook hier is de kans groot dat het percentage kleiner zal zijn.
In de artikels zelf worden deze cijfers van het PEW-onderzoek ook vermeld. Maar het feit is en blijft dat vaak enkel de titels van een artikel gelezen wordt, zeker in deze tijden van social media waarin de ene na de andere titel om iedereens aandacht schreeuwt. In dat opzicht zou men ook heel andere titels kunnen bedenken zoals, bijvoorbeeld, “Moslims in België tegen 2050 nog steeds minder dan een vijfde van de bevolking” of “Europese moslims blijven ook in de komende decennia een kleine minderheid.” Deze titels zouden feitelijk even correct zijn maar totaal andere emoties en reacties losweken.
De hierboven opgelijste titels zijn dus geenszins ‘objectief’ of ‘neutraal’. Net als andere titels zijn het bewuste redactionele keuzes die voor een groot deel de framing van het artikel bepalen.
Nochtans is men zich op verschillende redacties wel degelijk bewust van de foute percepties die op dat vlak vaak reeds leven. Sommige van de vermelde mediakanalen berichtten eerder immers ook over de IPSOS onderzoeken. De Morgen: “Aantal moslims in België wordt zwaar overschat” Knack: “Aandeel moslims in België kan meer dan verdubbelen tegen 2050”, HLN: “Aantal moslims in Europa zwaar overschat” en Newsmonkey: “Er wonen echt veel minder moslims in ons land dan we allemaal denken.”
Men is er zich vermoedelijk ook terdege van bewust hoezeer een onzorgvuldige berichtgeving rond dergelijke thema’s voor verdere polarisatie en een problematisch wij-zij-denken kan zorgen in de samenleving.
Maar blijkbaar hebben de redacties van verschillende mediakanalen niet echt veel problemen met polarisatie en wij-zij-denken, zolang het maar lezers naar hun sites lokt.
