[Dossier Religie en Beeldvorming] Interview met Koen Vlaeminck

In deze reeks bevragen we vooraanstaande figuren naar hun visie op de religieuze gemeenschappen waar ze al dan niet deel van uitmaken. Wat zijn hun visies op de relatie tussen identiteit en gemeenschap? Hoe denken ze na over de verhoudingen tussen religie, seksualiteit, wetenschap en politiek? In deze bijdrage spraken we met Koen Vlaeminck. Hij is een gelukkige vader van 33 jaar en is tevens diensthoofd communicatie in het bisdom Gent. Hij is er onder meer woordvoerder van bisschop Luc van Looy. Hij is een overtuigd katholiek met een achtergrond in wijsbegeerte.

Kan u even toelichten welke rol het christendom in uw leven speelt? Welke plaats kent u deze religie toe?

In mijn persoonlijk leven speelt het christendom een zeer grote rol. Mijn relatie met God en Christus zijn de kostbaarste geschenken die ik ontvangen heb. Deze Godsrelatie is in de eerste plaats bron van grote vreugde in mijn leven. Tegelijkertijd is het een levende heenwijzing om, elke dag opnieuw, te groeien als een gelovig man, als vader, vriend of collega. Geloven is niet statisch, zoals elke relatie evolueert ook mijn Godsrelatie en zet deze me letterlijk in beweging. Ik geloof met elke vezel in mijn lijf en in dat opzicht is het tegengesteld aan een hobby die ik toevoeg aan mijn dagdagelijkse activiteiten.

Nochtans krijgt het christendom een steeds minder centrale plaats in deze samenleving. De christelijke waarden en normen zijn minder verankerd dan ze ooit waren?

De tijden zijn inderdaad anders. Het christendom van oudsher kunnen we een sociologisch of bodembedekkend christendom noemen. Iedereen die in Vlaanderen geboren werd, was per definitie christen. Het geloof had een grote impact op het dagdagelijkse leven van mensen maar bleef inhoudelijk misschien dikwijls oppervlakkig. Mensen van oudere generaties vinden het bijvoorbeeld vaak moeilijk om te spreken over hun Godsgeloof. Deze periode van een grote en machtige kerk kende ook negatieve kanten. Misschien is het seksueel misbruik in de kerk daar een aspect van.

Mensen die zich vandaag katholiek noemen, worden meer dan vroeger uitgedaagd om hun geloof te verdiepen. Waar het christendom vroeger een bodembedekker was zonder al te diepe wortels, kan je zeggen dat er nu gewortelde geloofsgemeenschappen groeien. Daar proef je iets van het christelijk leven in haar volheid.

Hoe verklaart u de vervaging van de rol van deze religie?

Dat is een moeilijke vraag. Wellicht is het te vroeg om daarop een antwoord te formuleren.
Uiteraard speelt de Verlichting, en met haar de drang tot individuele ontvoogding, een cruciale rol. Velen blijven ook vandaag nog fel uitvaren tegen de kerk vanuit een gevoel van onderdrukking. Sommigen ervoeren de kerk kennelijk als een juk waarvan men zich moest bevrijden. Terwijl ikzelf net ervaar dat mijn Godsrelatie me echt vrij maakt. Niet een egoïstische en consumerende vrijheid, maar een vrijheid die vreugde en vertrouwen schenkt.

Religie heeft ook een grote sociale functie. Bent u het hiermee eens?

Ja. Voor een christen kan dit ook niet anders. Geloven is gemeenschap vormen rond God en Christus. In die zin is geloven geen private kwestie, maar weet de gemeenschap zich uitgedaagd om vanuit haar geloof werk te maken van een rechtvaardige en solidaire samenleving. Ook dat gemeenschapsniveau brokkelt af, maar dit geldt wellicht ook voor andere vormen van gemeenschappen.

Hoe staat u tegenover andere godsdiensten als de islam of het Jodendom?

Zowel het christendom, de islam als het jodendom zijn monotheïstische godsdiensten en kennen dus gelijkenissen. De beeldvorming in media neigt echter enkel te focussen op verschillen. Ik ben telkens dankbaar voor gesprekken met andersgelovigen omdat ze me helpen mijn geloof te expliciteren en te verdiepen. Als geloofsgemeenschap willen we samen met anderen bouwen aan een menselijke samenleving en die bekommernis delen we in elk geval. De interreligieuze dialoog en aandacht voor de oecumene zijn blijvende belangrijke aandachtspunten voor de kerkgemeenschap.

Resulteert die interreligieuze dialoog ook in goede samenwerkingsverbanden?

In Gent is er een Interkerkelijke Raad en een Interreligieuze Werkgroep. Beiden organiseren vormingen en activiteiten waarbij de verschillende religies en/of kerken vertegenwoordigd zijn. Dit zijn voorzichtige stappen in de goede richting.

Hoe positioneert de vrouw zich vandaag ten aanzien van het christendom?

Als gelovige mogen we geen enkele vorm van onderdrukking aanvaarden. Maar de kerkgemeenschap is ook steeds kind van haar tijd. In die zin wordt de kerkgemeenschap blijvend uitgedaagd om zich af te vragen wat tot haar diepste wezen behoort en wat slechts tijdsgebonden verschijnselen zijn. Vrouwen spelen vandaag terecht een grotere rol in de kerkgemeenschap dan in het verleden en dit zal ongetwijfeld in de toekomst verder toenemen. Het is bijvoorbeeld geen toeval dat paus Johannes II verschillende vrouwelijke heiligen koos als patroonheiligen van Europa, zoals de heilige Catharina Van Siena en de heilige Edith Stein. In verantwoordelijke posities worden terecht ook steeds meer vrouwen benoemd.

De vraag naar het wijden van vrouwen als priester mag niet verward worden met de positie van de vrouw in de kerk. Het mannelijke priesterambt doet geen afbreuk aan de rechten van de vrouw of aan de capaciteiten van vrouwen. Wel zou het wijden van vrouwen tot priester raken aan de interpretatie van zowel Bijbel als traditie. De priester vertegenwoordigd Christus (in persona Christi), en Hij was in zijn menselijke gedaante niet geslachtsneutraal. In elk geval hoop ik dat de Kerk overal waar vrouwen met onderdrukking geconfronteerd worden, haar evangelische taak opneemt. Zuster Jeanne Devos speelt hierbij bijvoorbeeld een inspirerende rol.

Even een citaat in verband met het gender vraagstuk: “Men wordt niet als vrouw geboren maar als vrouw gemaakt” (Judith Butler). Wat vindt u hiervan?

We zijn allen kind van onze tijd en zijn dus ongetwijfeld onderhevig aan culturele opvattingen over mannelijkheid of vrouwelijkheid. Dit geldt ook voor ons zelfbegrip als man of vrouw. In het christendom is iemands lichamelijkheid echter nooit neutraal. Onze lichamelijkheid en dus ook ons geslacht is een wezenlijk onderdeel van ons mens-zijn. De eenheid tussen man en vrouw in een huwelijk noemt de kerk niet toevallig ‘een school voor een rijkere menselijkheid’.

Bent u een voorstander van de evolutietheorie of van het scheppingsverhaal? Of ziet u geen contradictie tussen beide verhalen?

De vraag suggereert een vanzelfsprekende tegenstelling. Reeds in de oudheid verwierp de Kerk echter een letterlijke Bijbelinterpretatie van Genesis inzake het ontstaan van de aarde. Exacte wetenschap en geloof sluiten elkaar niet uit. Wel verschilt de vraagstelling: de natuurwetenschap stelt zich de vraag hoe materie is ontstaan, terwijl theologie de teleologische vraag stelt: het waarom van het ontstaan van materie. Beiden vragen hebben hun bestaansrecht en beiden zijn zich best bewust van eigen beperkingen.

Hoe is de kerk met de seksuele revolutie omgegaan?

Onze samenleving kan standpunten met betrekking tot seksualiteit maar moeizaam verdragen. De samenleving lijkt te verdedigen dat iedereen zelf maar moet beslissen over de beleving van zijn of haar eigen seksualiteit. Ik vind dat echter een banalisering van seksualiteit – alsof alles even waardevol zou zijn. Het is de Liefde zelf die aan mij voorafgaat, die om een trouwe en respectvolle seksualiteitsbeleving vraagt. De Kerk verzet zich dan ook tegen een louter instrumentele benadering van seksualiteit, maar plaatst seksualiteit steeds in de context van een levenslange trouwe relatie.

[Alle interviews in het kader van het Dossier Religie en Beeldvorming zijn afgenomen tussen 2009 en 2012]