Iemand die een inbreuk vaststelt, kan in principe nooit dezelfde zijn als diegene die de inbreuk bestraft. Dat principe is zowel een grondwettelijk recht als een Europees mensenrecht. Behalve in Vlaanderen dan.
Sinds de gemeenten de bevoegdheid kregen om overlastboetes uit te schrijven, zit er geen enkele rem meer op. Lokale reglementjes schieten over heel Vlaanderen als paddenstoelen uit de grond.
De kiemen van de Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS) zijn terug te vinden in 1995. De lokale politieparketten en de kantonnale vrederechter en politierechter werden in alle stilte afgeschaft. Hun werk verhuisde naar de al overwerkte parketten en politierechtbanken. Resultaat: tegen kleine ergernissen zoals geluidsoverlast en hondenpoep werd helemaal niet meer opgetreden. De federale regering kwam daarom in 1999 met een artikel 119bis van de Nieuwe Gemeentewet. Dat artikel, dat na zijn invoering nog vaak aangepast zou worden, geeft de lokale overheden de mogelijkheid om zelf op te treden tegen kleine overlast.
Beperkingen verdwijnen
Aanvankelijk mochten alleen politie- en hulpagenten inbreuken vaststellen. Een gemeenteambtenaar bepaalde daarna de sanctie. De federale overheid vond echter dat ook gewone gemeenteambtenaren vaststellingen moesten kunnen doen. Begin 2001 verscheen een koninklijk besluit (KB) dat aan de gemeentesecretaris, een gemeente- of provincieambtenaar die bevoegdheid gaf. Enige vereiste: een masterdiploma. In 2005 volgde een nieuw KB en sindsdien volstaat al een diploma lager onderwijs. In het begin waren er een heleboel beperkingen om te voorkomen dat om het even wie boetes kon uitdelen, maar die vielen één voor één weg.
De aanpassingen van 2001 en 2005 hadden bovendien als pervers effect dat eenzelfde instantie de feiten vaststelt en bestraft. Hier wordt het in elke democratie geldende principe van de scheiding der machten overtreden. Iemand die een inbreuk vaststelt, kan in principe nooit dezelfde zijn als diegene die de inbreuk bestraft. Dat principe is zowel een grondwettelijk recht als een Europees mensenrecht.
Artikel 119bis repte met geen woord over minderjarigen. Pas in 2004 werd de GAS-wet aangepast. Nu konden ook jongeren vanaf 16 jaar een GAS-boete krijgen van maximum 125 euro. Daar bleef het echter niet bij. Onlangs werd binnen de regering een akkoord bereikt om de leeftijd verder te verlagen naar 14 jaar en de maximumboete te verdubbelen. Politici als Bart De Wever en Alexander De Croo willen die leeftijd nu verder verlagen tot 12 jaar.
Overlast
Een ander probleem van artikel 119bis is het begrip ‘overlast’. Het staat elke gemeente vrij om dat zelf in te vullen. Dat had – en heeft nog steeds – als gevolg dat geen enkele gemeente eenzelfde GAS-beleid voert. In 2009 al bracht de Gentse procureur des Konings Johan Sabbe dat tijdens een studiedag onder de aandacht: “Geen enkele zone heeft eenzelfde GAS-reglement.” Hoewel de federale overheid vraagt dat gemeenten die deel uitmaken van dezelfde politiezone met één reglement werken, lijken gemeenten verslingerd aan hun eigen wetjes. Cijfers van de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG) wijzen zelfs op verslaving. In 2005 had 28 procent van alle Vlaamse gemeenten een GAS-reglement, zeven jaar later was dat al 83 procent. 256 van de 308 Vlaamse gemeenten hebben nu hun eigen reglement en volgens de VVSG wordt dat “in de nabije toekomst mogelijk 90 procent”.
Belletje trek was altijd een deugnietenstreek. Behalve in onder andere Mechelen en Dendermonde, want daar is het verboden. Een kind uit Antwerpen, waar belletje trek (nog) geen crimineel gedrag is, denkt best twee keer na als hij met Mechelse schoolvriendjes op stap gaat.
Voelt iemand zich ’s morgens niet zo lekker, dan blijft hij maar beter weg uit bijvoorbeeld Antwerpen en Leuven. Als hij daar misselijk wordt, rept hij zich beter de stad uit. Braken op de openbare weg is er immers verboden.
Zelfs autopech kan aanleiding geven tot een GAS-boete. In de politiezone MINOS (Boechout, Borsbeek, Mortsel, Wijnegem en Wommelgem, nvdr.) is het ‘verboden onderhoudswerken aan de wagen uit te voeren op de openbare weg’. Wat de zone verstaat onder onderhoudswerken, behalve olie vervangen, wordt niet gespecifieerd. Mag je nog een platte band vervangen? Misschien kan je in geval van autopech maar beter op zoek gaan naar mensen die je willen helpen je auto te duwen. Als dag mag.
Dit interview is onderdeel van een themanummer van PIDMAG, het magazine van het jongerenmedia-agentschap StampMedia, en handelt volledig over GAS-boetes. Het magazine is beschikbaar op www.stampmedia.be/pidmag
© 2012 – StampMedia – Gunther Malin, foto: Pauline Poelmans
