90 tot 95% van de ondergrondse watervoerende laag nabij de kust is besmet door overdadige extractie en vervuiling door de riolering. Het is ongeschikt voor menselijke consumptie, maar het is de enige bron van vers water voor de bevolking van Gaza.
Gaza’s straten en haar taxi’s bulken van luidruchtige frustratie en scepticisme ten aanzien van de malaise die in de mediterrane enclave heerst. Er wordt een complexe politieke machtsstrijd uitgevochten over de hoofden van en ten koste van de modale burger. In de volgende bijdrage wordt er specifiek ingegaan op de effecten van de Israëlische bezetting, de blokkade, de interne Palestijnse politieke spanningen op de volksgezondheid in de Gazastrook. Er wordt geargumenteerd dat de volksgezondheid balanceert op de rand van een crisis door een complex politiek machtsspel. In een eerste deel worden de contouren van de gezondheidsproblemen geschetst en de verantwoordelijkheden van de politieke spelers voorgesteld. Het tweede deel analyseert de gezondheidsproblemen in de Gazastrook aan de hand van concrete problemen.
Gaza: op de grens van een crisis
De Gazastrook beslaat slechts 360 vierkante kilometer, wat ruwweg 80 maal kleiner is dan “la petite Belgique”. Met een bevolkingsaantal van ongeveer 1,7 miljoen inwoners, is het één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld. De multipele politieke problemen wegen op de mediterrane enclave, waardoor Gaza zich staande probeert te houden op de rand van een crisis. In een Wikileaks document, dat dateert van november 2008, stelden Israëlische functionarissen uitdrukkelijk dat het de bedoeling is om de economie van Gaza op de rand van instorting te brengen ”zonder het laatste zetje over de rand te geven”.
Constitutie van de ‘gezondheidscatastrofe’
Het aanhoudend conflict, de Israëlische militaire operaties, de interne Palestijnse spanningen en de verslechterde socio-economische situatie hebben een complexe impact op het functioneren van de gezondheidszorg en de volksgezondheid. De gezondheidsvoorzieningen in Gaza kreunen onder het gebrek aan elektriciteit, brandstof, bouwmateriaal, medicijnen en medisch materiaal. Internationale steun via NGO’s, de kracht van de Palestijnse samenleving en de toewijding van het medisch personeel, helpen om een gezondheidscatastrofe te voorkomen, maar de situatie is precair.
De structurele armoede, een vijandige determinant van gezondheid, snijdt diep in de Palestijnse samenleving. Sinds de Israëlische blokkade van 2007 ligt de werkloosheidsgraad in Gaza zeer hoog: het fluctueert tussen 30% en 45%. Ongeveer 85% van de fabrieken zijn gesloten of werken op minder dan 20% van hun originele capaciteit ten gevolge van de blokkade. Anno maart 2012 is 30% van de bevolking in Gaza werkloos. De influx van bouwmateriaal uit Egypte, via de ondergrondse tunnels, creëert een toename van tijdelijke tewerkstelling in de bouwsector. De meerderheid van Gaza’s werkenden is echter nog steeds arm; 80% van de bevolking is afhankelijk van voedselhulp.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie tonen gedetailleerde analyses aan dat de complexe situatie de afgelopen jaren een ernstige impact heeft gehad op de lichamelijke en psychische gezondheid van de Palestijnen. Dit artikel beperkt zich tot de lichamelijke gezondheidskwesties, hoewel de psychische problemen talrijk zijn, zoals kan verwacht worden in een gebied dat al 64 jaar gebukt gaat onder militaire bezetting. Het speelse citaat van Dr. Medhat Abbas van het al-Shifa ziekenhuis accentueert dit: “Volgens de psychiater is 75% van de bevolking gek. En de andere 25%, die twijfelt continu om ons te vervoegen.” Het onderzoekscentrum naar drugmisbruik schat dat 30% van de mannelijke populatie tussen 14 en 30 jaar soelaas vindt in het regelmatige gebruik van de morfine-achtige pijnstiller Tramadol. Het pilletje veroorzaakt geen hallucinaties, maar creëert een ontspannen roes en een mild euforisch gevoel, ideaal om aan de psychische druk te ontsnappen.
Wie is aan zet in de gezondheidsmatch?
Om de complexiteit van het effect van het politiek kluwen op Gaza’s gezondheidsproblematiek te bevatten, is een gedegen achtergrondschets nodig, die licht werpt op Gaza’s verhoudingen vis à vis Israël en op de interne Palestijnse politiek.
Verantwoordelijkheden van de bezetter
Sinds de terugtrekking van de kolonies en de Israëlische militaire troepen uit de Gazastrook in 2005 ontkent Israël de bezetting. De Verenigde Naties en andere internationale organisaties claimen echter dat Israël de Gazastrook nog steeds bezet. Israël controleert namelijk Gaza’s territoriale grenzen , het luchtruim en de zee-engte. Sinds 2007 onderwerpt Israël Gaza aan een land- en zeeblokkade die de economie gedecimeerd heeft. De verstrekkende Israëlische controle op de Gazastrook en op het dagelijks leven, maakt Israël verantwoordelijk voor de veiligheid en het welzijn van de bevolking, in overeenstemming met de wetten van bezetting zoals deze gedefinieerd zijn in de Conventies van den Haag en Genève.
De Israëlische mensenrechtenorganisatie B’tselem voegt hieraan toe dat Israël het internationaal humanitair recht en de internationale mensenrechten hoort te respecteren, ongeacht de wettelijke status van de Gazastrook. Dit houdt in dat Israël verantwoordelijk is voor de protectie van burgers in tijden van gewapend conflict, voor de bescherming van gewonde en zieke personen, het voorkomen van de achteruitgang van de humanitaire situatie en de verzending van de noodzakelijke medicatie en de provisie van een aangepast gezondheidsniveau. Israël neemt haar verantwoordelijkheden echter niet op en schendt daarmee internationale wetgeving.
Palestijnse versplintering en de boycot van Hamas
De Gazastrook vormt samen met de Westelijke-Jordaanoever en Oost-Jeruzalem de zogenaamde bezette Palestijnse Gebieden. Dit gebied vormt de verhoopte toekomstige Palestijnse staat die President Abbas, het hoofd van de Palestijnse Autoriteit (PA) in de Westelijke Jordaanoever, propageert in navolging van de Oslo-akkoorden. Dit akkoord creëerde de PA die sindsdien een semi-autonome Palestijnse vertegenwoordiging vormt in de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. Het blijkt eveneens een interessante constructie voor Israël om de eigen verantwoordelijkheden als bezetter verder te verzaken en ze op de PA af te schuiven.
De versplintering van Palestina werd verder op de top gedreven in de navolging van de parlementsverkiezingen van 2006, die de islamistische partij Hamas won. Ismaël Haniya installeerde zich om een regering aan te voeren in de Gazastrook, wat niet in de lijn lag van de verwachtingen van de VS en Israël. De Israëlische regering en de VS en de EU, de sleutelfiguren van de internationale gemeenschap, weigerden Hamas’ recht om de PA te regeren te erkennen en de financiële bijstand voor de Palestijnse regering werd stande pede stopgezet. De Palestijnse Fateh partij poogde het gezag van Hamas verder uit te hollen, waarop een burgeroorlog uitbrak in de Gazastrook. Ongeveer 600 Palestijnen lieten het leven in de onlusten die aanhielden tot medio 2007. Sindsdien is de Palestijnse Autoriteit de facto uit elkaar gevallen; Fateh ‘regeert’ in de Westelijke Jordaanoever en Hamas ‘regeert’ in de Gazastrook.
Het conflict tussen Hamas en Fateh staat bekend als ‘Wakseh’ in Palestina, wat vernedering, verderf en fiasco betekent ten gevolge van schade die men aan zichzelf toebrengt. De Palestijnse politieke versplintering is nog steeds een realiteit en verschuift zowel de interne als de internationale aandacht van de Israëlische bezetting naar de Palestijnse politieke malaise en geeft Israël de mogelijkheid om internationale regelgeving aangaande de bezetting straffeloos te schenden.
Hoewel er officieel onderhandelingen zijn om naar een eenheidsregering toe te werken lijken de ideologische verschillen, waaronder de strategieën die beide partijen koesteren ten aanzien van de Israëlische bezetter, een struikelblok te zijn die verzoening onmogelijk maken.
Deze politieke versplintering loopt parallel met een geografische segregatie; tussen de Gazastrook en Ramallah ligt er een luttele afstand van minder dan 100 km, maar Israël laat geen personenverkeer toe tussen beide “stukjes Palestina”. De isolatie werd in 2007 aangescherpt, toen Israël de Gazastrook uitriep tot vijandige autoriteit en een land- en zeeblokkade installeerde, die sterk veroordeeld wordt door diverse internationale organisaties en naties.
Gezondheidshindernissen in Gaza
Het ondrinkbaar water ten gevolge van de gebrekkige infrastructuur voor riolering en drinkwater, de medische tekorten, de elektriciteitsonderbrekingen en de transfers van patiënten zijn vier factoren die een belangrijke invloed hebben op de volksgezondheid in Gaza.
Consumptie van ondrinkbaar water
Dagelijks stroomt 60 à 80 miljoen liter deels behandeld of volledig onbehandeld rioleringswater vanuit de Gazastrook in de zee, waar het de ondergrondse watervoerende laag aantast. De Verenigde Naties (VN) schat dat ongeveer de helft van Gaza’s bevolking gebruik maakt van septische tanken of beerputten om het onbehandelde rioleringswater in te dumpen. Dat afvalwater sijpelt terug in de watervoerende grondlaag. Intussen is 90 tot 95% van de ondergrondse watervoerende laag nabij de kust is besmet door overdadige extractie en vervuiling door de riolering. Het is ongeschikt voor menselijke consumptie, maar het is de enige bron van vers water voor de bevolking van Gaza.
De aquifier was ooit de spil in Gaza’s positie als exporteur van landbouwproducten voor nabijgelegen imperia, maar lijdt nu onder het gebrek aan water en de vervuiling. Hoe vaker de watervoerende laag gebruikt wordt, hoe meer zout en vervuiling erin doordringt. Op dit ogenblik wordt er meer water geëxtraheerd van de aquifier dan dat erin vloeit. Het vervuilde water van de zee vult dan de leemte en put de watervoerende laag uit die dreigt in te storten.
Uit onderzoek van EWASH blijkt dat 65% van de waterputten besmet is met nitraten en 57% met chloride. De jarenlange consumptie van besmet water leidt tot een opstapeling van chemicaliën in het lichaam en kan leiden tot chronische ziektes zoals kanker, leverproblemen, nierfalen, ondervoeding, anemie en voortplantingsproblemen. Voorbeelden van acute ziektes ten gevolge van waterbesmetting zijn de bloedaandoening methemoglobinemie, virale hepatitis, diarree (een belangrijke doodsoorzaak in Gaza) en ondervoeding bij kinderen. Vandaag is 13% van de bevolking chronisch ondervoed. Bij 8,5% van de schoolgaande kinderen wordt er ondervoeding vastgesteld, wat een toename is van 2,5% sinds 2004. Meer dan 40% van de kinderen jonger dan vijf jaar heeft bloedarmoede volgens de WHO.
De blokkade houdt bouwmateriaal en onderdelen tegen die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van een degelijke infrastructuur voor drinkwater en riolering. Dit geldt zowel voor de lokale autoriteiten als voor de internationale en lokale NGO’s die actief zijn in de Gazastrook. Volgens de Oslo-akkoorden hoort Israël jaarlijks vijf kubieke meter gezuiverd drinkwater te transfereren naar Gaza. De PA heeft de constructie van de pijp langs Gaza’s zijde echter nooit afgewerkt en haalt de uitbraak van de Intifada en de daaropvolgende blokkade van Gaza aan als reden. Er is dus een ernstige watercrisis in de maak in Gaza door een machtige mix van politiek en geografie. De coördinator van het milieuprogramma van de VN (UNEP) stelt dat het eeuwen zou kunnen duren om de ecologische schade aan het milieu te kunnen herstellen. Ze onderstreept daarbij dat de blokkade in de eerste plaats verantwoordelijk is voor de huidige problemen.
Alarmerende tekorten van essentiële medicijnen en medisch materiaal
Het Ministerie van Gezondheid in Gaza hanteert een lijst van 480 medicijnen en 700 medische verbruiksartikelen dat het als noodzakelijk beschouwt voor de basale gezondheidszorg in de Gazastrook. In 2011 werd er in Gaza echter een gemiddelde maandelijkse nul voorraad gerapporteerd van 32% van de noodzakelijke medicijnen en 22% van de essentiële medische verbruiksartikelen. Dit toont een ernstige crisis aan in de bevoorrading van medische artikelen, stelt de Wereldgezondheidsorganisatie. Anno maart 2012 ontbreken 39% van de essentiële medicijnen en 24% medische verbruiksartikelen. Items voor hartchirurgie en nierdialyse, katheders voor chronografie, chirurgische items, hemodialyse filters, orthopedisch materiaal, chemotherapeutische medicijnen, antibiotica, anti-infectieuze medicatie, oftalmologische preparaten, psychotherapeutische en cardiovasculaire medicijnen verschijnen allen op de nul lijst.
Dokters proberen hun patiënten door te verwijzen naar ziekenhuizen buiten de Gazastrook, maar dit is een tijdsintensief proces. Patiënten die het zich kunnen veroorloven gaan op zoek naar privé apothekers of privéziekenhuizen. Of patiënten spreken NGO’s of UNWRA om hen te helpen, wat een extra belasting betekent voor deze organisaties. Alle drie de opties houden een extra financiële kost in voor de patiënt in Gaza, waar de meerderheid van de bevolking kampt met financiële moeilijkheden.
“Ik was reeds enige tijd vermoeid en had overal pijn. Op 20 augustus 2009, toen ik voor de klas stond, stond ik op instorten. De pijn had zich over mijn hele lichaam verspreid, maar mijn bovenbenen waren het pijnlijkst. Ik ging naar het gezondheidscentrum en kreeg medicatie. De dag erop gebeurde hetzelfde. Bloedtesten wezen een abnormaliteit aan en ik werd doorverwezen naar het departement hematologie van het Shifa ziekenhuis. Daags erop bleek dat ik chronische myeloïde leukemie heb.”
Dit is het verhaal van Ahmed, een jonge man van 33 jaar, die getrouwd is en twee kinderen heeft. Hij geeft les in een jongensschool in het vluchtelingenkamp Al-Bureej, waar hij woont. Onmiddellijk na de diagnose werd er Gleevec voorgeschreven, een medicijn dat de kankercellen vernietigt. Sinds 3 januari 2012 is het medicijn niet langer in voorraad in Gaza. “Ik bel elke dag, maar iedere dag krijg ik hetzelfde negatieve antwoord.” De centrale apotheek van de Gazastrook meldt dat 32 patiënten in de Gazastrook wachten op Gleevec. De conditie van tien patiënten is drastisch achteruit gegaan en dokters vrezen voor hun leven.
“Mentaal voel ik me ok. Er zijn verschillende dingen die me helpen overleven. Mijn gezin, religie; geloof in God, lezen en kunst. Mijn dood is nabij, maar ik mag de hoop niet verliezen”
Sinds het financiële embargo tegen Hamas dat in 2006 werd ingevoerd, werd het Ministerie van Gezondheid in de Gazastrook niet voorzien van de nodige financiële middelen. De Europese Commissie voor Humanitaire Hulp en Civiele Bescherming stond sindsdien in voor de financiering van de medische noden. De Wereldgezondheidsorganisatie en de Wereldbank namen de praktische taken van de medische bevoorrading op zich. In 2008 eiste het Ministerie van Gezondheid van Ramallah haar verantwoordelijkheid voor de aankoop en distributie van medicijnen en medisch materiaal voor de Gazastrook op. De oorzaken voor de huidige tekorten zijn complex. Israël onttrekt zich aan haar verantwoordelijkheid als bezetter en biedt geen soelaas in de crisis. Haar blokkade, die weliswaar versoepeld is, zorgt bovendien voor maandenlange vertragingen van elektronische toestellen zoals röntgenmachines en MRI scanners. Andere oorzaken die aan de huidige crisis bijdragen zijn de budgettaire problemen van het Ministerie van Gezondheid in Ramallah, het wantrouwen tussen de Ministeries van Gezondheid in Ramallah en Gaza-Stad ten gevolge van interne politieke problemen, personeelsveranderingen in de Centrale Apotheek in Gaza en bureaucratische vertragingen en transportoponthoud in de aankoop en bevoorradingsketen, waar de Israëlische blokkade een rol in speelt.
In de Centrale Apotheek van Gaza, fulmineert Dr. Al Borsh over de PA in de Westelijke Jordaanoever: “Ramallah coördineert met de bezetter [Israël], die de medicatie voor Gaza niet wil toelaten. Kijk naar deze lijst! We bestelden 200 medicijnen en medische verbruiksitem en op 12 maart ontvangen we een levering van 74 items! Tot overmaat van ramp waren er 46 artikelen bij die we niet besteld hebben! Dus slechts 28 van de 200 bestelde items zijn gearriveerd. En ze sturen ons condooms, die hier niet gebruikt worden, terwijl we materiaal tekort komen om de gewonden van de bombardementen van vorige week te verzorgen.”
Transfers van patiënten voor gespecialiseerde ingrepen
Gaza’s gezondheidsvoorzieningen zijn niet afdoende ontwikkeld voor gespecialiseerde medische ingrepen in de domeinen van oncologie, cardiologie, neurologie, oftalmologie en algemene chirurgie. Patiënten worden bijgevolg doorverwezen naar ziekenhuizen buiten de Gazastrook. Er zijn slechts twee personendoorgangen om de Gazastrook te verlaten: de Rafah-grens met Egypte in het zuiden en de Erez-grenspost met Israël in het noorden. De laatste is het populairst omdat deze toegang biedt naar Palestijnse medische faciliteiten in Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever (het andere Palestina), maar ook tot Israël en Jordanië. Sinds Hamas aan de macht is, is het aantal patiënten dat geweigerd wordt omwille van “veiligheidsredenen” gestaag verhoogd. In de eerste drie maanden van 2007 kregen 90% van de aanvragen een positief antwoord, wat na Hamas’ overname zakte tot 69%. Na intensieve campagnes van Israëlische en internationale NGO’s is de situatie verbeterd; waar er in 2010 nog een vijfde van de patiënten geweigerd werden, is dit in 2011 gehalveerd tot 10%.
Tientallen Palestijnen stierven terwijl ze aan het wachten waren op toelating of nadat ze toelating geweigerd werden. De Wereldgezondheidsorganisatie rapporteerde dat 32 mensen stierven tussen oktober 2007 en maart 2008 terwijl ze aan het wachten waren op toelating. Daarnaast gebeurt het geregeld dat patiënten nadat hen toelating werd verleend, worden tegengehouden aan de grenspost of worden gearresteerd.
Het jongste voorbeeld daarvan wordt vermeld in een rapport van de Werelgezondheidsorganisatie, de samenvatting leest als volgt:
25-jarige patiënt met geldige toelating vastgehouden in Erez grensdoorgang
Bassam Rehan, een 25-jarige man afkomstig uit Jabalya werd gearresteerd door Israëlische autoriteiten in Erez terwijl hij onderweg was naar Hebron voor medische behandeling. Bassam werd drie jaar geleden geraakt door een kogel in de linkerdij door Israëlische soldaten toen hij aan het werken was in de omgeving van Erez. De wonde werd in Gaza behandeld, maar Bassam blijft pijn hebben door de zenuwbeschadiging. Hij kreeg een afspraak en Israëlische toelating om via Erez door de reizen naar het ziekenhuis in Hebron. Op 19 januari werd hij echter apart genomen voor ondervraging en vervolgens gearresteerd. Zijn tante, die hem vergezelde werd teruggestuurd naar Gaza terwijl Bassem werd overgebracht naar de gevangenis in Ashkelon. Op 9 februari, na 21 dagen in detentie, werd hij vrijgelaten, maar medische verzorging heeft hij niet gekregen.
Stroomonderbrekingen: de medische gevolgen
De Meditterrane enclave doorstaat een koude, maar vooral donkere winter: Gaza kampt namelijk met een brandstofcrisis. Sinds begin februari lopen de stroomonderbrekingen op tot 18 uur per dag en benzine is bijzonder schaars goed geworden. Door een gebrek aan industriële diesel sloot Gaza’s enige elektriciteitscentrale op 14 februari de deuren.
Gaza is sinds een jaar afhankelijk van de import van industriële diesel die via de ondergrondse tunnels met Egypte geïmporteerd wordt. De Egyptische autoriteiten trachten nu de informele tunneleconomie, die aan Egyptische zijde in handen is van Bedoeïnen, aan banden te leggen. Hierdoor slonk de brandstofbevoorrading in Gaza tot minder dan een derde van wat nodig is.
De Gazastrook heeft dagelijks een elektriciteitsbevoorrading van ongeveer 310 MegaWatt (MW) nodig. 120 MW komt via hoogspanningskabels uit Israël naar Gaza, 17 MW wordt uit Egypte geïmporteerd om de regio rond Rafah te bevoorraden en de overige stroom zou door Gaza’s eigen elektriciteitscentrale moeten worden gegenereerd. Wanneer de centrale stilgelegd wordt, beschikt Gaza slechts over 137 MW elektriciteit en ontstaat er dus een deficit van ongeveer 60 procent.
De huidige brandstofcrisis kent een lange voorgeschiedenis, maar bereikt een nieuw dieptepunt. Terwijl ik dit artikel schrijf verschijnen er alarmerende nieuwsberichten die stellen dat de gezondheidsfaciliteiten op minder dan 20% van de normale energiebevoorrading draaien en dat de reserves over drie dagen uitgeput zullen zijn. Medio februari hield medisch personeel al een sit-in in Rafah met een dringende eis tot Egyptisch ingrijpen om een crisis te voorkomen. Een ingenieur in het al-Shifa ziekenhuis in Gaza-Stad stelt dat de patiënten op de dienst intensieve zorgen, de baby’s, de patïenten met nierdialyse en personen die wachten op een operatie de zwaarste gevolgen dragen van de elektriciteitscrisis. “Godzijdank zijn we nog geen patiënten verloren”, werd er medio maart geopperd, maar een week later verschijnt er een nieuwsbericht dat Muhammed al-Helou, een jonge baby, stierf nadat zijn ademhalingstoestel stopte ten gevolge van een stroomonderbreking. Op zaterdag 24 maart overleed de vierjarige Bissan al-Masharawi in Gaza: door de stroomonderbreking en de problemen met de generator stopte ook haar ademhalingsmachine, waar ze sinds haar geboorte afhankelijk van was. Door de frequente coupures zijn er verscheidene generatoren van gezondheidscentra stuk gegaan in de afgelopen weken.
Mouna is 22 en lijdt sinds vier jaar aan lymfoedeem, een chronische aandoening waarbij lymfevocht lokaal wordt vastgehouden en een zwelling van het lichaamsweefsel veroorzaakt. De ziekte manifesteert zich bij Mouna in haar linkerbeen dat tweemaal zwaarder is dan haar rechterbeen. Aanvankelijk mankte ze wat, maar intussen kan ze niet meer zelfstandig wandelen. Ze is aan haar bed gekluisterd en kan de zorg voor haar twee jonge kindjes niet opnemen. Mouna bezocht verschillende gezondheidscentra enziekenhuizen in Gaza, waar haar een dieet van pijnstillers, antibiotica en een paar compressiekousen werd voorgeschreven. Ze klaagt over de pijn en de koorts die geregeld opsteekt. “De druk in mijn been is zo hoog, dat het voelt alsof mijn tenen er zullen afspringen”, verzucht Mouna.
Ze werd vorig jaar doorverwezen naar een ziekenhuis in Jeruzalem waar ze vernam dat er een compressietoestel is dat het vocht uit haar been kan masseren. Door haar precaire financiële situatie kon ze het toestel niet aankopen. Er werd een fondsenwerving campagne opgezet en eind 2011 kon het toestel naar de Gazastrook geëxporteerd worden. Na enkele dagen volcontinue elektronische massage nam de zwelling af en mits dagelijks gebruik, van minimaal zes uur per dag, kon Mouna opnieuw normaal functioneren. Door de copieuze elektriciteitsonderbrekingen is er sinds mid-februari slechts vijf à zes uur elektriciteit per dag voorhanden in Mouna’s huishouden. Ze gebruikt deze tijd voornamelijk voor huishoudelijke taken en gebruikt de resterende tijd, 1 à 2 uur, voor lymfedrainage. Dat volstaat niet en sinds begin maart ligt Mouna daarom weer voltijds in bed met een gezwollen been.
Ook hier speelt een complexere achtergrond: Israël’s verzaakte verantwoordelijkheden als bezettende macht, het bombardement van de elektriciteitscentrale door Israël, de blokkade die de reconstructie van de centrale tegenhoudt, de financiële beperkte draagkracht van de PA in Ramallah, de Palestijnse bevolking in Gaza die openstaande schulden heeft op de elektriciteitsrekeningen, Hamas’ weigering om brandstof via Israël te importeren, het wantrouwen en rivaliteit tussen Fateh en Hamas en de prille, onevenwichtige nieuwe relatie tussen Egypte en Gaza. Er wijzen vele beschuldigende vingers in diverse richtingen, maar in Gaza lijkt men voornamelijk kwaad op het mismanagement van Hamas.
Civiele bevolking gegijzeld door politieke catastrofe
Het recht op gezondheid wordt grootschalig geschonden in Gaza; het wordt gegijzeld door een venijnige politieke cocktail van de Israëlische bezetting en interne Palestijnse politieke problemen. Er is echter een hiërarchie te traceren in de verantwoordelijkheid die aan het wankelen is gebracht door de Oslo-akkoorden. Als bezettende macht is Israël namelijk verantwoordelijk voor de veiligheid en het welzijn van de bevolking. Het verlangen naar een eigen Palestijnse staat leidde tot een Palestijnse “afhankelijkheidsautonomie”, die overeind wordt gehouden door internationale subsidies. De bezetting is niet beëindigd, maar de Israël borstelt haar verantwoordelijkheden al af op de premature PA.
De rivaliteit tussen Hamas en Fateh ontaardt in een machtsstrijd die ten koste van het welzijn van de bevolking gaat. En de internationale boycot van Hamas treft de Palestijnen in de Gazastrook als een collectieve financiële bestraffing die het welzijn en de volksgezondheid bedreigt, waarin de eerste doden zijn geteld.
