Beatty is een poetry slam kampioen en weet dus wel wat doen met woorden
Ze is klein. Ze is blank, blond en bekijkt de wereld door blauwe ogen. Haar lesbische moeder heeft haar homofiele vader verlaten na de zoveelste misstap. Die moeder en dochter wonen nu samen in een achtergestelde zwarte gemeenschap ergens in de Verenigde Staten. De moeder geeft het meisje een nieuwe naam, Karen Brown, en vertelt haar dat ze even zwart ziet als de mensen die rond hen leven. De buren bevestigen. Karen knikt.
Jaren later vindt Karen, intussen een jongvolwassen vrouw met een zwart vriendje, haar vader terug en 'ontdekt' de waarheid. Wanneer haar vader haar vraagt of er iets is wat ze wil of nodig heeft, als deel van haar nieuwe leven, antwoordt ze:
'I think a new life is plenty enough on its own. It's confusing but exciting. I mean, I'm glad I grew up black, because it's cooler, but it's white people who run the place, obviously.'
Nell Zink beschrijft in Mislaid een stukgelopen familiegeschiedenis tegen de achtergrond van de jaren 1960 waarin alles leek te kunnen, maar niets werd toegestaan. Het is sociale, economische en maatschappelijke kritiek op de tijd van toen, maar vandaag nog altijd even cruciaal blijkt.
In The Sellout is iets gelijkaardig aan de hand, maar in omgekeerde richting. De roman speelt vandaag, maar implementeert elementen uit het verleden. De verteller in The Sellout is daadwerkelijk zwart en ook als kind slachtoffer van de grillen van een ouder, in dit geval de vader. De vader, een miskende zwarte socioloog in witte labojas, onderwerpt zijn enige zoon aan allerlei sociologische experimenten om de impact van de hedendaagse maatschappij op de zwarte medemens op wetenschappelijke manier te verklaren. De zoon was de 'black mouse' in het laboratorium van zijn vader.
De zoon/verteller is zowel proefpersoon als controlegroep. Als de zoon op een bepaald moment nog altijd Barbie en Ken verkiest boven Malcolm X, Martin Luther King en Harriet Tubman, roept de vader:
• 'What? Why?'
• 'Because the white people got better accessories. I mean, look. Harriet Tubman has a gas lantern, a walking stick, and a compass. Ken and Barbie have a dune buggy and speedboat! It's really no contest.'
Net als in Mislaid verkiest de zoon/verteller de blanke boven de zwarte, al is de context in dit geval helemaal anders. Het is opvallend en grappig en schrijnend tegelijk dat de blanke schrijfster Nell Zink dezelfde conclusie trekt als haar zwarte tegenhanger Paul Beatty, auteur van The Sellout.
Voldoening boven moraal
Paul Beatty is een poetry slam kampioen en weet dus wel wat doen met woorden. Maar het is niet louter verbaal vuurwerk dat de pagina's van The Sellout kleuren. Beatty slaagt er wonderwel in zijn taal te verrijken met slang zonder dat het artificieel aandoet. Het wordt een vloeiend geheel waarin de humor uitmondt in satire. Want dat is waar de roman op drijft: scherpe kritiek op de huidige (Amerikaanse) maatschappij waarin de zwarte nog steeds niet dezelfde rechten krijgt als de blanke tegenhanger. Het is nog steeds wij tegen zij. Gelukkig wentelt Beatty de zwarte niet in zelfmedelijden, maar in zelfspot. Hij steekt de draak met de clichés over zwarten, maar erkent ook de waarheid ervan.
Aan het begin van de roman wacht hij op zijn hoorzitting, terwijl uit de pretpijp lustig wolkjes stomen. Daarop krijgt hij een klap in het gezicht van een zwart jurylid van middelbare leeftijd (en vrouw) die hem de les spelt over hoe een zwarte zich dient te gedragen in het openbaar. Hoe hij een voorbeeld moet zijn voor alles en iedereen die na hem komt. Waarom hij in de rechtszaal zit? Wel, hij wordt beschuldigd van slavernij... Natuurlijk!
Zijn 'slaaf' is een miskende zwarte acteur die nog altijd teert op de succesreeks waarvan hij deel uitmaakte als kind en die nogal racistisch was van toon, maar een enorm succes bleek te zijn onder de zwarte gemeenschap. Maar de slaaf is niet zomaar slaaf, eerder een sadomasochist die geniet van de vernederingen en zweepslagen die zijn meester hem toedient. Omgekeerd is het straffen van de 'slaaf' een uitlaatklep voor de verteller. En soms in die mate dat hij zijn slaaf tot op het randje van de dood brengt. Tot het hem zelf teveel wordt en zijn meesterschap overlaat aan de mistress van een SM-club. Iedereen content.
(no) whites (only)
Wanneer zijn vader/socioloog komt te overlijden en hij het lamme lichaam van tussen de krijtlijnen sleept, voelt hij geen verdriet. Eerder blijdschap. Hij lijkt eindelijk verlost te zijn van de tirannie van de zwarte. Maar zonder het te weten erft hij de vragen waar zijn vader als'nigger whisperer' aan beantwoordde: zwarten overtuigen om zich niet van een gebouw te gooien of zichzelf een kogel door het hoofd te jagen of hun nek te sieren met een geknoopt koord.
Ja, het is niet allemaal rozengeur en maneschijn in het verloederde Dickens, het stadje aan de zelfkant van LA waar dit alles zich afspeelt.
De fut is eruit. Uit de bevolking, uit de buurt. Een aantal mensen houdt angstvallig vast aan de groten onder de zwarte Amerikaanse bevolking, maar moet met lede ogen aanzien hoe die gemeenschap zichzelf de das omdoet. Tot de verteller met een geniaal idee op de proppen komt: Waarom geen fictieve, prestigieuze school aankondigen (midden in de zwarte buurt!) waar alleen slimme, blanke jongeren school kunnen lopen?
Het idee ervaart in het begin allerlei tegenkantingen, maar voedt evengoed de hoop van de jongeren om ooit tot de school te worden toegelaten. En die hoop verglijdt niet zozeer in valse hoop, al is de school zelf wel zo 'vals' als wat. Veel verder dan een aankondiging dat het nieuwe schoolgebouw er komt, gaat het niet. Maar het is het idee dat de jongeren stimuleert om beter en harder te studeren binnen hun eigen school. Zo hard zelfs, dat de gemiddelde cijfers indrukwekkend stijgen en de school op het verlanglijstje komt te staan van... slimme blanke jongeren.
Zelfverloochening
The Sellout werd in de VS vooral onthaald als een satirische roman – wat het ook is –, maar Paul Beatty vindt het in de eerste plaats een maatschappijkritische roman die satirische elementen impregneert om hedendaagse problemen aan de kaak te stellen. Zijn clichés, 'gevaarlijke' ideeën, en vooral humor werken in eerste instantie op de lachspieren, maar op een dieper plan op de moraal. Als humoristisch schrijver weerlegt de auteur de verwachtingen van de critici en schopt hij die een geweten. Alle middelen daartoe zijn welgekomen.
The Sellout, Paul Beatty
2015 Picador
