Woensdagochtend fietste ik door de velden nabij Antwerpen op weg naar Chris De Stoops huis.
Bij aankomst op mijn bestemming zie ik door de raam Chris met een kop koffie in zijn living heen en weer wandelen. Denkend aan zijn nieuwe boek? En wat zou hij deze keer tot op het bot uitzoeken? Dat kom ik echter niet te weten in het interview. Zijn nieuw project bevindt zich nog in een embryonale fase. En zoals vele auteurs gelooft hij dat je niet te vroeg mag praten over je project. Zo lok je ongeluk uit, heb je alles al lang en breed in de pers verteld en komt er niets van. Gelukkig vertelt hij wel uitgebreid over zijn laatste boek 'Vrede zij met u zuster' en deelt hij graag zijn visie over het radicalisme in België en Europa. Een relaas van een uiterst aangenaam en boeiend gesprek:
Greet Simons: Uw laatste boek ‘Vrede zij met u zuster’ over de eerste vrouwelijke westerse zelfmoordterroriste Muriel Degaugue, schreef u omwille van een gevoel en een overtuiging dat de nieuwsberichten niet correct waren. Muriel was niet die gebrainwashte vrouw die gerekruteerd werd door de Belgische tak van Al Qaida, niet de vrouw die zich bekeerde en radicaliseerde voor haar islamitische echtgenoot. Het beeld dat we hadden over het islamitisch radicalisme in Vlaanderen met de slapende cellen van Al Qaida was niet correct volgens u.
Chris De Stoop: “Het klopte niet, het verhaal van Muriel en zeker ook het beeld dat we in 2005 van terrorisme kregen. Het terrorisme van eigen bodem: ‘home grown terrorism’. In werkelijkheid gebeurt het meestal op een banale, improviserende, klungelende manier. Doe-het-zelf-terrorisme heb ik het genoemd in mijn boek.
Amateurisme bij uitstek. Anno 2010 wordt dit doe-het-zelf-terrorisme wel algemeen erkend in België. Zelfs minister Turtelboom zegt nu voortdurend dat het gaat om zelfradicalisering en niet om professionele netwerken zoals ze eerder stelde. Toen mijn boek voorgesteld werd zat de federale procureur Delmulle, de nummer 1 voor terrorismebestrijding, op de eerste rij. Hij is het nu bijna volledig eens met de analyse.
Enkele jaren geleden zouden hij en Turtelboom nog een heel ander beeld geschetst hebben. Ik ben blij met de pers-aandacht van mijn boek, waardoor ik op de beeldvorming kan wegen. Ik hoop met mijn boeken tevens een stuk van de angst voor het islamitische radicalisme weg te nemen. Door de combinatie van menselijke verhalen met achtergrond-analyse. Door het probleem een gezicht te geven, een stem, een familie. Dat is fundamenteel.”
Greet Simons: 15 maanden heb je gewerkt om het verhaal van Muriel te reconstrueren en te weer te geven. Verhalende non-fictie is het genre. Je schrijft het verhaal alsof je er zelf bij bent geweest. Dicht op de huid van de personages, volledig gebaseerd op feiten, documenten, getuigenissen. Hoe kon je zo dicht bij Muriel komen?
Chris De Stoop: “Ik heb haar vrienden zover gekregen dat ze al haar brieven, notities en dagboeken gegeven of geleend hebben. Dat zijn honderden en honderden bladzijden. Zelfs het allerlaatste dagboekje, waarvan ze de bladzijden gevonden hebben naast het wrak van de auto en de resten van Muriel zelf. Alles wat ze zelf geschreven heeft -en dat is ongelooflijk veel- heb ik allemaal nagelezen. Het zou fantastisch materiaal zijn voor een professor aan de universiteit, die aan de hand van een concreet dossier zo een zelfradicalisering wil onderzoeken. Ook de reis naar Irak heb ik overgedaan. Het boek is gebaseerd op de werkelijkheid maar je gebruikt de literaire schrijfstijl van een roman. ”
Greet Simons: Hoe kijk je nu naar Muriel en naar haar actie?
Chris De Stoop: “Ik ben de laatste om terrorisme goed te praten, daarvoor heb ik teveel slachtoffers gezien, ook in Irak. Maar als je in Irak staat, in die soennitische driehoek, besef je wat voor een ongelooflijke geste dat was om daar …op de ergste plek van de wereld, op het ergste moment van de oorlog… als buitenlandse vrouw zoiets te komen doen.
Ik heb zeer zeker respect voor Muriel als persoon. Het is een ongelooflijk sterke vrouw in tegenstelling tot het clichébeeld van de onderdanige vrouw. Ik lees het nu nog in de krant. Er is een aanslag gepleegd in Moskouw die waarschijnlijk het werk is van een Tsjetsjeense vrouw. Automatisch valt dat woord in de artikels van gebrainwashte vrouw.
Dat is echt een stereotype alsof deze vrouwen allemaal willoze slachtoffers zijn , rationeel niet in staat om zo’n beslissing te nemen. Terwijl uit onderzoek bij vrouwen die op het punt stonden om een aanslag te plegen in Israël blijkt dat ze meer gefocust zijn dan mannen omdat ze iets meer een persoonlijke dimensie in hun motivatie hebben. Zoals die zwarte weduwen uit Tsjetsjenië die hun man verloren hebben.
Muriel was dus niet die zwakke gehersenspoelde figuur die ze ervan gemaakt hebben in de berichtgeving. Iedereen die haar gekend heeft zou zeggen dat ze radicaler was dan haar echtgenoot en zeker niet door hem gerekruteerd werd, zoals in alle nieuwsartikels staat. Ze was koppig, tegendraads. Het meegaan naar Bagdad was tegen de zin van haar man die haar nog op het vliegtuig gezet heeft terug naar Brussel, vanuit Damascus.
Ze was een hele sterke vrouw maar met een parcours van enorme problemen. En dat komt terug bij alle verhalen van het10-tal mensen die ik gevolgd heb in het boek. Muriel had een jeugd met heel veel problemen, een moeilijke geschiedenis op alle vlakken. Ze heeft in de islam kracht gevonden, antwoorden gevonden en een manier om met haar problemen te leven. Helaas is het in de laatste fase falikant uitgedraaid. Het is echter niet niets om zoiets te doen.”
Greet Simons: Mensen zoals Muriel zoeken hun heil in het radicaal islamisme. Heb je hier een remedie voor? Hoe kan je hen een ander pad laten kiezen? Chris De Stoop: “In mijn boeken vind je niet de grote oplossingen. Ik vind dat een schrijver vragen moet opwerpen maar niet de pretentie hebben om alle antwoorden te geven. Wonden blootleggen is ook een begin van genezing. Als je me in interviews vraagt naar een remedie voor het radicaal islamisme zeg ik: zorgen voor binding, het gevoel deel uit te maken van de samenleving, het gevoel erbij te horen. De simpelste hefboom is een job, een onderwijs dat kansen geeft, serieus genomen worden in de media… Ik denk hierbij ook aan een onderzoek in Nederland waar men een aantal heel radicale moslims gevolgd heeft. Zij die afhaakten en veranderden waren diegene die een job gevonden hebben en trouwen, kinderen krijgen, het gevoel krijgen dat ze erbij horen. Niet het resultaat van de acties van de overheid.” Greet Simons: Deze radicalisering van de islam wordt onder andere mee in de hand gewerkt door de salafistische boekjes die je op de Brabantstraat en elders in Brussel voor amper 5 euro kan kopen. Dient de Belgische overheid meer steun te geven aan andere strekkingen van de islam? Chris De Stoop: “De islam moet een plaats krijgen in ons land en in Europa. Men moet zich tegelijkertijd Belg en moslim kunnen voelen, zonder schijnbare tegenstelling zoals nu. De islam moet een zichtbare plaats krijgen in onze samenleving. Waarom een moskee steevast achter een vuile garagepoort wegsteken? Maar dan moet de eigen gemeenschap ook een grotere verantwoordelijkheid opnemen. Momenteel zit je met een enorme invloed van Wahabitische strekking uit Saudi Arabië. Via de grote moskee en het islamitisch centrum in Brussel hebben zij een directe grote invloed op de islam in België; via de gesponsorde boekjes en boekhandels in Brussel die dus allemaal die ene strikte vorm van islam uitdragen en propageren. Ook via de cursussen die alleen zij geven voor bekeerlingen. Dan spreken we over tienduizenden bekeerlingen in de loop der jaren en die een cursus volgen met die ene zeer strikte interpretatie van de islam. Zij hebben op heel veel vlakken een vinger in de pap. Deels is dit historisch zo gegroeid. Het gebouw van de grote moskee was een cadeau van koning Boudewijn aan het koningshuis van Saudi-Arabië eind jaren ’60. Die heeft dat uitgebouwd tot islamitisch centrum en dat was de enige vertegenwoordiging van de islam in België tot in de jaren ‘90 in België. Het is echter ook aan de moslimgemeenschap in België zelf om daar paal en perk aan te stellen.” Greet Simons: De rol van de media is ook heel groot: er kleeft een stigma op de moslims. Chris De Stoop: “Het gruwelijkste effect van terrorisme is het psychologisch effect en het effect op de beeldvorming. Moslims worden automatisch in 2 groepen gesplitst: de radicalen en de gematigden, De grote meerderheid van de gematigde moslims worden gedwongen om steeds te bewijzen dat ze gematigd zijn. De media hebben sterk meegeholpen aan die negatieve beeldvorming die nu bestaat: de gelijkschakeling van moslims met geweld en aanwakkeren van angst bij de bevolking. Islamofobie was het monopolie van extreem-rechts maar is nu een nationale sport aan het worden, bijna in heel Europa. Dit is het grootste probleem.” Greet Simons: U gaat op 24 februari in Brussel in gesprek met professor Rik Coolsaet. Hij vergelijkt het radicaal islamisme met nationaal radicalisme. Een correcte vergelijking volgens u? Chris De Stoop: “Professor Coolsaet is een groot expert van radicalisme zowel in België als in Europa. Hij heeft veel onderzoek en publicaties op dat vlak gedaan. Hij is een zeer genuanceerde stem met een grote invloed op het beleidsniveau. Dat waardeer ik enorm. Hij is geen roeper en tafelspringer zoals we er al teveel gekend hebben in dat debat de voorbije jaren. Ik kijk uit naar zijn gedachten op de lezing in Brussel. De vergelijking tussen radicaal nationalisme en radicaal islamisme vind ik correct. Als je radicalisme in onze media gaat googelen zie je dat het nu bijna meer gebruikt is voor radicale nationalisten dan radicale moslims. Er zijn evidente parallellen: de simpele boodschap van goed of slecht, slachtoffers of schurken en de opdeling in wij en zij. De tunnelvisie van het eigen grote gelijk. Het ziekelijke zelfbeklag en het haatproza jegens andersdenkenden, de idee van zuiverheid, dat het doel de middelen heiligt; het terugvallen op de eigen clan: allemaal gelijkenissen. Radicalisme is in de mode; je komt het overal tegen: radicaal islamisme, radicaal nationalisme, radicaal conservatisme in de VS met de Tea party beweging. Radicalisme zit zelfs op regeringsniveau, met Wilders, Sarkozy, Berlusconi, om nog te zwijgen van sommige regeringen in Oost-Europa… Dat maakt het moeilijk om tegen die jongeren op straat in Brussel te gaan zeggen; pas op dat je niet te radicaal gaat denken! Er zijn natuurlijk ook wel verschillen: het martelaarschap heb je gelukkig nog niet in het radicaal nationalisme.”
Bedankt Chris en we kijken uit naar de lezing over radicalisme en terrorisme in België op 24 februari in Brussel
Greet Simons: Mensen zoals Muriel zoeken hun heil in het radicaal islamisme. Heb je hier een remedie voor? Hoe kan je hen een ander pad laten kiezen? Chris De Stoop: “In mijn boeken vind je niet de grote oplossingen. Ik vind dat een schrijver vragen moet opwerpen maar niet de pretentie hebben om alle antwoorden te geven. Wonden blootleggen is ook een begin van genezing. Als je me in interviews vraagt naar een remedie voor het radicaal islamisme zeg ik: zorgen voor binding, het gevoel deel uit te maken van de samenleving, het gevoel erbij te horen. De simpelste hefboom is een job, een onderwijs dat kansen geeft, serieus genomen worden in de media… Ik denk hierbij ook aan een onderzoek in Nederland waar men een aantal heel radicale moslims gevolgd heeft. Zij die afhaakten en veranderden waren diegene die een job gevonden hebben en trouwen, kinderen krijgen, het gevoel krijgen dat ze erbij horen. Niet het resultaat van de acties van de overheid.” Greet Simons: Deze radicalisering van de islam wordt onder andere mee in de hand gewerkt door de salafistische boekjes die je op de Brabantstraat en elders in Brussel voor amper 5 euro kan kopen. Dient de Belgische overheid meer steun te geven aan andere strekkingen van de islam? Chris De Stoop: “De islam moet een plaats krijgen in ons land en in Europa. Men moet zich tegelijkertijd Belg en moslim kunnen voelen, zonder schijnbare tegenstelling zoals nu. De islam moet een zichtbare plaats krijgen in onze samenleving. Waarom een moskee steevast achter een vuile garagepoort wegsteken? Maar dan moet de eigen gemeenschap ook een grotere verantwoordelijkheid opnemen. Momenteel zit je met een enorme invloed van Wahabitische strekking uit Saudi Arabië. Via de grote moskee en het islamitisch centrum in Brussel hebben zij een directe grote invloed op de islam in België; via de gesponsorde boekjes en boekhandels in Brussel die dus allemaal die ene strikte vorm van islam uitdragen en propageren. Ook via de cursussen die alleen zij geven voor bekeerlingen. Dan spreken we over tienduizenden bekeerlingen in de loop der jaren en die een cursus volgen met die ene zeer strikte interpretatie van de islam. Zij hebben op heel veel vlakken een vinger in de pap. Deels is dit historisch zo gegroeid. Het gebouw van de grote moskee was een cadeau van koning Boudewijn aan het koningshuis van Saudi-Arabië eind jaren ’60. Die heeft dat uitgebouwd tot islamitisch centrum en dat was de enige vertegenwoordiging van de islam in België tot in de jaren ‘90 in België. Het is echter ook aan de moslimgemeenschap in België zelf om daar paal en perk aan te stellen.” Greet Simons: De rol van de media is ook heel groot: er kleeft een stigma op de moslims. Chris De Stoop: “Het gruwelijkste effect van terrorisme is het psychologisch effect en het effect op de beeldvorming. Moslims worden automatisch in 2 groepen gesplitst: de radicalen en de gematigden, De grote meerderheid van de gematigde moslims worden gedwongen om steeds te bewijzen dat ze gematigd zijn. De media hebben sterk meegeholpen aan die negatieve beeldvorming die nu bestaat: de gelijkschakeling van moslims met geweld en aanwakkeren van angst bij de bevolking. Islamofobie was het monopolie van extreem-rechts maar is nu een nationale sport aan het worden, bijna in heel Europa. Dit is het grootste probleem.” Greet Simons: U gaat op 24 februari in Brussel in gesprek met professor Rik Coolsaet. Hij vergelijkt het radicaal islamisme met nationaal radicalisme. Een correcte vergelijking volgens u? Chris De Stoop: “Professor Coolsaet is een groot expert van radicalisme zowel in België als in Europa. Hij heeft veel onderzoek en publicaties op dat vlak gedaan. Hij is een zeer genuanceerde stem met een grote invloed op het beleidsniveau. Dat waardeer ik enorm. Hij is geen roeper en tafelspringer zoals we er al teveel gekend hebben in dat debat de voorbije jaren. Ik kijk uit naar zijn gedachten op de lezing in Brussel. De vergelijking tussen radicaal nationalisme en radicaal islamisme vind ik correct. Als je radicalisme in onze media gaat googelen zie je dat het nu bijna meer gebruikt is voor radicale nationalisten dan radicale moslims. Er zijn evidente parallellen: de simpele boodschap van goed of slecht, slachtoffers of schurken en de opdeling in wij en zij. De tunnelvisie van het eigen grote gelijk. Het ziekelijke zelfbeklag en het haatproza jegens andersdenkenden, de idee van zuiverheid, dat het doel de middelen heiligt; het terugvallen op de eigen clan: allemaal gelijkenissen. Radicalisme is in de mode; je komt het overal tegen: radicaal islamisme, radicaal nationalisme, radicaal conservatisme in de VS met de Tea party beweging. Radicalisme zit zelfs op regeringsniveau, met Wilders, Sarkozy, Berlusconi, om nog te zwijgen van sommige regeringen in Oost-Europa… Dat maakt het moeilijk om tegen die jongeren op straat in Brussel te gaan zeggen; pas op dat je niet te radicaal gaat denken! Er zijn natuurlijk ook wel verschillen: het martelaarschap heb je gelukkig nog niet in het radicaal nationalisme.”
Bedankt Chris en we kijken uit naar de lezing over radicalisme en terrorisme in België op 24 februari in Brussel
