Het failliet van de oorlog tegen terreur

Na de verschrikkelijke aanslagen in Parijs overheerst de oorlogsretoriek. De aanpak van terreur wordt voorgesteld als een oorlog die gewonnen kan worden door gemeenten waar de daders van afkomstig zijn ‘op te kuisen’ en hun ideologische basis in Syrië uit te roeien.

De Franse president François Hollande heeft de noodtoestand afgekondigd en nog meer militairen zullen worden ontplooid ‘om terreur te bestrijden’. Ex-president Nicolas Sarkozy stelt voor om de 11.000 mensen, die in de gaten worden gehouden door de staatsveiligheid, preventief huisarrest te geven. Ondertussen voert Frankrijk de bombardementen in Syrië op.

De reacties zijn emotioneel en dus brutaal. Er is weinig plaats voor de rede. Toch doen wij een poging. We stellen immers vast dat na bijna vijftien jaar ‘oorlog tegen het terrorisme’ de globale veiligheid er alleen maar is op achteruitgegaan. Dit is een oproep voor een andere geopolitieke strategie, die afstapt van de roep om meer oorlog.

Algerije en Noord-Ierland

Internationale conflicten hebben de neiging te delokaliseren: de strijd die elders gevoerd wordt, kan door de tegenstrever naar een ander front verplaatst worden. Er zijn veel historische precedenten: tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Algerije kreeg Frankrijk evengoed een golf van terreuraanslagen over zich en het IRA pleegde bomaanslagen in het VK tijdens het conflict in Noord-Ierland.

De Fransen – en wij allen – moeten beseffen dat we deel uitmaken van een grotere wereld, en dat heeft twee gevolgen. We kunnen ons niet afsluiten van die wereld, ook al proberen we dat zowel mentaal als fysiek met een verbazingwekkende toewijding. Het betekent ook dat we worden afgerekend op wat we elders in die wereld uitrichten.

Intussen lopen in de straten van Europese steden zwaarbewapende politiemensen zij aan zij met militairen in oorlogsuitrusting. Een repressief en agressief apparaat moet aanslagen voorkomen. De aanslagen in Parijs laten nog maar eens zien dat dat niet lukt. De strategie van militarisering werkt niet.

De golf van aanslagen in Frankrijk tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd hield op zodra Algerije onafhankelijk werd. Het IRA stopte de bommencampagne zodra er een eerbaar compromis in Noord-Ierland werd gevonden. Terreurbestrijding heeft slechts één deugdelijk recept, zo leert de geschiedenis: het conflict aanpakken door vrede te stichten. Elke andere strategie faalt.

Een pacifistische houding wordt al te gemakkelijk weggelachen als naïef, wereldvreemd – of erger, als een knieval voor terroristen. Maar in deze context is pacificering en het einde van de militarisering de enige realistische en haalbare oplossing.

India

Een ander historisch precedent toont dat aan. In 2008 werd de Indiase stad Mumbai getroffen door een reeks aanslagen tegen hotels, een treinstation en een ziekenhuis. De wereld hield de adem in. De aanslagen werden voorbereid vanuit buurland Pakistan, elementen binnen de Pakistaanse veiligheidsdiensten waren mogelijk betrokken. Zou India terugslaan en een gewapend conflict tussen twee kernmachten ontketenen?

De Indiase regering hield het hoofd koel. Het leverde haar eind 2009 de lof op van de voormalige Amerikaanse minister van Binnenlandse Veiligheid Michael Chertoff. In een verbazende toespraak zei hij: ‘Het is frustrerend voor India om zich te onthouden van elke militaire actie na de aanslagen. Maar aangezien de buur een kernmacht is, is zo’n berekende reactie indrukwekkend. Het hoofd koel houden is wenselijk en ik loof de houding van de Indiase regering. Terroristen zouden maar al te graag een nucleaire reactie uitlokken. De aanvallen in Mumbai zijn misschien zelfs uitgedacht om net dat te provoceren.’ En uitweidend over de steun die terroristen soms genieten bij een bepaald deel van de bevolking zei hij: ‘Het zijn meestal economische redenen die de terroristen hun steun bezorgen. Ik zeg niet dat geld het wondermedicijn is maar het helpt wel.’ Dit uit de mond van een minister onder George W. Bush, die na 9/11 voor precies de omgekeerde weg gekozen had.

Pacifisten hebben geen schuld aan de aanslagen in Parijs, noch aan de aanslag in Beiroet een dag eerder. Evenmin aan het uitzichtloze geweld in Irak, dat sinds de start van de ‘oorlog tegen het terrorisme’ alleen maar grimmiger is geworden en geleid heeft tot het ontstaan van IS (zoals de Britse ex-premier Blair ootmoedig toegaf).

Zij die al vijftien jaar escalatie prediken, mogen eens aan zelfonderzoek doen. Die escalatie is nu ook hier geraakt, dicht bij huis. We zagen dat al tijdens de vluchtelingencrisis. We moeten beseffen dat het gerepatrieerde geweld dat ons zo schokt, precies hetzelfde is als datgene wat de miljoenen vluchtelingen heeft bewogen om elders hun heil te zoeken.

Laten we de les van de Indiase regering ernstig nemen. Het is een moeilijke les. Makkelijk om achteraf uit te leggen, maar tot nu toe onmogelijk om op de westerse continenten toe te passen.

Ondertekenaars