België verkeert nog steeds in een staat van ontkenning wat de relatie met Congo betreft. Het gebrek aan eerbetoon aan Lumumba illustreert die ontkenning.
Op 17 januari herdenken we de moord op Patrice Lumumba, de voormalig eerste minister van de Democratisch Republiek Congo. Hij werd samen met Joseph Okito (voormalig vice-senaatsvoorzitter) en Maurice Mpolo (voormalig minister van jeugd en sport) om het leven gebracht. In 2002 erkende een parlementaire commissie de "morele" verantwoordelijkheid van België in de moord op de Congolese oud-premier. Exact 55 jaar na de feiten is er in België nog geen straat of plein dat de naam van de Congolese leider draagt.
Het verhaal begint met een eenvoudige zoekopdracht in Google Maps. Wie Lumumbastrasse opzoekt, vindt in Duitsland twee straten die de naam van de Congolese staatsman dragen. Je zou een wereldreis kunnen maken naar straten, lanen of pleinen die ter nagedachtenis van deze eerste minister van Congo zijn vernoemd: Frankrijk, Marokko, Iran, Nigeria, Indonesië, Tanzania. In hartje Cuba werd de Avenida de Bélgica zelfs herdoopt tot Avenida Patricio Lumumba. De zoekterm Lumumbastraat levert 2 resultaten op in Rotterdam en Amsterdam.
In 2010 diende volksvertegenwoordiger en gemeenteraadslid Wouter De Vriendt (Groen!) in Oostende een voorstel in om een plein of straat naar Lumumba te noemen. Ondanks de belofte van burgmeester Jean Vandecasteele (Sp.a) is er tot op heden geen straat of plein met een verwijzing naar Lumumba.
Ook in Brussel is er in 2013 een poging geweest om een plein de naam van de Congolese politicus te geven. Op een steenworp van de Afrikaanse wijk Matongé in de gemeente Elsene zou er een Lumumbaplein komen. Op het laatste nippertje haakte meerderheidspartner MR af. Sindsdien ijveren organisaties als Change en Mémoire Coloniale voor de invoering van de naam Lumumbaplein. Een symbolische overwinning behaalden ze op het internet. De zoekopdracht ‘Place Lumumba, Brussel’ levert een ‘future place Lumumba’ op in Elsene.
In België regelt een decreet uit 1977 de procedure en bevoegdheidsverdeling wat straatnamen en pleinnamen betreft. Artikel 1 van die wet is zeer duidelijk. De Belgische gemeenten hebben de exclusieve bevoegdheid om namen van straten en pleinen vast te stellen of te wijzigen. Deze materie staat dus los van gesprekken op internationaal, nationaal of regionaal niveau. De wet vermeldt enkel een verbod om de naam te gebruiken van een nog levende persoon. Daarnaast is er wel de verplichting om namen uit historische, wetenschappelijk of vanuit algemeen oogpunt belangrijke figuren te gebruiken. Het decreet spreekt uiteindelijk over een voorkeur om gebruik te maken van de plaatselijke geschiedenis, het kunst- en cultuurleven, de toponymie en de volkskunde.
Buiten het administratief kostenplaatje zijn er dus geen onoverkomelijke beperkingen om de naam Lumumba te gebruiken. Gemeenten kunnen zich bovendien laten adviseren door een koninklijke of Vlaamse commissie van advies voor plaatsnaamgeving. Maar tot op heden is er bij het Belgisch establishment een ontkenning van de historische rol van Lumumba.
België telt 579 gemeenten. Driehonderdennegen daarvan liggen in Vlaanderen. Wat weerhield het linkse en rechtse politieke establishment de voorbije 55 jaar om een krachtige daad van erkenning te stellen met het benoemen van een straat naar één van de belangrijkste staatsmannen uit Afrika?
Achter de weigering of gêne om een eerbetoon te geven aan één van Afrika’s grootste leiders schuilt er ook weigering om het belang van zwart Afrika voor Europa te erkennen. Doorheen de geschiedenis van Europa heeft Afrika vaak een cruciale rol gespeeld. Of het nu gaat over de overdracht van kennis van Egypte naar het oude Griekenland, de cruciale rol van de slavenhandel in de driehoekshandel uit de 17de eeuw, het belang van Afrikaanse troepen in de tweede wereldoorlog. Zonder Afrika is er geen sterk Europa, zonder de uitbuiting van Congo door België geen sterk België.
Ondanks het belang van Afrika voor Europa in het algemeen en Congo voor België in het bijzonder vinden we daar slechts anekdotes van terug in Vlaamse schoolboeken en cursussen. België verkeert nog steeds in een staat van ontkenning wat de relatie met Congo betreft. Het gebrek aan eerbetoon aan Lumumba illustreert die ontkenning.
In oktober 2018 vinden er gemeenteraadsverkiezingen plaats in het land. Tot dan hebben linkse, rechtse, gemeentebesturen de tijd om na te denken waarom ze niet de moed en het lef hebben gehad om een straat of plein te vernoemen naar één van de meest charismatische leider uit de onafhankelijkheidsperiode van de 20ste eeuw.
