Sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw zijn ‘gastarbeiders’, ‘migranten’, ‘allochtonen’ en ‘nieuwe Belgen’ het voorwerp van een politieke strijd. Onder aansporen van het extreemrechtse Vlaams Blok werden termen als assimilatie, integratie, ‘hun cultuur’, llochtonencriminaliteit en uiteindelijk ook islam verheven tot centrale concepten in het politieke debat. Vandaag, twintig jaar later, roept het ene na het andere politieke zwaargewicht uit dat het multiculturalisme en de multiculturele samenleving mislukt zijn, Merkel, Sarkozy, Cameron, Leterme,... In Europa is het bon ton geworden en Vlaanderen volgt. Nergens horen we echter een zelfkritische stem, integendeel, het bijhorend discours is nog steeds hetzelfde: ‘de migranten moeten zich cultureel aanpassen’. Net de uitgangspunten van dat debat en het bijhorende beleid zijn de kern van het probleem, de kern van het failliet van het integratiebeleid. Het is hoog tijd om in te zetten op een daadwerkelijke aanvaarding van diversiteit, om een structureel antiracismebeleid op te bouwen en een daadkrachtig sociaaleconomisch beleid uit te werken.
De problematische uitgangspunten van het debat
In 1987 zette het Vlaams Blok voor het eerst massaal in op het ‘vreemdelingenthema’ en scoorde daarmee in de verkiezingen. Een bescheiden score van 1,9 % die drastische gevolgen had voor het maatschappelijk debat en het beleid voor de multiculturele samenleving. Voor de komst van het Vlaams Blok lagen bitter weinig politici wakker van de torenhoge werkloosheid waarmee de‘gastarbeiders’ te kampen hadden na de crisis van de jaren ‘70. Vooral vakbonden en straathoekwerkers zagen deze structurele problemen en hielden terecht een pleidooi voor een sociaaleconomische integratie. Deze invulling van integratie werd geleidelijk aan vervangen door een culturele integratie. ‘Het migrantenprobleem’ werd zo een probleem van ‘botsende culturen’ en het maatschappelijk debat spitste zich meer en meer toe op de culturele aanpassing van ‘migranten’.
Dit vond zijn weerspiegeling in het beleid: de regering handelde steeds minder vanuit een sociaaleconomisch perspectief, de aandacht voor de structurele bestrijding van racisme verslapte en we gleden af naar een beleid gericht op culturele inpassing. ‘Migranten’, ‘gastarbeiders’ en ‘allochtonen’ moesten ‘onze waarden en normen’ eigen maken en onze taal leren en op die manier zou ‘het migrantenprobleem’ als sneeuw voor de zon verdwijnen. In het maatschappelijk debat werd geïnsinueerd dat ‘migranten’ onze waarden en normen niet deelden, dat zij antidemocratisch waren en tegen de mensenrechten.
Na 9/11 konden opiniemakers zelfs onbezwaard stellen dat ‘onze cultuur’ superieur is, dat zij ‘achter(lijk) zijn’ en nog geen verlichting hebben doorgemaakt. Bovendien werden die ‘migranten’ uitsluitend geherdefinieerd als moslims, terroristische moslims zelfs. Dit vijandsbeeld werd zo een integraal onderdeel van het integratiedebat.
Een multifocale bril
Alle daden van ‘allochtonen’ - en vermeende moslims in het bijzonder - werden steeds meer verklaard in termen van ‘hun cultuur’. Het hoge aandeel van ‘allochtonen’ in de werkloosheid was geen gevolg van de structuur van onze arbeidsmarkt of van racisme, maar eigen aan ‘hun cultuur’. Het hoge aantal allochtonen in de gevangenis was geen gevolg van hun maatschappelijke positie, maar wederom een gevolg van ‘hun cultuur’. Het opkomen van moslims voor hun rechten en hun strijd tegen racisme en ongelijkheid werd in het maatschappelijk debat hertaald als een verregaande islamisering van onze samenleving.
Die culturalisering van de ander is vanuit wetenschappelijk oogpunt al lang naar het rijk der fabeltjes verwezen. Vandaag maken de revoluties in de Arabische wereld en de massale steun van ‘allochtonen’ nogmaals duidelijk dat dergelijke culturele analyses de realiteit niet kunnen verklaren, meer nog, ze liggen aan de basis van het probleem. Deze culturalisering zorgt immers niet alleen voor een abnormalisering van ‘migranten(kinderen)’, maar voedt ook het racisme en de uitsluiting. Het is dus van fundamenteel belang dat het debat en het beleid vertrekken van een realistische blik op de samenleving. België is een immigratieland, dat is de realiteit. (Super)diversiteit moet dan ook het uitgangspunt zijn van het beleid en niet het probleem dat het wil tegenhouden. Hiervoor moeten we een multifocale bril opzetten die ons dynamische, culturele fenomenen doet zien en daarnaast ook sociaaleconomische analyses en machtsanalyses doet maken die het racisme in de samenleving in kaart brengen en bestrijden.
Voor een antiracistisch migratiebeleid
Hand in Hand eist daarom dat de politiek werk maakt van een daadkrachtig, structureel, antiracistisch migratiebeleid. Dergelijk beleid moet vertrekken van het feit dat wij - of we dat nu willen of niet - een immigratiesamenleving zijn. ‘Dé migrant’ of ‘dé multiculturele samenleving’ bestaat niet (meer), superdiversiteit is de realiteit en dat zal niet veranderen. Als we een rechtvaardige samenleving willen, dienen we ons in te zetten voor een inclusieve samenleving waar het voor iedereen goed leven is. Dit betekent het garanderen van gelijkheid: gelijke toekomstperspectieven, sociaaleconomische gelijkheid, ...
Er hoort dus een proactief migratie- beleid gevoerd te worden dat gekoppeld is aan een algemeen beleid rond gelijkheid. Om dit te bereiken is het noodzakelijk dat politici zich zelf niet bezondigen aan het abnormaliseren van migratie en migranten. De mediaberichtgeving is hier minstens even belangrijk, maar ook het middenveld en de bedrijfswereld moeten in eigen boezem durven kijken. Als maatschappelijke spelers zelf hun verantwoordelijkheid niet nemen en diversiteit en migratie blijven culturaliseren en abnormaliseren, dan moet de politiek haar verantwoordelijkheid nemen. Na twintig jaar falend beleid is het hoog tijd dat de politieke wereld een omslag maakt in het denken en eindelijk werk maakt van een pro-actief, antiracistisch migratiebeleid.
PETITIE Gezien voorgaande overwegingen vragen Hand in Hand en alle ondertekenaars van deze petitie aan de Vlaamse politieke partijen: • Dat zij in woord en daad ingaan tegen het bestaande vijandsbeeld over ‘migranten’ Dat zij erkennen dat België een immigratiesamenleving is waar alle inwoners gelijke rechten hebben, ongeacht hun afkomst Dat zij via hun vertegenwoordigers in het
beleid een structureel antiracistisch en sociaal beleid voeren om discriminatie en racisme op alle terreinen van de samenleving
uit te bannen, zo onder meer:
• Dat ze op het vlak van tewerkstelling de achterstand van ‘allochtonen’ of ‘migranten’ op de arbeidsmarkt ongedaan
maken door structurele, sociale maatregelen én een daadwerkelijk antidiscriminatiebeleid zoals bijvoorbeeld het koppelen van overheidscontracten aan een diversiteitsbeleid (met streefcijfers voor evenredige vertegenwoordiging)
• Dat ze op het vlak van onderwijs daadwerkelijk gelijke onderwijskansen garanderen voor iedereen, ongeacht de etnische afkomst of sociale status
• Dat ze op het vlak van wonen er zorg voor dragen dat iedereen, ongeacht afkomst, recht heeft op een betaalbare en gezonde huisvesting
• Dat ze middelen voorzien voor grootschalig wetenschappelijk onderzoek naar discriminatie in de verschillende sectoren
van de samenleving en dit aanvullen met ad hoc controles via steekproeven (de zogenaamde praktijktesten).
Hand in Hand 8 maart 2011
Ondertekenaars
Ondertekenaars van de petitie ‘voor een antiracistisch beleid” met functie ter illustratie tenzij met vermelding ‘namens’ (stand op 24
maart 2011): Ludo Abicht (filosoof, historicus); Karel Arnaut (Antropoloog Gent); Joachim Ben Yakoub (educatief medewerker diversiteit Pianofabriek); Bendadi Samira (journalist MO*); Beweging voor kinderen zonder papieren vzw); Yves Bocklandt (Bond zonder Naam);
Bond zonder naam; Jan ML Bosmans (arts en auteur); Julie Carlier (bestuurslid VOK); Dirk Casteels (oud-secretaris van de stedelijke cultuuraad van Mechelen); Lucas Catherine (schrijver); Lieven De Cauter (cultuurfilosoof, mede-oprichter van het “Brussells
Tribunal”); Patrick Develtere (Voorzitter ACW, namens ACW); Bambi Ceuppens (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika); Saddie
Choua (filmmaakster); Manu Claeys ( Schrijver); Mia Cleymans (Zuster van Overijse-Mechelen); Marc Colpaert (cultuurfilosoof en
specialiseerde zich als journalist in Z.O.-Azië); Caroline Copers (Algemeen secretaris ABVV); Eric Corijn (Professor VUB); Filip
De Bodt (gemeenteraadslid LEEF! Herzele); Ludo De Brabander (Woordvoerder Vrede vzw); Raf De Bruycker ; Pascal De Decker
(Sint-Lucas); Erwin De Deyn (federaal voorzitter BBTK); Herman de Ley (em.prof Ugent); David De Vaal (namens De8 Antwerps
Minderhedencentrum); Alma De Walsche (MO journalist); Marc De Wilde (voorzitter van ACV-CSC METEA); Edwin Delanoeye
(Antwerps Minderhedencentrum de8); Ida Dequeecker ; Aleidis Devillé (gastprofessor Centre for Sociological Research (CESO) -
University of Leuven); Koen Dille (bestuurslid Masereelfonds); Charles Ducal (dichter); Nadia Fadil (FWO Postdoctoral Researcher
KUL); Filet Divers VZW; Els Flour (Voorzitster Vrouwenoverleg Komitee); Veronique Grossi (Kruispunt migratie- integratie); Jozef
Hertsens (namens VLOS); Marleen Heysse(directeur Kruispunt migratie- integratie); Peter Holvoet-Hanssen (auteur); Sarah Hutse
(Voorzitster ‘t Uilekot); Jos Jacobs (Namens Odice); Ludo Janssens (medewerker Oxfam Wereldwinkels); Pieter Maeseele (Assistant Professor at the University of Antwerp); Ico Maly (Kif Kif); Sam Mampaey; Jozef Mampuys (oud-vrijgestelde ACV en kwb); Jef Mariën (gepensioneerd COC-militant, lid van Beweging); Francine Mestrum (auteur); Hugo Ongena (coördinator Elcker-ik centrum); Sven Pichal (Radio 1-stem en voorzitter Het Roze Huis Antwerpen); Marijke Pinoy (actrice); Rik Pinxten (Professor Ugent); Anne Provoost (Schrijfster); Rudi Reynaert (ACV, Gastdocent Sociale Hogeschool Heverlee); Carla Ronkes (Werkgroep Vluchtelingen Gent); Mong Rosseel (namens de Vieze Gasten); Katrien Segers; Han Soete (De Wereld Morgen); Johan Stassen (ACV Antwerpen); Johan Swinnen (prof kunstgeschiedenis VUB); Guy Tordeur (Verbondssecretaris ACV Brussel-Halle-Vilvoorde); Johan Tourné (Nationaal secretaris CM); Dirk Tuypens (Toneel- en tv acteur); Els Van den Eynden; Leen Van der Vorst (Coördinator Dienstverlening & Onderzoek Katho); Els Van Doren (pastor Chiro); Wim Van Havere; Johan Van Hoorde (lid Vooruitgroep); Mieke Van Loon (lesgever Open School voor Volwassenen); Annabelle Van Nieuwenhuyse (Point.Five vzw voor culturele ontmoeting); Maria Van Schoonlandt (Bruggepensionneerd personeelslid ACV); Marc Vandepitte (publicist); Guy Vanthemsche (hoogleraar geschiedenis VUB); Naira Vardanian (Internationaal Comité Antwerpen); Thierry Verhelst (Cimic, schrijver van “het recht anders te zijn”); Ann Vermorgen (Nationaal secretaris ACV, namens het Vlaams ACV); Wilfried Wellens; Ferre Wijckmans (namens LBC); Dominique Willaert (Victoria Deluxe); Nigel Williams (stand-upcomedian); Sami Zemni (Ex- voorzitter van het Centrum voor Islam in Europa; Boek “het islamdebat”, docent Ugent); Walter Zinzen (Ex-journalist)
