Sinds oktober 2021 wordt het recht op opvang voor asielzoekers systematisch geschonden. Staatssecretaris Nicole De Moor (CD&V) en federaal asielagentschap Fedasil werden hiervoor inmiddels duizenden keren veroordeeld, door Belgische en Europese rechtbanken.
Het afgelopen jaar traden verschillende overheidsdiensten, waaronder de politie, ook opvallend vaak disproportioneel op tegen mensen die het heft in eigen handen namen en noodgedwongen zelf een dak boven hun hoofd zochten door gebouwen te bezetten. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het voormalige Allee du Kaai. Ook mensen die noodgedwongen tenten opzetten aan het Klein Kasteeltje werden keihard en op onmenselijke wijze aangepakt.
Lees verder onder de tijdlijn.
De opvangcrisis schendt veel meer rechten dan enkel het recht op opvang. Het gaat hier om schending van fundamentele mensenrechten. Het recht op menswaardig leven wordt geschonden. Het recht op een menswaardig leven is erkend in de Belgische grondwet (artikel 23) en in verschillende internationale mensenrechteninstrumenten, waaronder in artikel 3 en 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 11 en 12 van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten en artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Het recht op een menswaardig leven omvat verschillende aspecten die bijdragen aan het garanderen van de menselijke waardigheid en welzijn van mensen. Daaronder vallen bijvoorbeeld ook het recht op huisvesting, het recht op leven, het recht op voeding, het recht op gelijke behandeling en het recht op fysieke integriteit. De federale regering treedt al deze rechten momenteel met de voeten. Hieronder ga ik in op welke manier deze rechten stuk voor stuk worden geschonden om aan te tonen dat niet alleen het recht op opvang wordt geschonden.
Recht op huisvesting
Volgens het recht op behoorlijke huisvesting moet er bij een ontruiming van een (kraak)pand een alternatief geboden worden. Dit wordt beschreven in de grondwet artikel 23. Als er geen alternatief wordt geboden, wordt het recht op een menswaardig leven geschonden. Het recht op een menswaardig leven omvat namelijk het recht op huisvesting. Verschillende overheidsdiensten lieten het afgelopen jaar door asielzoekers bezette panden ontruimen, zonder dat daarbij enige alternatieve opvang werd geboden.
Zowel bij de ontruiming in de Paleizenstraat als die aan het Klein Kasteeltje als ook bij het voormalige Allee du Kaai in Brussel, eindigden mensen op straat zonder een alternatieve leefplek
Zowel bij de ontruiming in de Paleizenstraat als die aan het Klein Kasteeltje als ook bij het voormalige Allee du Kaai in Brussel, eindigden mensen op straat zonder een alternatieve leefplek. Het recht op een menswaardig bestaan, meer specifiek het recht op huisvesting, wordt hierdoor geschonden, wat dan weer in strijd is met internationale verdragen en verklaringen die België heeft ondertekend. Ook bij de bezetting in de Wetstraat moesten mensen die daar verbleven het pand verlaten zonder enig alternatief. Voor alleenstaande mannen is zelfs alle perspectief op onderdak van tafel geveegd, nadat Nicole De Moor besliste om de opvang voor alleenstaande mannen stop te zetten.
Het recht op huisvesting werd ook geschonden bij de ontruiming van het pand in de Stalingradstraat in Brussel op 26 maart dit jaar. Die ontruiming vond bovendien plaats zonder ontruimingsbevel. Voor een ontruiming is er steeds een bevel nodig als er iemand in het gebouw woont, of dit nu met of zonder contract is. In de Stalingradstraat was het niet duidelijk of daar nu effectief iemand woonde of niet. De politie had hier dus eerst onderzoek naar moeten hebben gedaan, vóór ze over gingen tot ontruiming zonder ontruimingsbevel. Dit schendt zowel het recht op huisvesting, dat onderdeel is van het recht op menswaardig leven, als het recht op een eerlijk proces, dat wordt beschreven in artikel 10 van de UVRM, artikel 14 van het IVBPR en artikel 6 van het EVRM . Ontruimen zonder een ontruimingsbevel ontneemt individuen namelijk het recht op juridische procedures.
Recht op fysieke integriteit
Ook het gebruik van geweld tijdens de ontruimingen is een grove schending van de mensenrechten. De politie trad onder meer gewelddadig op bij de ontruiming van Allee Du Kaai, bij het federaal crisiscentrum en bij het pand in de Stalingradstraat. In België heeft iedereen, ongeacht afkomst, nationaliteit, geslacht, leeftijd, of gezondheidstoestand, recht op een menswaardige behandeling. Dit recht wordt tijdens deze evacuaties herhaaldelijk geschonden. Het recht op fysieke integriteit wordt gewaarborgd door verschillende wetten zoals artikel 398 van het strafwetboek, artikel 3 van de EVRM en artikel 1 van de wet betreffende politieambt.
Bij Allee du Kaai werden gaten geboord in het gebouw, zodat er regen in het gebouw zou komen en dit de asielzoekers zou wegjagen. Door de politie werd ook herhaaldelijk geweld gebruikt tijdens de ontruimingen.
Recht op voedsel en recht op leven
Het uithongeren van mensen is onmenselijk. Daarnaast is het ook illegaal: het recht op voedsel wordt erkend als fundamenteel mensenrecht door de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale verdragen
Bij de bezetting van het toekomstige Federaal Crisiscentrum in Brussel, blokkeerde de politie de ingangen waardoor de asielzoekers de toegang tot voedsel werd ontzegd, dat vrijwilligers naar binnen wilden brengen. Dit is alweer een schending van het recht op menselijke waardigheid.
Het uithongeren van mensen is onmenselijk. Daarnaast is het ook illegaal: het recht op voedsel wordt erkend als fundamenteel mensenrecht door de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale verdragen en verklaringen zoals het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten en de Verklaring van de Wereldvoedseltop. Ook het recht op leven wordt hierbij geschonden, aangezien het recht op toegang tot voedsel hier een essentieel onderdeel van is.
Recht op gelijke behandeling
Eind augustus zette Nicole de Moor de opvang voor alleenstaande mannen stop, om 'voorrang te geven aan gezinnen met kinderen'. Dit gaat lijnrecht in tegen artikel 7 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, dat stelt dat iedereen gelijk is voor de wet en dat iedereen zonder onderscheid aanspraak krijgt op gelijke bescherming door de wet. De wet zegt dat mensen die asiel hebben aangevraagd het recht hebben om opvang te krijgen. Iedereen, dus ook alleenstaande mannen. Het feit dat een groep dat recht wordt ontnomen door de staatssecretaris voor Asiel en Migratie naast onmenselijk dus ook tegen de wet.
De recente uitzettingen en het gebruik van geweld door de politie, tonen een algeheel gebrek aan respect voor de inherente waardigheid van elke mens
Met deze aanhoudende crisis van ontoereikende opvang voor asielzoekers in België, schenden onze overheden dus niet alleen het recht op onderdak, maar ook andere fundamentele mensenrechten. Het gebrek aan toegang tot adequate huisvesting resulteert in een gebrek aan toegang tot andere basisbehoeften zoals voedsel, water en gezondheidszorg, wat hun recht op een waardig leven verder ondermijnt.
De recente uitzettingen en het gebruik van geweld door de politie hebben ook geleid tot schendingen van het recht op lichamelijke integriteit en een eerlijke behandeling. Deze acties gaan niet alleen in tegen wetgevingen en internationale verdragen die door België zijn ondertekend, maar tonen ook een algeheel gebrek aan respect voor de inherente waardigheid van elke mens. De basisrechten van asielzoekers moeten worden gerespecteerd. Ze hebben recht op een menswaardige behandeling, zoals iedereen.
Over de auteur:
Evita Morel is 22 jaar en studeert sociaal werk aan de Hogeschool Gent. Dit doet ze met heel veel interesse voor het verwezenlijken van mensenrechten. Daarom loopt ze ook stage bij Kif Kif.
