Ik vertel heel gewoon over mijn eigen leven en zaken die nu eenmaal voorkomen binnen de geloofsgemeenschap. Het gevolg is dat sommigen misschien een beetje beledigd kunnen zijn, maar uiteindelijk toch gewoon applaudisseren en zeggen: “Ach, dat gebeurt inderdaad.”
Aman Ali is geen onbekende in de Amerikaanse debatten over religie, cultuur en samenleving. Hij kwam onverwacht in de schijnwerpers te staan na het succes van zijn project: '30 Mosques in 30 Days'. Voor dat project bezocht hij tijdens twee Ramadanmaanden één moskee per dag en telkens in een andere staat. Deze 'Ramadan Roadtrips' kregen aandacht op CNN, BBC, PBS en Al Jazeera en gaven aan een breed publiek een nieuwe kijk op de hedendaagse islam van Amerika. Na één van zijn stand-up shows in Europa sprak ik met hem over geloof, humor, cultuur en het ‘Saladin-complex'.
Halal Monk: In je shows snijd je religieuze thema's niet rechtstreeks aan, je grappen gaan meer over cultuur dan over geloof. In welk opzicht is de moslimcomedian precies verbonden met de moslimgelovige?
Aman Ali: Ik ben van mening dat elke religie, los van het specifieke geloof, een zeer persoonlijke en intieme band vormt tussen de mens en God. Jammer genoeg verstoren heel wat mensen die band, bijvoorbeeld wanneer je christenen hoort zeggen: "Wat zegt de Bijbel hierover? Wat vindt de kerk daarvan?” Of wanneer Moslims zeggen: "Broeder, je moet zo bidden. Zuster; je moet je zo en zo kleden".
Spiritualiteit is voor mij zonder twijfel een belangrijke drijfveer, maar ik wil niet prekerig overkomen, ik wil niemand iets opleggen. Daarom heb ik het over mijn eigen leven, want zelfs als je geen moslim bent en je mijn specifieke verdriet of geluk misschien niet kan begrijpen, dan nog heeft God ons zo gecreëerd dat we verdriet en geluk op dezelfde manier ervaren. Dus misschien weet je niet waarom ik huil, maar je weet wel wat het is om verdrietig te zijn.
Dat is ook waarom het mogelijk was dat ik één van de mooiste complimenten in mijn leven in een protestantse kerk in Texas te horen kreeg. Een man kwam na afloop van de voorstelling naar me toe en zei: "Die verhalen over je vader... als mijn vader nog in leven zou zijn dan zou ik nu naar huis rennen en hem een knuffel geven."
Halal Monk: Toch zijn je grappen niet helemaal vrijblijvend. Gebruik je je humor ook niet om bepaalde kwesties aan te kaarten die in je gemeenschap voorkomen?
Aman Ali: Dat klopt. Natuurlijk houd ik van comedy en het vertellen van verhalen, gewoon omdat het leuk is om te doen. Maar ik beschik als stand-up comedian ook over een platform waar ik open en eerlijk stil kan staan bij bepaalde gevoelige kwesties, zonder daarbij mensen te beledigen. Zoals in iedere gemeenschap heeft ook de moslimgemeenschap te kampen met problemen en te vaak worden deze genegeerd. Het beeld dat door moslims over moslims wordt geschetst, is vaak een soort: "Joepie! Wij zijn moslims!" Ik vind dat we soms onze ogen sluiten voor de nare kantjes. Bijvoorbeeld hoe we omgaan met bekeerlingen en hen verplichten om hun naam te veranderen, hun baard te laten staan, een hijab (sluier) te dragen en hun hele levensstijl om te gooien. Of hoe we interraciale huwelijken benaderen en hoe we moslims veroordelen en uitsluiten omdat ze alcohol verkopen.
Als comedian kan ik deze zaken benoemen zoals ik ze zie. Ik hoef niet politiek correct te zijn of zaken te negeren waar men niet over spreekt. Trouwens, het is ook niet mijn bedoeling om mensen te shockeren of het publiek "Mijn God! Zei hij dat echt?" te horen roepen. Ik vertel heel gewoon over mijn eigen leven en zaken die nu eenmaal voorkomen binnen de geloofsgemeenschap. Het gevolg is dat sommigen misschien een beetje beledigd kunnen zijn, maar uiteindelijk toch gewoon applaudisseren en zeggen: “Ach, dat gebeurt inderdaad.”
In het ‘30 mosques in 30 days’ project wilden mijn vriend, die me vergezelde, en ik de negatieve kant niet sensationaliseren, maar we wilden een authentiek en eerlijk beeld scheppen. Dus bespraken we sommige zaken op onze blog. We schreven bijvoorbeeld over moslims die in casino's werken in Las Vegas. In islam is gokken haram (verboden), maar toch werken een heleboel moslims in casino's. Onverwachts mailden heel wat niet-moslims ons dat zij verrast waren om te zien dat wij met dezelfde kwesties te maken hebben. Er waren bijvoorbeeld Joden die ons vertelden dat zij geloofsgenoten kenden die uit de synagoge waren gezet omdat ze varkensvlees aten.
Halal Monk: Je project bleek een groot succes en inspireerde een heleboel mensen, zowel moslims als niet- moslims, maar hoe was het voor jou persoonlijk?
Aman Ali: Ten eerste besefte ik hoeveel problemen er in de wereld zijn. Veel moslims denken dat zij de enige zijn met problemen. Maar ik ging van de ene gemeenschap naar de andere en reisde de wereld rond en zag dat elk van hen met dezelfde moeilijkheden worstelt. De jeugd is somber en eenzaam, mensen zijn werkloos en weten niet wat ze met hun leven moeten aanvangen, mensen die lang getrouwd zijn, hebben het moeilijk in hun relatie en ga zo maar door.
Op persoonlijk vlak was ik dan weer het meest verrast hoe ik een 'publieksmoslim' werd. Plots werd ik geacht overal een antwoord op te hebben. Ten tijde van ons project ging het in de media ook over de Ground Zero Moskee, de koranverbrandingen en de ‘Sharia bills’ waardoor ik er telkens opnieuw vragen over moest beantwoorden. Maar ik ben geen geleerde of vertegenwoordiger. Ons project is geen uithangbord van de islam in de VS. Het is alleen maar de ervaring van twee kerels op reis. Waren het twee vrouwen geweest dan had het er helemaal anders uit gezien. Ook als we twee zwarte moslims, twee bekeerlingen of twee christenen waren, zou het eindresultaat totaal verschillen. We hebben ons project dan ook altijd als een verhaal voorgesteld, zonder academische pretenties. En toch kregen we al die vragen over ons heen.
Halal Monk: Soms vraag ik mezelf af waarom er zo'n gebrek is aan goede woordvoerders binnen de moslimgemeenschap. De media lijkt altijd terug te vallen op dezelfde mensen. Ik begrijp natuurlijk dat een heleboel moslims zich in een lastig sociaal-economisch parket bevinden en ik realiseer me ook dat het voor mensen uit deze groep niet altijd evident is om op te staan en vrijuit te spreken, maar toch heb ik het gevoel dat er binnen de gemeenschap mensen ontbreken die het op zich willen nemen om positieve woordvoerders te worden – niet enkel in landen waar moslims migranten zijn, maar wereldwijd.
Aman Ali: Ik denk dat daarvoor verschillende redenen zijn.
Ten eerste denk ik dat we te veel media-aandacht geven aan domme mensen die domme dingen zeggen. Vaak zeggen mensen dat dit allemaal de schuld is van de media. Maar ik ben journalist geweest. Het is niet zo dat journalisten 's morgens opstaan en zich dan afvragen: “Hoe zorg ik er vandaag voor dat de Joden er goed uit zien en de moslims slecht? Kan iemand me alsjeblief wat slechte-moslim-verhalen geven?” Zo gaat dat niet. Maar journalisten bespreken vaak wat op een gegeven moment de aandacht trekt. En een kerel die hard staat te roepen trekt de aandacht. Een predikant met een grote snor die in Florida een Koran verbrandt, die geven we media-aandacht. We zouden zulke dwaze mensen echter gewoon moeten negeren.
Daarnaast moeten moslims hun frustraties in het juiste perspectief leren zien. De christenen hebben met vervolging te maken gehad, evenals de Joden en de Afro-Amerikanen – overal waar je komt vind je wel verhalen over de wijze waarop mensen omgingen met vervolging. Als we nadenken over de geschiedenis zou het ons wat inzichten moeten bieden. Het kan dus best zijn dat ik wat problemen ondervind in een luchthaven omdat ik moslim ben, maar ik heb nog steeds het recht om te stemmen, ik heb nooit in slavernij gezeten en ik ben nooit de toegang ontzegd in een restaurant omwille van mijn huidskleur. Ik plaats mijn frustraties dus in perspectief en probeer van de geschiedenis te leren hoe ik er mee om kan gaan.
Dat brengt me tot een derde aspect dat ik het 'Saladin-complex' noem. Wanneer moslims naar de geschiedenis kijken zien ze vaak enkel de coole kerels zoals Saladin, de heroïsch leider die op moedige wijze Jeruzalem heroverde. We willen steeds op mensen als Saladin vertrouwen. We denken dan dat één of andere charismatisch leider of geleerde het voor ons allemaal wel beter zal maken. Maar we onderschatten ons eigen potentieel. We kunnen allemaal een rol spelen. Als stand-up comedian, verhalenverteller en schrijver weet ik welke rol ik moet spelen. Maar ook wanneer je dokter bent of in een winkel werkt, kan je bijvoorbeeld je vasten breken tijdens de Ramadan en er dan over vertellen aan de mensen om je heen.
Het is wel zo dat veel moslims opgroeien in een omgeving waarin vrije meningsuiting niet vanzelfsprekend is. Het wordt niet gestimuleerd om je emoties te tonen of je gevoelens te uiten. De frustraties die gepaard gaan met werkloosheid of onderdrukking hopen zich zo vaak op. Kunst is in dat opzicht een mooie manier om die frustraties te kanaliseren. Ik ben dan ook erg blij om te zien dat er alsmaar meer moslims verschillende kunstvormen gebruiken om deze kwesties aan te kaarten.
Originele Engelstalige versie op www.halalmonk.com
Vertaling met hulp van Rafke Risseeuw.
>>> Meer lezen van Halal Monk? check het dossier op Kif Kif hier
