Op de studiedag van het Steunpunt Media over nieuws- en mediagebruik in Vlaanderen bleek dat diversiteit nog steeds één van de moeilijkste uitdagingen is. Dit blijkt niet alleen uit de onderzoeksresultaten, ook de keuze van de panelleden op de studiedag zelf bevestigt dit. Met vier blanke mannen (Wouter Verschelden, Patrick Lacroix, Andy Demeulenaere en Chris Vleugels) was het panel een weerspiegeling van het merendeel van de Vlaamse media.
Onze Vlaamse nieuwsmedia worden gekenmerkt door een trage evolutie wat betreft diversiteit, met enerzijds de stereotyperende beeldvorming en anderzijds de beperkte diversiteit binnen de redacties. Dit bleek ook uit één van de recente onderzoeken van Kif Kif rond media en beeldvorming. Media spelen een belangrijke rol in de verspreiding van beeldvorming en daarom zijn goed onderwijs en gedegen media van cruciaal belang voor een gezonde democratie. Want de media beïnvloeden niet alleen onze samenleving maar oefenen ook impact uit op de politiek en het beleid. Enkele aandachtspunten uit het onderzoek:
1. In het onderzoek is er minder aandacht voor specifieke groepen (kansengroepen) wat een vertekend beeld geeft van de samenleving.
2. Nieuwsproductie gebeurt door 68% mannelijke journalisten en 32% vrouwelijke journalisten in een land waar de bevolking vrij evenredig is verdeeld, met 49% mannen 51% vrouwen. Amper 4% van de journalisten is geboren in het buitenland versus 13% van de bevolking.
3. De man-vrouwverhouding is in het televisienieuws niet evenwichtig. Er wordt vaker een microfoon geduwd onder de neus van een man dan van een vrouw op straat. Zo komen vrouwen niet alleen minder aan bod maar krijgen zij eveneens geregeld te maken met stereotiepe beeldvorming. Vrouwen krijgen vooral het woord als het over ‘zachte’ thema’s gaat, zoals bijvoorbeeld cultuur en welzijn.
4. Politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen krijgen nauwelijks het woord op TV. In totaal kregen ze ‘slechts’ 140 minuten spreektijd in de periode 2003-2013, waarbij er dan weer de nadruk werd gelegd op hun ‘kenmerk’. Politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen spreken in 50% van de gevallen over migratiethema's. Meyrem Almaci zette dit duidelijk uiteen in een interview met Kif Kif.
5. Voor berichtgeving in televisienieuws over economie en financiën worden er veel verschillende bronnen geraadpleegd, maar de meeste experten komen uit de privésector, waar duidelijk een gebrek aan diversiteit is.
6. Wat de keuze van de sprekers betreft wordt dezelfde trend aangehouden; het zijn steeds dezelfde experten die opduiken in nieuwsuitzendingen op televisie.
7. Kranten die behoren tot dezelfde eigenaar gelijken meer op elkaar dan kranten die tot verschillende mediagroepen behoren. De mediaconcentratie die de afgelopen jaren sterk gestegen is in het Vlaamse medialandschap, zorgt dus voor meer van hetzelfde nieuws. Dit zorgt er niet enkel voor dat er een gebrek aan diversiteit is wat betreft de stemmen in de media, maar ook een verschraling van het nieuwsaanbod.
8. Er is weinig ruimte voor mediakritiek in Vlaanderen. Hoewel het tot de taken van een journalist behoort om een kritische rol aan te nemen, ontbreekt dit wanneer het over de eigen mediasector gaat. Door deze asymmetrie krijgt het publiek geen evenwichtig beeld van hoe media tewerk gaan. Het is opvallend dat de VRT hier de uitzondering uit op de regel is en meer ruimte laat voor zelfkritiek. Volgens Patrick Lacroix van de Vlaamse Nieuwsmedia wordt het debat wel intern gevoerd, maar niet publiek omdat dit contraproductief zou werken. Heeft het publiek dan geen recht op informatie?
9. Volgens het onderzoek vormen de reacties op nieuwswebsites en fora eerder plaatsen van persoonlijke verzuchtingen dan een ruimte voor degelijk debat. Wij missen een uitgebreide analyse over het gebruik van discussiefora van krantenwebsites wanneer het racistische en haatdragende boodschappen betreft.
10. Patrick Lacroix van de Vlaamse Nieuwsmedia deelden mee dat ze hun best doen in de zoektocht naar diversiteit, omdat het deel uitmaakt van de realiteit en ze de marktlogica die erachter zit heel duidelijk begrijpen. Wij hopen het resultaat van deze zoektocht snel te zien.
