Maar Europese moslims moeten zich niet louter aanpassen aan de nieuwe uitdagingen in de wereld. Ze moeten daar een eigen visie over creëren.”
De vierde editie en tevens het sluitstuk van de lezingenreeks ‘Tussen ratio en geloof’ kon woensdagavond de filosoof, schrijver en professor Tariq Ramadan strikken. De organisatoren deBUREN en MANA kondigden hem niet als islamitisch maar als universeel denker aan. En zo ziet hij het zelf ook. “Ik ben een Europese moslim, met verschillende deelidentiteiten, zoals iedereen.” De Vooruit in Gent zat propvol, met een pak meer moslims dan gewoonlijk in het publiek van de theaterzaal.
Tariq Ramadan werd geboren in Zwitserland, studeerde in Genève en Caïro en doceert in Oxford. De charismatische spreker is bijzonder populair bij moslims. Dat komt omdat velen worstelen met hun geloofsbeleving in Europa. Een paar dagen na deze lezing zal een zaal in Sint-Jans Molenbeek een pak te klein zijn om al zijn fans een plaats te bieden.
Je begrijpt meteen waarom hij zo veel mensen inspireert zodra hij zijn betoog begint. Hij spreekt het publiek rechtstreeks aan. Om uit hun slachtofferrol te treden en zich niet te isoleren. En niet vast te houden aan regels omdat ze zich niet aanvaard voelen. “Geloof zonder evolutie bestaat niet”, aldus Ramadan. “De teksten in de Koran moeten we in de context van de huidige Europese samenleving zien.”
“Maar Europese moslims moeten zich niet louter aanpassen aan de nieuwe uitdagingen in de wereld. Ze moeten daar een eigen visie over creëren.” Dat is wat hij ‘transformational reform’ noemt. Nieuwe antwoorden op nieuwe uitdagingen, met een belangrijkere rol voor ethiek. Recent opende hij een centrum in Qatar dat onderzoek voert naar islamitische wetgeving en ethiek, toegepast op alle domeinen van de maatschappij. In zijn lezing komt deze maatschappijkritiek steeds terug. Hij vraagt zich af of wij vandaag consistent zijn met onze waarden. Kijken we bijvoorbeeld naar onze economie: bereiken we daarmee een rechtvaardige maatschappij?
Geloof en ratio
Hoe ziet hij dan precies het moeilijke evenwicht tussen geloof en ratio? Ramadan vertelt dat islamitische geleerden gedragsregels hebben bepaald. Over abortus bijvoorbeeld, waarmee hij een gevoelige zaak aanhaalt. “Abortus strookt niet met het islamitisch geloof, maar er zijn uitzonderingen onder meer na aanranding” Hij geeft toe dat de interpretaties niet alle Europese moslims bereiken. “Daarom is gedrag belangrijker dan regels. Hoe we ons gedragen bepalen we zelf, als individu. Wees daarin consistent met je waarden, dat is alles wat ik vraag”, spreekt de filosoof het publiek een tikje dramatisch toe.
Gespleten tong
Hoe bekender hij wordt, hoe harder hij moet bewijzen dat hij geen twee gezichten heeft. Eén voor Europa en één voor de Arabische wereld. Een vrouw in het publiek vraagt Ramadan naar zijn mening over steniging van vrouwen. Hij verdedigt het invoeren van een moratorium op steniging en geen verbod. Ongetwijfeld koren op de molen voor critici. Ramadan wil zijn banden met Arabische moslims niet doorknippen. “Daarom is het onzinnig om een radicale positie in te nemen”, verdedigt hij zijn visie.
Ondanks twijfels over een gespleten tong heeft Ramadan veel aanhangers in Europa. Hij vertegenwoordigt een steeds groter wordende groep zogenaamd ‘derde of vierde generatie migranten’. “Deze mensen noemen we vandaag Belgen van allochtone afkomst. Ongelooflijk dat we zoiets verzinnen. We zouden vandaag niet meer over integratie mogen spreken. Wel over deelname aan de samenleving”, zo besluit Tariq Ramadan.
