De actieweek is bedoeld om bruggen te bouwen tussen verschillende groepen en organisaties die zich bezighouden met klimaat, milieu en sociale rechtvaardigheid. Recht Op Lucht werkte daarin samen met een twintigtal organisaties, waaronder Extinction Rebellion, Pak Ze Aan, de Turnhoutsebaan, Antwerpenize, Kaailink, Filter Café Filtré, Fridays For Future, IneosWillFall en Ademloos.
Tijdens de week werden er verschillende activiteiten georganiseerd rondom vragen als 'wat is de betekenis van een veilige stad?'. Dat thema werd dan belicht vanuit verkeersveiligheid, gezondheid, mentaal welzijn of de vraag hoe we kunnen bouwen aan een stad waar mensen met en zonder papieren zich welkom voelen. Zo was er onder andere een debat met nieuwkomers in Antwerpen over klimaat, gesprekken over armoede en klimaat, en een fietsexcursie ‘Vervuilende Verhaaltjes’ door de haven van Antwerpen georganiseerd door Climaxi, Grondrecht en Ineos Will Fall. Kif Kif sprong ook op de fiets en nam deel aan de excursie om meer te weten te komen over de haven, waar thema’s als klimaat, milieu, arbeid, gezondheid en racisme samenkomen.
Oevers vol met plastic
Op vrijdagavond 20 mei nemen we samen met een vijftiental anderen de veerpont van het Steen naar Linkeroever en fietsen naar het Sint-Annabos. Op het strandje, met op de achtergrond de silhouetten van de fabrieken en de laagstaande avondzon, geeft Katrin Van den Troost van Climaxi vzw, een beweging voor een sociaal klimaat, uitleg over het probleem van de zogenoemde 'plastickeutels'. Dat zijn bolletjes plastic die gebruikt worden voor het produceren van kunststoffen, waar de oevers van de Schelde – soms wel tot een meter diep – mee vol liggen. Ze komen in de natuur terecht omdat chemische bedrijven de keutels tijdens het productieproces en vervoer uit onzorgvuldigheid voor een deel laten wegwaaien.
Door de chemicaliën waaruit deze plastickeutels bestaan, vormen deze een bedreiging voor de gezondheid van mensen, andere dieren, de bodem en planten
Door de chemicaliën waaruit deze plastickeutels bestaan, vormen deze een bedreiging voor de gezondheid van mensen, andere dieren, de bodem en planten. Wat doen Port of Antwerp-Bruges (het gezamenlijke havenbedrijf van de Stad Antwerpen en de Stad Brugge), de Vlaamse overheid en de bedrijven zelf om deze vervuiling te voorkomen? Voorlopig is het vooral bij jaren van bureaucratische processen, het opstellen van certificaten gebleven en is er geen enkele concrete actie ondernomen om deze vervuiling tegen te gaan. Ook zijn er nog geen stappen gezet richting mogelijk opruimen van de schade.
Het blijft helaas niet bij die al bestaande milieuschade. Nele Coen van actiegroep Ineos Will Fall vertelt over Project One, de plannen van het omstreden olie- en gasbedrijf Ineos voor alweer een nieuwe fabriek die op het enige overgebleven stuk groen bij Lillo gebouwd wordt. Die fabriek zou ethyleen en andere zogenoemde 'halffabrikaten' (chemisch jargon voor geproduceerde ingrediënten) voor kunststof gaan maken op basis van schaliegas. De winning van schaliegas is een van de meest schadelijke manieren van gaswinning voor de omgeving, omdat het gas in belletjes opgesloten zit in gesteente op enkele kilometers diep in de grond.
Om dit gas te winnen, moet er 'gefrackt' worden – weer een chemieterm, die komt van het Engelse hydraulic fracturing, door middel van vloeistoffen verbrijzelen – wat betekent dat het gesteente stuk gemaakt moet worden door giftige chemicaliën de bodem in te pompen. In de Verenigde Staten heeft dit er onder meer toe geleid dat het drinkwater in grote gebieden van het land vergiftigd werd. Ineos Will Fall probeert door middel van acties bewustzijn te creëren over de komst van dit project en de vernietigende impact ervan.
PFAS in het bloed van omwonenden
We fietsen verder naar de volgende beruchte chemische fabriek, die van 3M. Met uitzicht op de fabriek geeft Nikolai Blacud van Climaxi een korte introductie over de problematische effecten van deze fabriek op milieu- en klimaat. De 3M-fabriek produceert namelijk PFAS, een verzamelnaam van door de mens gemaakte chemische stoffen die in een groot aantal toepassingen worden gebruikt vanwege hun water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Deze stoffen hebben een aangetoond negatief effect op de gezondheid van omgeving en van de mens – ze beschadigen het immuunsysteem en kunnen leiden tot een cholesterolgehalte – om nog maar niet te spreken over de langetermijneffecten. PFAS worden ook wel forever chemicals genoemd, omdat ze eens ze in de natuur terechtkomen, nooit meer afgebroken worden.
PFAS hebben een aangetoond negatief effect op de gezondheid van omgeving en van de mens – ze beschadigen het immuunsysteem en kunnen leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte, om nog maar te zwijgen over de langetermijneffecten
Toon Penen van Grondrecht, een actiegroep van bewoners van Zwijndrecht en Linkeroever, gaat in meer detail in op de vervuiling van hun leefomgeving door 3M. Hij vertelt over de hoge PFAS-waarden die gemeten zijn in het bloed van bewoners in dit gebied, de gevolgen voor de gezondheid en het gebrek aan verantwoordelijkheidszin van het bedrijf zelf en de overheid.
Intussen is het donker geworden. Onder de indruk van de verhalen en pratend over acties en onze hoop op oplossingen, fietsen we terug naar Antwerpen.
De volgende dag, op zondag, wordt de actieweek vol gesprekken, samenwerkingen en plannen voor de toekomst afgesloten. In de stralende zon verzamelt zich een groep mensen van een twintigtal verschillende milieu- en klimaatbewegingen, middenveldorganisaties, activistische bewegingen op het De Coninckplein. Er volgt een protestmars tot aan Het Laar in Borgerhout, waar een slotevent plaatsvindt met spoken word van Proza-K, muziek, dans en hapjes.
Deze week zagen we opnieuw de noodzaak tot actie voor een rechtvaardigere en leefbare stad, samenleving en wereld. Met Kif Kif hopen we ook het belang van het maken van de link tussen milieu, klimaat en racisme de komende tijd weer mee op de kaart te zetten. De klimaat- en milieubewegingen blijken, ook dit weekend, nog altijd te wit, terwijl mensen met een migratieachtergrond disproportioneel getroffen worden door milieuvervuiling en klimaatverandering. Eén ding werd duidelijk tijdens welKOM OP STRAAT: we kunnen alleen iets bereiken als we de handen ineen slaan.
Over de auteur:
Karin Schuitema studeerde archeologie van het Midden-Oosten en deed onderzoek in onder andere Syrië, Egypte en Turkije. Haar onderzoek kwam steeds meer op het snijvlak van geschiedenis, antropologie en politiek te liggen. Zo voerde zij etnografisch en stedelijk onderzoek uit in Istanbul en werkte zij als onderzoeker in conflictstudies op Cyprus. Zowel in deze landen als in Nederland was zij op zowel persoonlijk als op onderzoeksvlak betrokken bij het thema migratie. Visueel beeld, met name fotografie, is vaak een belangrijk onderdeel van haar werk en onderzoek.
