Vlaams onderzoek toont aan: vrouwelijke journalisten van kleur worden vaker geïntimideerd

“Elke dag krijg ik haatberichten via sociale media. Dat heeft echt een impact op mijn leven.” Dat vertelde Samira Atillah, journalist bij De Morgen, tijdens 'De Wereld van Sofie' op Radio 1. Aanleiding voor die bekentenis was een tweet van de journaliste, waarin ze aankaartte geregeld doodsbedreigingen te krijgen. “In de loop van de jaren heb ik als journalist alles al zien of horen passeren”, schreef Atillah nog in een opiniestuk in De Morgen, “racistische berichten, mensen die een penis in erectie naar me sturen (…) en anonieme telefoons met dreigingen.”

Mediastorm

In december vorig jaar kwam communicatiestrateeg Jihad Van Puymbroeck naar buiten met een online statement, waarin een gelijkaardig geluid te horen is. Zij stelt zich burgerlijke partij in een rechtszaak tegen leden van Schild & Vrienden, waaronder kamerlid Dries Van Langenhove (Vlaams Belang). Bij haar aanwerving bij de nieuwsdienst van VRT in 2018 kreeg van Puymbroeck een storm op sociale media over zich heen omwille van oude opgeviste tweets. “Ik voel me doelwit van racisme en vrouwenhaat (…) Nu stopt het. Het is genoeg geweest”, luidt het in haar statement. Uit het onderzoeksdossier zou blijken dat die mediastorm destijds gecoördineerd werd door Schild & Vrienden. “Het moment dat ik een document van meer dan tweehonderd pagina’s met ‘geheime gesprekken’ over mij ontdekte, speelt zich nog elke dag af in mijn hoofd”, schrijft Van Puymbroeck op haar Instagramaccount.

Collega-journalisten schrijven over dezelfde thema’s als ik, maar ontvangen zover ik weet veel minder haat. Heeft dat dan te maken met mij als persoon, of met Samira omdat ik gekleurd ben, of Samira omdat ik een vrouw ben?

Jihad Van Puymbroeck werkte vanaf 2018 strikt genomen niet als journaliste voor de VRT, maar als social media manager voor de nieuwsdienst. In het verleden sprak ze zich wel uit als opinieschrijver. Vandaag is ze communicatiestrateeg en medevoorzitter van de antiracismeorganisatie Hand in hand Tegen Racisme. 

“Uit onderzoeken naar intimidatie van journalisten valt het op dat vrouwen en vooral vrouwen met een kleur topscorers zijn. Ik kan al die vakjes natuurlijk afvinken”, zei Samira Attilah nog op Radio 1. Master in de journalistiek Aida Macpherson kan dat bevestigen. Zij wijdde haar afstudeerthesis aan dit thema en richtte de Instagrampagina ‘(Not) part of the job’ op. 

Opiniestuk offline halen

De pagina staat vol anonieme getuigenissen, voorbeelden en cijfers over online intimidatie bij journalisten van kleur. Zoals bijvoorbeeld deze: “Ik ben heel vaak bedreigd. Met de dood. Met geweld, met verkrachtingen. Mijn man is bedreigd, mijn kinderen zijn bedreigd." 
 
De getuigenissen op de pagina komen van twaalf Vlaamse en Brusselse vrouwelijke journalisten of opiniemakers van kleur, die Aida Macpherson in 2021 interviewde voor haar masterscriptie. Ze vroeg hen of en hoe ze intimidatie ervoeren op het internet. 

Theoretisch gezien is er in België persvrijheid, maar die komt in het gedrang wanneer je door negatieve reacties jezelf niet durft uit te drukken

Uit het onderzoek van Macpherson blijkt dat maar liefst tien van de twaalf geïnterviewde vrouwen al te maken had gekregen met online intimidatie. Die kan verschillende vormen aannemen. Verschillende vrouwen in het onderzoek vertelden dat ze vaak niet serieus worden genomen. Een journaliste kreeg de reactie dat ze enkel was aangenomen voor haar job omwille van haar huidskleur, om een quotum te halen. Maar het kan ook extremer: maar liefst acht van de tien vrouwelijke journalisten van kleur kreeg al ernstige doods- of verkrachtingsbedreigingen te lezen.

Combinatie van vrouwenhaat en racisme

Het onderzoek van Aida Macpherson peilt specifiek naar de ervaringen van vrouwelijke journalisten van kleur. Dat bleek volgens het onderzoek te leiden naar een combinatie van vrouwenhaat en racisme. De geïnterviewde journalistes lieten weten dat ze vaak te maken kregen met kwetsende online reacties, vaker dan bijvoorbeeld een witte vrouw of een man van kleur. Dat ondervond ook Atillah, vertelde ze in De Wereld Van Sofie. “Collega-journalisten schrijven over dezelfde thema’s als ik, maar ontvangen zover ik weet veel minder haat. Heeft dat dan te maken met mij als persoon, of met Samira omdat ik gekleurd ben, of Samira omdat ik een vrouw ben?” 
 
Vaak heerst het idee dat online intimidatie minder erg is dan offline intimidatie, maar dat is een misvatting, leert het onderzoek. “Online is misschien nog enger dan offline intimidatie”, getuigt een opiniemaker in Macphersons onderzoek. “Je kan de mensen niet zien, je weet niet wie ze zijn. Het kan je buurvrouw zijn.”

Persvrijheid

Online intimidatie werkt ook echt, leerde Macpherson tijdens de gesprekken die ze voerde. Meer dan de helft van de vrouwen gaf aan dat ze zich beknot voelen om hun vrije meningsuiting uit te oefenen door online intimidatie. Samira Atillah liet ook weten op Radio 1 dat ze wel tien keer nadenkt voor ze iets online zet of schrijft. “Als het iets gevoeligs is, zorgt dat echt voor slaaptekort”, vertelde de journaliste.

Om diezelfde reden zeggen sommige vrouwelijke journalisten of opiniemakers van kleur minder snel “ja” als ze gevraagd worden om in een duidingsprogramma op tv aanwezig te zijn. Theoretisch gezien is er in België persvrijheid, maar die komt dus in het gedrang wanneer je door negatieve reacties jezelf niet durft uit te drukken.

Afbeelding (c) Sam Asaert

Dit artikel werd overgenomen van StampMedia.