Centraal in alle verhalen en gedichten staat de stad. De stad als plaats van aankomst, tijdelijke verblijfsplek of vertrek, een plek van transitie waar herinneringen elkaar ontmoeten. Al die dingen kunnen leiden tot heimwee, maar evengoed tot hoop.
Alle verhalen zijn geschreven na de Arabische lente die de ene auteur uit deze selectie al meer beïnvloed heeft dan de andere. Soms quasi onzichtbaar op de achtergrond, soms brutaal zijn plaats opeisend op de voorgrond. Vrouwelijke Arabische Stemmen neemt de lezer mee op een zoektocht naar herinneringen van Marokko tot Syrië waar je op elke bestemming verhalen van hoop, verdriet, ontmoeting of afscheid toegefluisterd of net toegeschreeuwd krijgt.
De zoektocht begint in Marokko waar Latifa Labsir ons kennis laat maken met het Casablanca zoals gezien door de ogen van een vrouw die, na jarenlang buiten de stad te hebben gewoond, terugkeert om het huis te verkopen dat zij jaren daarvoor met haar man gekocht heeft. De stad wordt afgebeeld als een plek die het vermogen heeft de identiteit van haar bezoekers kortstondig te veranderen. Door middel van modieuze kledij en bruisende cafés en restaurants in een drukke stad waar niemand elkaar echt kent, kan men voor een korte periode ontsnappen aan de saaie alledaagsheid van het leven op het platteland. Helaas is deze ontsnapping slechts van korte duur, onvermijdelijk dient er teruggekeerd te worden naar het leven van alledag.
Het idee van de stad als een plek van herinneringen, waar men bij terugkeer overspoeld wordt door pijn, verdriet of weemoed, keert terug in verschillende verhalen en gedichten uit de bundel. Zo ook in het verhaal van Raoudha Fersi dat zich afspeelt in Tunis en waar iemand na lange tijd een oude vriendin komt opzoeken en in De weduwe van de buitenlander van Iman Humaydan, waar een vrouw na de begrafenis van haar vriend in het buitenland, terug naar Beirut keert en tijdens de taxirit naar haar appartement mijmert over het verleden.
Daar waar Labsir een contrast creëert tussen Casablanca en het omliggende platteland, maakt Fersi een contrast tussen de stadskern die modern, niet religieus en rustig is en de omliggende buitenwijken, waar armoede, geweld en miserie een bron voor radicalisering vormen. Wanneer het hoofdpersonage en haar vriendin een groepje salafistische moslims tegenkomen op de Avenue Habib Bourguiba, worden zij beschouwd als een oprukkende gevaar, die de idealen van Bourguiba in het hart van Tunesië bedreigen.
In het verhaal van de Algerijnse Hadjer Kouidri speelt identiteit een belangrijke rol. Een moeder en dochter komen aan in de stad en ook al is hun uiterlijk niet verschillend van de stadsbewoners omdat zij de gebruiken van de stad niet kennen, worden zij toch herkend als buitenstaanders. Hun huishulp is als slaaf uit Malta naar Algiers overgebracht, maar door zijn jarenlange verblijf in de stad, kent hij de conventies en slaagt hij er dus wel in ongezien door de stad te bewegen zonder dat mensen hem als een ‘vreemdeling’ zien.
De tijd laat toe dat de moeder met zijn hulp zich ook vrij kan bewegen in de publieke ruimte zonder herkend te worden als buitenstaander. Toch blijft het gevoel van ergens anders te zijn bij beide personages aanwezig. Hoewel het verhaal zich afspeelt in het verleden, haalt het een belangrijk hedendaags thema aan: assimilatie leidt niet tot een gevoel van ergens thuis te horen. Integendeel, wanneer iemand gedwongen wordt zich aan te passen aan de heersende gebruiken, zal die persoon zich altijd een buitenstaander voelen, ongeacht de tijd.
In het verhaal van de Egyptische Dina Abd Elsalam vlucht het hoofdpersonage van Alexandrië naar Caïro, maar na het krijgen van een brief van haar moeder, beseft ze dat ze niet kan vluchten van haar verleden. Wat volgt, is het verhaal van de moeder, die haar herinneringen heeft neergepend voor haar dochter. De gelijkenis met het volgende verhaal in de bundel dat zich afspeelt in Jaffa is groot. Ibtisam Azem beschrijft het verhaal van een vrouw die tijdens de Nakba gedwongen moest vluchten uit Jaffa, bekeken door de ogen van haar kleindochter. Het Jaffa waarin de kleindochter opgegroeid is, lijkt op het Jaffa uit de herinneringen van haar grootmoeder, maar het is niet dezelfde stad. Daar heeft de Nakba en de daaropvolgende bezetting voor gezorgd.
Ook in het verhaal van de Syrische Rosa Yassin Hassan is de stad veranderd door oorlog. De ziel van de stad is veranderd en de oorspronkelijke stad bestaat alleen nog maar uit herinneringen. Of om het in de woorden van beide auteurs te zeggen: “Steden hebben een ziel die bestaat uit kleine stukjes ziel van zijn inwoners.” en “Alle plaatsen bestaan uit mensen en hun verhalen.” Opnieuw spelen herinneringen een grote rol, het maakt niet uit hoelang geleden je een bepaalde plaats hebt verlaten, de ziel van een plaats blijft altijd in jezelf aanwezig, net zoals onze zielen de steden waarin ze gewoond hebben niet kunnen verlaten. Als deze steden niet meer bestaan, zoals het geval is in beide verhalen, kunnen ze enkel bereikt worden door middel van de dood.
De bundel biedt een mooie verzameling verhalen en een verscheidenheid aan stemmen die elk op hun eigen manier de allesoverheersende stereotype voorstelling van de Arabische wereld als homogeen en de Arabische vrouw als onderdrukt, tegenspreken. De diversiteit aan thema’s, perspectieven en personages, maakt eens te meer duidelijk dat ‘de Arabische wereld’ of ‘de Arabische vrouw’ in werkelijkheid een veelzijdigheid aan Arabische werelden of Arabische vrouwen zijn, met elk hun eigen opvattingen en identiteit.
Al deze vrouwen schuiven belangrijke hedendaagse thema’s zoals migratie, identiteit, gender en rolpatronen, de kolonisatie van Palestina en de burgeroorlog in Syrië naar voren. In sommige verhalen expliciet, in andere subtiel doorheen de zinnen verweven. In zo goed als alle verhalen zijn de hoofdpersonages vrouwen, die hun eigen beslissingen nemen. Mannen zijn amper zichtbaar of zelfs compleet afwezig. De Algerijnse Kouidri daagt heersende genderstereotyperingen uit in haar verhaal waarin de vrouw des huizes een mannelijke bediende heeft.
Het boek biedt de kans op een eerste kennismaking met een generatie auteurs die in de huidige, door het Westen gedomineerde literaire wereld, nauwelijks gehoord en laat staan vertaald worden. Het is aan de lezer om zich mee te laten namen op een reis doorheen deze landen en door de ogen van deze vrouwen met een andere blik te kijken naar steden die in het Westen al te vaak geassocieerd worden met oorlog, geweld en onveiligheid. Laat dit boek, net zoals de steden in deze verhalen, vooral een plek van ontmoeting zijn. Ontmoeting die broodnodig is, en hopelijk in de toekomst vanzelfsprekend wordt.
