Vaak kijken de Balkanlanden naar zichzelf door de ogen van het Westen, maar zelden levert dat een positief beeld op. De mogelijkheid tot een toetreding kan dat beeld doen kantelen.
Brussel Op 26 april 2011 organiseerde Het Vlaams-Nederlands deBuren een debat met de titel De Westelijke Balkan: welkom in Europa? Aanleiding was het niet openstellen van de grenzen van Roemenië en Bulgarije. Beide landen zijn lid van de Europese Unie (EU), maar worden beperkt in hun vrijheid. Aangezien je al als lid van de EU beperkt wordt, wat dan met de kandidaat-leden?
Drie Balkanlanden zijn momenteel kandidaat-lid om toe te treden tot de EU. Kroatië staat er het dichtste bij, gevolgd door Macedonië en Montenegro. De overige Balkanlanden (Servië, Kosovo, Albanië en Bosnië) hebben allen de belofte gekregen dat zij EU-lid kunnen worden. Het zijn de zogenaamde 'potentiële kandidaten'.
Vooraleer je lid kan worden van de EU moet je voldoen aan een aantal politieke criteria, waarna de onderhandelingen kunnen starten.
Deze onderhandelingen moeten aantonen of het land geschikt (acquis, fc) is om tot de EU toe te treden. Hiervoor worden vijfendertig hoofdstukken doorlopen. Eenmaal alle hoofdstukken een positief resultaat opleveren, wordt het land lid van de EU. Maar net hier wringt het schoentje.
Het hoofdstuk waar nogal wat landen over struikelen is hoofdstuk 23: Judiciary and fundamental rights. Dit hoofdstuk stelt dat de EU zich verder wil ontwikkelen als een gebied waar vrijheid, veiligheid, en rechtvaardigheid gehandhaafd moeten worden.
Corruptie en nepotisme, in welke vorm dan ook, dienen de regeringen aan banden te leggen. Zo werd tijdens het debat duidelijk dat zowel Roemenië als Bulgarije te vroeg mochten toetreden tot de EU.
Marije Cornelissen, Europarlementariër voor de Nederlandse partij GroenLinks, geeft toe dat haar partij in de fout ging, en de toetreding van beide landen goedkeurde. ‘In Bulgarije is iedereen corrupt,’ vult Prof. Dr. Raymond Detrez (UGent, KUL) aan. ‘Er rust geen moreel odium op corruptie.’
Toetreden tot de EU is voor veel landen een grote stap vooruit. Denk maar aan de ontwikkelingen op vlak van mensenrechten. De EU treedt op dat gebied op als een katalysator. Het zet verschillende processen in gang. Uiteindelijk wordt iedereen er beter van, ‘en rijker,’ zo stelt Cornelissen.
Detrez bevestigt, maar nuanceert ook. ‘Iedereen, behalve misschien de oudere generatie. Tegelijkertijd ontstaan er ook een aantal superrijken. Ondertussen begint er zich ook een goede tussenlaag te vormen. De middenstand gaat stilaan groeien.’
Johan de Boose, Oost-Europakenner, schrijver en publicist, ziet ook een positieve ontwikkeling in het denken van landen die de mogelijkheid krijgen toe te treden tot de EU. ‘Het feit dat die landen kunnen toetreden, maakt hen optimistisch.’ Vaak kijken de Balkanlanden naar zichzelf door de ogen van het Westen, maar zelden levert dat een positief beeld op.
De mogelijkheid tot een toetreding kan dat beeld doen kantelen. Aan de andere kant treedt er ook een zekere EU-moeheid op. ‘Landen gaan op straat demonstreren, omdat ze het niet meer zien zitten.
Veel van die landen zijn eindelijk onafhankelijk, verlost van een dictatuur. Het laatste wat ze willen, is dat ze moeten luisteren naar Brussel. Ze lossen hun problemen liever zelf op.’
Dit is echter een rechtstreekse aanleiding tot nieuwe problemen. Wat met oorlogsmisdadigers die in hun land van herkomst als helden worden aanzien?
‘De oorspronkelijke bedoeling van de EU was om vrede te stichten,’ aldus Cornelissen. Maar kunnen oude vijandelijkheden zomaar verdampen? Detrez stelt dat de relaties tussen de Balkanlanden heel scherp gedefinieerd zijn, maar hij ziet wel een constructieve rol weggelegd voor de EU. ‘Oude vetes kunnen niet blijven duren.’ Toch dien je voorzichtig te zijn met oude wonden.
Er moet sympathie zijn voor tegengestelde standpunten. Je leeft nu eenmaal in een bepaalde context, en wordt daarin meegezogen. ‘Elk land heeft zijn trauma’s. Als land, en als inwoner van dat land, moet je erkennen wat in het verleden gebeurd is. Pas daarna kun je ermee leren omgaan,’ benadert de Boose de zaak.
Het is ook niet zo dat eenmaal je lid bent van de EU, de buit binnen is. De EU kan landen op de vingers tikken, en ook daadwerkelijk tot actie overgaan. Maar een land eruit gooien, is niet mogelijk.
De EU is nu eenmaal een project, waarbij bepaalde afspraken zijn gemaakt, en waarden zijn afgesproken. Maar de landen moeten ook de nodige tijd krijgen om die waarden tot zich te nemen. ‘We verschillen allemaal van elkaar,’ zo besluit Cornelissen het debat, ‘maar dat is niet erg.’
Debat: De Westelijke Balkan: welkom in Europa?
Panelleden: Marije Cornelissen, Raymond Detrez en Johan de Boose
Moderator: Tijn Sadée
