Hieronder kan je een stukje transcriptie uit het gesprek lezen. De volledige aflevering kan je beluisteren via je favoriete podcast app. Alle links vind je hier.
Ik had het net over het feit dat ze niet wilde schrijven in het in het Frans. Ze heeft daar eens een interview over gegeven, ik ga het eens voorlezen. Ik heb het een beetje vertaald in het Nederlands. In het begin spreekt ze over wat ze eerst vond van het Arabisch. Haar antwoord was: "Ik verafschuwde deze taal, waarvan ik nu weet dat het een goddelijke genade was die me heeft beschermd tegen het schrijven in een vreemde taal die naar mij toe kwam met een leger achter. Het is een natuurlijke houding ten opzichte van de taal van mensen die mijn land hebben overgenomen, mijn vader in hun gevangenissen hebben gezet en alle middelen tot marteling op hem hebben toegepast." Ik vond dit heel mooi op en ook heel duidelijk. Wat vind je daarvan?
Ik vind allereerst dat haar beelden zo veelzeggend zijn, dat ze met zo weinig woorden... Het verhaal is echt heel kort, maar het is alsof ze een hele wereld en een heel leven in een paar bladzijden samenvat en dat is een kunst die maar weinig schrijvers kunnen beoefenen. Maar aan de andere kant duidt het ook op hoeveel ze gemeen heeft met haar hoofdpersonage, een vrouw die heel principieel is. En het is ook heel erg belangrijk om na te denken over de taal die je gebruikt, over de dingen die we onbewust doen, want daarin ligt heel erg veel, alleen al om te beginnen expliciete machtsverhoudingen. Zij zal als Marokkaanse vrouw die in het Frans schrijft heel anders benaderd worden dan een Marokkaanse vrouw die in het Arabisch schrijft. Dus alleen al daarin bewonder ik haar. Om hoe zij nadenkt over de dingen die haar overkomen. Hoe ze niet alles als vanzelfsprekend neemt, hoe zij haar plek in de wereld dan ook bewust inneemt of hoe zij de middelen die ze krijgt of die ze voorhanden heeft eerst in vraag stelt voor ze die gebruikt.
(...)
Krijg je zelf ook reacties van mensen die jou willen bevrijden?
Niet zozeer. Nee, eigenlijk niet. Maar natuurlijk, mensen kijken altijd zo naar naar naar mij. Omdat ze het zich niet kunnen inbeelden dat een vrouw er bijvoorbeeld voor kiest om zich te bedekken. Bij hen roept dat al meteen associaties op, dat zou nooit een eigen keuze kunnen zijn.
Ik vind het ontzettend pedant dat zelfs wanneer je zegt dat het een eigen keuze is, ze vaak zeggen: maar jij weet niet wat goed is voor jou. Je denkt dat je dit zelf hebt gekozen.
Maar is dat niet bij alles zo? Dus het is of je hebt er niet genoeg over nagedacht of je mag er niet over nadenken en zelfs als je zegt ik heb er wel genoeg over nagedacht en het is mijn bewuste keuze, dan nog zeggen ze ja, maar eigenlijk kan je geen bewuste keuze maken. Je denkt dat alleen. Maar is dat dan niet bij alles zo? Dan kunnen we dat gaan doortrekken naar alles.
Maar ik vraag me ook af of we ons nog moeten bezighouden met het beantwoorden van dat soort vragen.
Ik hou me daar niet mee bezig. Want dat reactionaire maakt dat het voor mij voelt als tijdverspilling. Maar aan de andere kant zijn het wel keuzes die ik moet maken op minuscuul niveau in mijn werk. Een klein voorbeeld. Ik heb bijvoorbeeld een heel personage uitgedacht en toen dacht ik oh nee, dat is echt het idee dat de gemiddelde westerling over een moslima heeft en ik kon dat personage van mezelf niet gebruiken. Hoewel het misschien een goed boek zou zijn en hoewel dàt het verhaal was dat ik wilde vertellen. (...) Mensen denken nu eenmaal dat als je een bepaalde problematiek aankaart, dat ze dat kunnen kunnen toepassen in hun enge blik op alles en iedereen die ze zien. (...) Rachida Lamrabet heeft me ooit eens verteld dat iemand haar zei door je personage Mohamed begrijp ik nu alle Mohameds veel beter. Ze mag me verbeteren als het niet in dezelfde bewoordingen was, maar daar kwam het op neer.
Ben je ooit al eens voorgesteld als de allochtone schrijver of de moslimauteur? Heb je die labels opgeplakt gekregen?
Of de migrantenschrijver. Ik sta op Wikipedia onder migrantenliteratuur, terwijl Verkruimeld Land echt niets met migratie te maken heeft en ik juist het boek geschreven had omdat ik mezelf wilde introduceren met iets waarmee ik niet in hokjes kon worden gestopt. Het feit dat mijn personages bijvoorbeeld geen naam hebben, dat er geen landen in worden genoemd... En dan denk ik, je hebt zoveel moeite gedaan. Voor niks. Waarom zelfs? En het is ook niet dat ik dat ik zelf geen migrant ben, want ik ben ook vanuit Nederland naar België gemigreerd, en mijn mijn opa is ook vanuit Marokko naar Nederland gekomen. Het probleem is dat je nooit wordt gezien als een deel van de Nederlandse literatuur en dat ben je wel. En het probleem is dan ook bijvoorbeeld dat je in de Standaard Boekhandel onder vertaalde auteurs komt te staan terwijl je in het Nederlands hebt geschreven.
Echt?
Er is een Standaard Boekhandel waar iemand mij gevonden heeft onder vertaalde auteurs.
Vreselijk.
Ik denk toch in het Nederlands? Ik schrijf in het Nederlands. Het Nederlands is van mij. En toch word je gezien alsof je de taal leent.
