Yasmina El Messaoudi is journaliste, schrijfster, televisie- en radiopresentatrice. Met 'Straatkat' gaf ze onlangs haar autobiografische debuut uit, een verhaal geschreven in dagboekstijl.
Op een dag krijgt ze te horen dat haar moeder pancreaskanker heeft. Van dat moment neemt haar leven een andere wending: het wordt een strijd, eentje die ze regelmatig verliest.
Het boek neemt je mee in de harde en confronterende wervelwind die het overlijden van een dierbare met zich meebrengt. Even tergend als iemand verliezen, is zien hoe kanker die persoon verteert. Getuige zijn van deze aftakeling, wordt van binnenuit beschreven. Zowel het verdriet, de twijfels, angsten, dromen en overlevingsstrategieën die hiermee gepaard gaan komen aan bod.
Parallel met dit proces beschrijft Yasmina haar zoektocht naar een identiteit. Door haar moeder te verliezen, voelt ze dat ze zichzelf ook kwijt is, evenals de vertrouwde samenstelling van het gezin en haar plek in de maatschappij.
Bij dit laatste wijst ze regelmatig in de richting van haar roots. Haar moeder kwam uit een Vlaams dorp, haar vader uit het Rifgebergte. Haar vader sneed haar af van haar Marokkaanse kant, waardoor ze ervan overtuigd raakte dat ze in die origine een echte thuis zou vinden. Ze reist naar Marokko, maar aangezien ze niet de eerste toerist is met Marokkaanse roots, zijn de confrontaties hard. Als lezer vraag je je af, hoe haar ervaringen waren geweest als ze met haar vader samen de familie hadden bezocht in plaats van met haar vriend rond te trekken. Was de confrontatie dan niet minder hard geweest? Of juist nog harder?
Moedige getuigenis over racisme en microkwetsingen
Het heftige racisme waarmee Yasmina van kinds af te maken krijgt, speelt een belangrijke rol in haar zoektocht naar een identiteit. De impact van dit racisme en de microkwetsingen die ze doorleeft, vormen een ongelijk startschot van een ongelijke levensweg. Het is enigszins verbazingwekkend dat bij andere recensies of interviews over het boek, de moedige getuigenis van dit flagrante racisme bijna nooit aan bod komt. Wel wordt er gemakkelijk benadrukt dat haar ouders – hoewel ze van twee culturen komen – in harmonie samenleefden. De samenvatting op de achterflap maakt zich hier ook schuldig aan. Het rouwproces, de zoektocht naar een identiteit en het racisme komen in de schaduw te staan van een relatie die - applaus? - goed loopt.
Het rouwproces van de auteur, de zoektocht naar een identiteit en het racisme komen op de achterflap van het boek en in recensies in de schaduw te staan van een interculturele relatie die - applaus? - goed loopt
Yasmina benadrukt dat een dubbele identiteit niet gaat over wie je thuis bent, maar over hoe mensen van buitenaf je benaderen. Het is bij het betreden van die buitenwereld dat je gekeurd wordt als vis noch vlees, terwijl je zelf goed weet dat je beiden bent. Het is aan de persoon om te blijven volharden in het gevoel dat beiden naast elkaar mogen en kunnen bestaan, en dat je niet hoeft te kiezen. De eeuwige strijd tussen “de Marokkaan” en “La Belge” zijn, is uitputtend. Het boek werpt een blik op wat het is om uit twee werelden te bestaan die op cruciale punten van elkaar verschillen: een wereld die gediscrimineerd wordt, en waar op wordt neergekeken, en een andere die zich meermaals racistisch opstelt en meer macht heeft. Als dubbelbloed behoor je nooit tot één van die groepen, maar tot beiden een beetje.
Je behoort tot de onderdrukkers, én tot de onderdrukten.
Kwetsbaarheid in een levenslang rouwproces
Het boek leest vlot, ook al merk je aan de herhalingen doorheen het verhaal dat het een debuut is. Wat het boek bijbrengt, is dat het niet erg is om kwetsbaar te zijn, ook al voelt het awkward aan. Het is niet erg dat je onzeker bent, dat je domme beslissingen neemt om erbij te horen, dat je voelt dat de wereld niet bij je past maar wel omgekeerd. Het is allemaal niet erg zolang je er op een bepaald moment resoluut voor kiest zacht en mild te zijn voor jezelf. Zolang je weet dat er een weg afgelegd moet worden om ergens te geraken, en dat daar weer een andere weg begint.
'Straatkat' is een boek voor mensen die rouwen en hier (h)erkenning in willen vinden, voor mensen die zo graag ergens bij willen horen dat het leven zwaar en vermoeiend wordt, en voor dubbelbloeden die worstelen met hun identiteit
Dat het verhaal het rouwproces op zulke intieme manier weergeeft, is taboedoorbrekend. Rouwen wordt gemakkelijk gezien als aanstellen wanneer het te lang duurt, maar rouwen is een levenslang proces, en start op het moment dat je iemand dierbaar verliest. Het hele boek is hiervan doordrongen.
Als lezer voel je je met regelmaat een voyeur die onuitgenodigd in Yasmina’s ziel kijkt. Het is mooi hoe ze haar kleine vijftienjarige ‘ik’ regelmatig aanhaalt. Het is een boek voor mensen die rouwen en hier (h)erkenning in willen vinden, voor mensen die zo graag ergens bij willen horen dat het levend zwaar en vermoeiend wordt, en voor dubbelbloeden die worstelen met hun identiteit.
Maar het is evengoed een boek voor mensen die niets met bovenstaande te maken hebben, zodat ze inzicht krijgen in hoe rouw, botsende identiteiten en gekwetste zielen soms enkel gelijmd kunnen worden met geborgenheid.
Over de auteur:
Habiba Boumaâza studeerde af als opvoedster, en volgde nadien de opleiding Film- en Videokunst aan de Kunstacademie van Antwerpen. Verschillende audiovisuele kunstprojecten/installaties/workshops/lezingen rond sociale thema's volgden. Als inhoudelijk medewerkster werkt ze voornamelijk rond mensen op de vlucht, mediawijsheid, kunst en kwetsbare groepen. Ze neemt ook de contributors onder haar vleugels.
