Baharak Bashar vraagt inderdaad door waar Jan Leyers stopte.
“Weet je, mijn dochter, dat ons levensverhaal het verhaal is van het zwarte visje dat nooit graag wilde leven in de kleine, zacht stromende rivier? (…) Zij is geen bevrijd visje, zij is de vrijheid zelf. (…) Ze beseft ook heel goed dat vrijheid haar niet op zilveren schotels wordt opgediend. Voor haar is het niet belangrijk waar ze zal eindigen voor ze de oceaan bereikt. Voor haar is belangrijk dat ze na haar moeilijke en risicovolle zoektocht maar groot en prachtig de eeuwige waarheid zal vinden.” (Brief van de moeder van Baharak Bashar aan haar dochter, citaat uit Het zwarte visje, Perzisch kinderverhaal, 1968, Samad Behrangi)
Toen Baharak Bashar dertien jaar was, vluchtte ze samen met haar moeder van Iran naar België. Achttien jaar later legt Baharak de omgekeerde weg af. Niet met haar moeder, maar met Parsival, haar partner en Djenghis, hun camper.
Het boek is opgebouwd uit negen hoofdstukken waarbij elk hoofdstuk een afzonderlijk verhaal vormt, gaande van de grenscontrole bij het binnenrijden van het land of de regio tot het vertrek.
Elk verhaal is veel meer dan een verslag van een “roadtrip”. Onderweg beschrijft Baharak de politieke geschiedenis van het desbetreffende gebied, gaat ze op zoek naar de positie van de vrouw en knoopt ze tal van gesprekken aan met bewoners, zodat het boek bol staat van de getuigenissen. Sommige anoniem, andere vrij gedetailleerd.
Het levert een uitgebreid relaas doorspekt met geschiedkundige feiten en verslagen van historische sites waar je anders niet veel over te weten komt. Hoeveel mensen hebben bijvoorbeeld de historische site van Ani in Turks Koerdistan bezocht? Of wie is er ooit al in Gjirokastra geweest, een stad in Albanïe die behoort tot het werelderfgoed van Unesco?
Democratie en vrouwen zijn de centrale thema’s doorheen het ganse boek.
In elke regio wordt de democratie in vraag gesteld of vergeleken met aanwezige regimes. Op een bepaald ogenblik kamperen ze met Djenghis voor de heuvel in Griekenland waar Clisthenes de term democratie voor het eerst heeft uitgesproken. Toeval?
De positie van de vrouw wordt in meerdere opzichten besproken: dragen van een hoofddoek, dragen van lingerie, stemrecht, eerwraak, partnergeweld en de gehoorzaamheid van de vrouw ten opzichte van de man. In Syrië is het bijvoorbeeld een taboe om als alleenstaande vrouw aan de tafel van een getrouwde man te zitten. In Albanië heb je dan weer vrouwen die als gezworen maagden leven en zo dezelfde rechten hebben als mannen.
Iran is een andere rode draad doorheen het boek. Doordat deze tocht een “terugreis” is, komt het land in elk hoofdstuk aan bod. Soms doen gesluierde vrouwen op een strand Baharak terugdenken aan de vrouwelijke morele politie in Iran. Dan weer is het een reclamebord, een presidentsfoto of een boek dat haar doet terugdenken aan haar geboorteland en de moeilijke tocht naar België. Haar vertrek was een echte vlucht, zonder afscheid van familie en vrienden.
Uit deze vlucht is een vrouw gegroeid die het gevaar en de angst recht in de ogen kijkt. Die in Syrië op straat rookt, al was het maar om te protesteren tegen het feit dat in een magazine stond dat vrouwen beter niet roken. Die naar Albanië trekt, ook al krijgt ze de camper niet verzekerd voor deze regio wegens te gevaarlijk. Die een apart hoofdstuk aan Turks Koerdistan wijdt. Enzovoort.
Baharak Bashar vraagt inderdaad door waar Jan Leyers stopte. Wanneer ze hoort dat een bepaalde regio moeilijk te bezoeken is, gaat ze erop af. Wanneer ze teveel vooroordelen ervaart, sterkt het haar om die te doorprikken en zelf ter plekke de zaken uit te zoeken. Met lef en zonder angst legt ze haar weg af. Want, zoals ze zelf citeert: “Angst is de broer van de dood”.
---------------------------
Colofon:
isbn: 9789491297106 · 2011 · paperback (17 x 21 cm) - 288p. - met 32p. kleurenfoto's · prijs: € 21.50
verkrijgbaar bij EPO uitgeverij
