Idir zingt in het Tamazight, ‘taal van de vrije mens’. Zijn muziek kenmerkt zich door zachtheid, uitgebalanceerde melodieën en gitaarspel ontleend aan de folktraditie. Voor de grote Algerijnse gemeenschap in Frankrijk, die voornamelijk van Kabylische afkomst is, maar ook voor de andere Berberse gemeenschappen in België is Idir een ware legende.
Wat is de betekenis die achter uw liederen schuilt?
Ik zing voornamelijk over de Amazighkwestie en eis via mijn muziek de erkenning ervan. Ik denk dat ik me een Amazighmilitant mag noemen, zonder daarin een extremist te zijn. Ik zing nooit zomaar over de liefde tussen een vrouw en een man bijvoorbeeld. Ik ben opgegroeid in een traditionele omgeving waardoor ik mijn gezangen vooral wijd aan de betekenis van en de drang naar vrijheid, de liefde voor de moeder, de menselijkheid etc. over dit soort onderwerpen zing ik.
Waar haalt u uw inspiratie vandaan?
Ik denk dat ik mijn inspiratie haal uit de realiteit rondom mij, ik laat me bezielen door mijn dagelijks leven. Ik geef u een voorbeeld, het gesprek dat we hier voeren kan mij aanzetten tot een bepaald idee. Uit elke discussie kan ik een gedicht, een lied transformeren. Dat is één bron. Anderzijds haal ik het essentiële uit mijn leven, bijvoorbeeld alles wat te maken heeft met het Amazigh-gebeuren in het algemeen. Omdat het een cultuur is die bestaat. Het hele gebeuren daarrond verbaast me enorm.
In welke zin?
Wel, ik stel me vaak de vraag hoe het in godsnaam mogelijk is dat een taal die haar bestaan kent van de Kanarische eilanden tot Egypte, dat een taal met een grote civilisatie ter zijde wordt geschoven.
Is het daarom dat u naar Frankrijk bent geëmigreerd?
Ik ben niet geëmigreerd. Ik ben gegaan omdat men mij gevraagd heeft om te komen. Ik was afgestudeerd in Algerije, en iemand stelde me in 1976 voor om verder te studeren in Frankrijk; dat aanbod heb ik aanvaard.
Hoe is het lied ‘A vava inouva’ ontstaan?
Wel, we identificeren ons als Imazighen en spreken de taal, maar kennen we effectief ook onze geschiedenis? We moeten aan onze jongeren deze kennis overdragen en hen ook duidelijk maken dat dit aan hen toebehoort. Men moet naar het verleden grijpen en de dingen die ooit bestaan hebben, terug levend maken.
Het belangrijkste is de geschiedenis te laten zien. Wat de jongeren ermee doen is om het even, het belangrijkste is dat ze op de hoogte worden gesteld.
Is het dat wat u probeert weer te geven met het album ‘Ajarach negh’?
Ja voor ‘Ajarach negh’ geldt hetzelfde, kennis moet worden overgeleverd aan onze kinderen. ‘Arach’ is bij ons ‘kinderen’ en ‘negh’ is van ons, dus ‘onze kinderen’.
We moeten hen hoop geven en ze moeten leren dat ze trots moeten zijn op hun cultuur en dat ze alles wat ze hebben nooit mogen laten vallen. Als ik nu niet op de hoogte was van onze cultuur en geschiedenis dan zou ik verloren zijn. Op deze manier denken we aan onze grootouders, onze voorouders. Zo kan ik wat zij opgebouwd hebben, voortzetten zonder Amazigh te zijn zoals zij. Mijn vader was Kabyliër en ik ben het ook, maar niet zoals hij het was, want het leven verandert nu eenmaal.
Waar is het idee vandaan gekomen om de Amazighmuziek te moderniseren?
Nu, ik weet niet of je het ‘moderniseren’ kan noemen, het ritme dat ik op mijn gitaar speel, is exact hetzelfde ritme dat men op bendir (adjun) bespeelt. Dus ik ben gewoon overgeschakeld naar een ander instrument. Men kan de authenticiteit in mijn muziek duidelijk herkennen. Zo is mijn muziek ook geliefd bij ouderen die zelfs de moderne wereld (elektriciteit, batterijen) niet kennen. Op deze manier geef ik de ‘moderne’ instrumenten ook een ziel. Ik heb de muziek niet gemoderniseerd, maar wel geactualiseerd met de instrumenten van vandaag.
Dankzij u is de Amazighmuziek bekend in Europa, vooral dan in Frankrijk, al van vóór de raï haar bekendheid verwierf. Waarom kent de Amazighmuziek tegenwoordig deze reputatie niet meer, heeft de raï de Amazighmuziek overtroffen in Europa?
Als je het hebt over muziek, spektakels en feesten, moet je het hart laten spreken, met alle gevoelens en emoties erbij. Raï kan dit heel goed doen. De muzikanten van raï maken muziek voor hun publiek zonder uniek te willen zijn, zonder te denken aan bepaalde ideologieën. Of zij nu beïnvloed worden door de muziek van Julio Iglesias of door Amerikaanse zangers, het maakt voor hen niet echt uit. Het dienen van het publiek dat is wat ze juist interesseert en dat doen ze.
En dat doen de Amazighmuzikanten niet?
Jawel, maar een bewuste Amazigh denkt, alvorens hij zijn muziek maakt, meestal vanuit het standpunt van zijn identiteit. Dus als we naar een lied in het Tamazight (taal) luisteren, denken we meteen aan de cultuur, de identiteit, de geschiedenis etc. Vanuit deze gedachte, vanuit die sfeer schrijven we onze liederen en maken we onze muziek. Op deze manier herkennen de mensen me wel in mijn muziek, ze zien mijn Amazigh-identiteit. Ik spreek nu bijvoorbeeld over zangers zoals in Arif Walid El Mimoun en bij ons Ait Manguelet. Wij voelen ons daarom eerst Amazigh, dan pas zanger. Dat kan de inspiratie van het zingen soms blokkeren, want men houdt telkens rekening met het Amazigh-zijn.
