[Interview Naima Charkaoui] "Onderzoek toont zware discriminatie aan op Belgische huisvestingsmarkt"

Kunt u mij het Minderhedenforum toelichten?

Het Minderhedenforum is een koepel van verschillende etnische culturele verenigingen. Het gaat hier dus over mensen met verschillende achtergronden, nationaliteiten, talen en verschillende ideologische overtuigingen. We spreken over een 14-tal federaties van dat soort verenigingen, die op een bepaald moment de krachten bundelden, en naar buiten wilden treden met 1 stem onder de naam: het Minderhedenforum. Zo is het Minderhedenforum dus opgericht; enerzijds die stem die van onderuit vertrok en anderzijds gericht op het beleidsniveau waarbij we een signaal proberen te geven aan de overheid en de brede samenleving.

Het Minderhedenforum heeft dit jaar onderzoek gevoerd naar discriminatie van etnisch culturele minderheden in Antwerpen en Gent, wat is uit het resultaat gebleken en wat heeft dit onderzoek aangetoond?

Het onderzoeksdomein was de woningmarkt in Vlaanderen. Wij hebben telkens gebeld naar een private eigenaar die op een website een huis of een appartement te huur stelde. We werkten steeds met 2 deelnemers die verschillende namen gebruikten, een Vlaamse naam en een buitenlands klinkende naam. Bij een derde van de gepleegde telefoontjes bleek dat de persoon met de buitenlands klinkende naam slechter werd behandeld dan de andere persoon.

Daarnaast maakten we ook een taalonderscheid. We lieten zowel mensen bellen die een vreemd accent hadden (waarvan je hoorde dat Nederlands niet hun moedertaal is) als mensen zonder een accent, die het Nederlands goed machtig zijn. Ook daar merk je een verschil in behandeling. De mensen met een vreemde naam zonder buitenlands accent werden nog altijd in een kwart van de gevallen gediscrimineerd.

Dit onderzoek toont duidelijk aan dat discriminatie in de huisvestingssector nog steeds bestaat. We krijgen doorgaans heel veel verhalen van mensen die hiermee te maken krijgen. Door dit onderzoek konden we het nog eens voor de zoveelste keer zwart op wit op tafel leggen. De bedoeling hiervan is natuurlijk de beleidsverantwoordelijken wakker schudden.

Zou je durven zeggen dat dit een probleem van structurele aard is?

Dit is zeker en vast een maatschappelijk probleem. Je ziet toch ook dat ons land bijna op alle domeinen aan de staart van Europa bengelt; de kloof op vlak van het onderwijs, de kloof op de arbeidsmarkt, de omvang die xenofobie aanneemt, de omvang die discriminatie op arbeidsmarkt, woonmarkt… aanneemt, noem maar op. Er zijn al een aantal reportages geweest van Volt bijvoorbeeld rond interim- en immobiliënkantoren en telkens weer zie je niet alleen dat het effectief gebeurt maar dat men het ook de normaalste zaak van de wereld vindt.

Er wordt ook in de mainstream media heel weinig aandacht aan besteed heb ik de indruk, hoewel er op regelmatige basis rapporten verschijnen (ECRI / Amnesty International over ‘moslims’). Daar wordt in de kranten dan wel eens naar verwezen, maar daar stopt het dan ook. Wordt het niet als een probleem ervaren?

Je krijgt soms het averechtse effect. We weten dat het bestaat en hoe meer je erover praat hoe meer de mensen het normaal achten. Terwijl er andere maatschappelijke problemen zijn waar je dat omgekeerde effect niet ziet. Iedere keer dat er een gevangene ontsnapt, wordt het probleem acuter en gaat men er effectief iets aan doen om dit te voorkomen. Dat effect zou ook een logisch gevolg moeten zijn van discriminatie, maar dat is het nog niet.

Waar ligt de oorzaak dat er zo weinig aandacht aan besteed wordt? Zou je kunnen zeggen dat politici geen maatschappelijk draagvlak ervaren om het probleem aan te pakken?

Wanneer er een vaststelling is van discriminatie zouden politici gewoon moeten reageren. Het maatschappelijk draagvlak, wat is dat? Dat is zo’n dooddoener. Misschien denken politici dat ze met een kordate aanpak van discriminatie niet kunnen scoren maar ze hebben nog altijd wel de opdracht om het algemeen belang na te streven. Hier probeer ik altijd de nadruk op te leggen. Of het nu om (etnisch culturele) minderheden gaat of niet, onrechtvaardigheid zou geen plaats mogen hebben in onze maatschappij.

We bekijken discriminatie puur statistisch, maar het doet veel meer met mensen. Mensen raken verbitterd. In Nederland is er onderzoek gevoerd naar de psychologische schade van discriminatie, hier staan we niet bij stil. Dat onderzoek heeft aangetoond dat depressie en zelfs zelfdoding meer voorkomt bij groepen die slachtoffer zijn van discriminatie. Het kan dus verregaande gevolgen hebben.

Eigenlijk is discriminatie een vorm van ‘marktverstoring’. Het beleid zou niet enkel voor de minderheden in haar land, maar ook uit welbegrepen eigenbelang resoluut tegen elke vorm van discriminatie moeten optreden. Structurele discriminatie leidt tot verzuring en frustratie van de groep die ermee geconfronteerd wordt en dit komt de maatschappij in zijn geheel allerminst ten goede, laat staan haar economisch bestel. Het is een bittere pil om te slikken.

Waar willen jullie naartoe met het onderzoek?

We kunnen niet constant rond alle thema’s werken, jammer genoeg. In het kader van de lokale verkiezingen van 2012 hebben we met dat onderzoek een thema op de agenda willen zetten, omdat de lokale overheden ook wel iets kunnen doen aan discriminatie door bijvoorbeeld de huurprijzen te controleren. We hebben een signaal willen geven aan de lokale besturen en daar dan ook een aantal concrete aanbevelingen rond opgesteld. Dus wij hopen echt dat de verantwoordelijkheid zal worden opgenomen.

Welke stappen onderneemt het forum verder ?

We ondernemen geen verdere concrete stappen. Wat wij vooral proberen is de dingen die gebeuren te signaleren. Wij kunnen dat niet zelf allemaal gaan oplossen. Wat we ook doen, we blijven op die nagel kloppen. We blijven erop wijzen dat er een probleem is en blijven zoeken naar goede aanbevelingen.

Hebben politiek en media de resultaten van het onderzoek opgepikt? Hebben jullie daar een respons van gekregen en gaan ze het bekijken?

Bekijken zeker en vast. Je moet spijtig genoeg zeer vaak op iets terugkomen en bondgenoten zoeken. We proberen immers niet alles alleen te doen. Wat betreft het thema wonen zijn er ook nog de huurdersbonden die de belangen van de huurders vertegenwoordigen. Als zij iets zouden doen rond discriminatie kunnen ze veel meer effect genereren dan wij. Maar dat is een weg van lange adem en ik ben daar realistisch in. Het rapport is een eerste stap en hopelijk leidt dit tot minder discriminatie in de samenleving, waarvan wij als het Minderhedenforum een klein onderdeel zijn. Je moet samenwerken met andere middenveldorganisaties zoals Kifkif vzw bijvoorbeeld.

De resultaten van dergelijk onderzoek naar buiten brengen is vooral belangrijk?

Ja, en slachtoffers helpen. Als meerdere organisaties daarmee kunnen bezig zijn dat zou mooi zijn. De vakbonden, bijvoorbeeld, die op vlak van arbeid een heel belangrijke rol te vervullen hebben. Als zij echt meer zouden inzetten in het bestrijden van discriminatie bij aanwerving of op de werkvloer dan zou dat alleen maar positief zijn.

In het rapport heeft u het ook over sanctioneren van verhuurders die zich schuldig maken aan discriminatie. Ik vermoed dat dit een heel heikel punt zal zijn?

Ja, het lijkt me heel normaal dat de regels die er zijn ook gerespecteerd worden en diegene die deze overtreden dan ook een sanctie krijgen.

In welke vorm zijn er momenteel meldpunten voor slachtoffers?

Er zijn in Vlaanderen 13 meldpunten, 1 per centrum of stad - soms met een halftijdse medewerker, soms meer, maar het blijft heel beperkt. Het Minderhedenforum is voorstander van een soort hotline. Wanneer je ‘s nachts aan een café staat, je wordt toegang geweigerd en uw autochtone vrienden niet, dan wil je snel antwoorden op je vragen. Je kan dan bellen, zoals naar een pechdienst waar je wordt opvangen en verder begeleid in het ondernemen van verdere stappen.

Ik denk niet dat veel mensen weet hebben van een meldpunt.

Omdat mensen het gevoel hebben dat de kans dat ze geholpen zullen worden ook klein is. Als je ook effectief zou geholpen worden na een melding bij het meldpunt en je probleem wordt opgelost, dan stijgt de bekendheid en effectiviteit van zo’n meldpunt. Het is een kwestie van vertrouwen en ook natuurlijk het hard maken van uw verhaal. Discriminatie is soms heel moeilijk te bewijzen.