Maar interculturele competenties zijn tenslotte net als yoga: het gaat erom telkens een beetje verder te stretchen en je aan een volgende oefening te wagen, tot je opeens verder bent geraakt dan je ooit voor mogelijk had gehouden.
Op 9 december vond in de Roma de MO* lezing “het begin van de geschiedenis” plaats. De gespreksavond stond in teken van Fukuyama’s befaamde these dat de geschiedenis zich na de val van de muur in 1989 alleen nog zou uitrollen op een pad naar de liberale democratie –vaak verwoord als “the end of history”. MO* liet diverse perspectieven aan het woord om 25 jaar na deze stellingname het tegendeel te bewijzen.
Het einde van de geschiedenis?
Op tien minuten een veelzeggende lezing geven is geen sinecure, maar de sprekers toonden aan dat het mogelijk is. MO* redacteur John Vandaele beet de spits af en schetste een overzicht van historiografische en politieke reacties op de gebeurtenissen van 1989. De these van Fukuyama, en ook die van Huntington’s “Clash of civilisations” passeerden de revue. De huidige opkomst van zowel linkse sociale bewegingen als rechtse nationalistisch-xenofobe partijen, werden gekaderd als reactie op de globalisering het huidige politiek-economisch klimaat.
Montasser Alde’emeh, onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, sprak over het begin van een postkoloniaal Midden-Oosten en het kalifaat ISIS. Binnen de turbulente gebeurtenissen van het Midden-Oosten, proberen de Syriëstrijders hun eigen geschiedenis te schrijven.
Nood aan nieuwe denkkaders
Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap, benaderde de geschiedenis vanuit de klimaatproblematiek. “Het einde van de geschiedenis kan ook het begin zijn van een andere periode”, stelde hij bemoedigend. Een nieuwe periode waarin ten eerste de fysieke grenzen van de planeet aanvaard zullen worden, en ten tweede de noodzaak zal worden erkend om op lange termijn vooruit te kijken.
Bruyninckx pleit voor de omvorming van de huidige lineaire economie naar een circulaire: een systeem dat de herbruikbaarheid van producten maximaliseert. Volgens hem steken we te veel tijd in het optimaliseren van reeds bestaande technieken. Maar wat we nodig hebben, is geen verbetering van bestaande systemen maar een fundamentele, structurele verandering. De belangrijkste uitdaging is om de samenleving voor 9 miljard mensen te organiseren binnen de fysieke grenzen van onze planeet. De denkkaders die vandaag de dag gelden, zijn vaak nog ontstaan inde 19e eeuw en houden geen rekening met klimaat. We hebben dus dringend nood aan nieuwe, 21ste-eeuwse denkkaders, besluit Bruyninkx.
Superdiversiteit & nieuwe wereldmachten
Bie Vancraeynest, coördinator bij jeugdhuis Chicago, zorgde voor het perspectief vanuit superdiverse steden. Sprankelend, enthousiast, en met de nodige humor en zelfspot voor de Vlamingen hield Bie Vancraeynest een vurig pleidooi voor het aanvaarden van verschil als de nieuwe norm. Dit staafde ze met concrete voorbeelden uit het jeugdhuis Chicago, maar ook met sterke oneliners. Het is goed om talen te leren, stelt ze, maar bovenal moet men leren communiceren. Een ander mooi, bijblijvend citaat: “Diversiteit is moeilijk, superdiversiteit is supermoeilijk.” Maar interculturele competenties zijn tenslotte net als yoga: het gaat erom telkens een beetje verder te stretchen en je aan een volgende oefening te wagen, tot je opeens verder bent geraakt dan je ooit voor mogelijk had gehouden.
Gulshan Sachdeva, die dit jaar de Chair Contemporary India (KUL) bekleedde, bood een perspectief van de nieuw opkomende wereldmachten. Sinds 1989 zijn de machtsrelaties serieus veranderd en heeft de normatieve macht van Europa beperkingen gekregen. Sachdeva wees onder andere op de intrede van niet-statelijke actoren, nieuwe donoren aan ontwikkelingslanden en naar nieuwe globale instellingen zoals de New Development Bank of de Bank of China.
Honger naar meer
Centrale boodschap van de avond was duidelijk: er is geen sprake van het einde van de geschiedenis en de eenzijdige overwinning van de liberale democratie, maar een diversiteit aan geschiedenis. Er is evenmin sprake van ‘de’ geschiedenis, maar van een pluraliteit aan ‘geschiedenissen’. Een uitermate interessant thema, maar met het oog op praktische organisatie niet het eenvoudigste. Het format was goed gekozen: vijf mini lezingen, die elk een perspectief boden op geschiedenis, afgesloten met een debat. Alleen is het moeilijk debatteren op een half uurtje -zeker niet met twee moderators en vier sprekers, en met zo’ waaier aan thema’s. Als toeschouwer bleef ik dus wat op mijn honger zitten. Ik haalde weliswaar mijn trein (met veel dank aan de organisatoren die hiermee rekening hielden), maar het debat had meer honger opgewekt dan gestild. Gelukkig biedt het rijke winternummer van MO* een zeer mooie aanvulling op de gespreksavond. Want dat de pluraliteit van geschiedenis bijzonder boeiend en actueel is, dat staat vast.
De filmpjes van de lezingen kan je hier bekijken.
