[Opinie] Waarom ik geen zwartepietenpetities onderteken - Een zoveelste Sint-en-Pietenmening

Eigenlijk vind ik de hele discussie belachelijk, en dus overroepen. Daarom zou ik er misschien beter niet aan bijdragen. Maar er vielen me toch enkele dingen op. Wil je niet de hele tekst doornemen, lees dan ten minste punt 4. Hoe wij reageren op de zwartepietenheisa zegt namelijk iets over hoe we met andere mensen omgaan – en er is niet veel moois aan.

1. Al wie zich in het 'debat' mengt, doet dat om emotionele redenen en met emotionele argumentaties, zelfs (en misschien vooral) 'professor' Venere Shepherd van de VN-werkgroep. Heeft Zwarte Piet een zwarte huidskleur? Nee. Toch mogen zwarte mensen zich beledigd voelen door hoe hij opgevoerd wordt. Zijn uiterlijk en manier van doen zijn namelijk wel degelijk een stereotiepe verbeelding van 'de domme neger'. Er zijn ook heel wat racistische grapjes en commentaren waar Zwarte Piet een rol in speelt. Ik ben het dus eens met Jozef Dewitte van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding dat een verbod er ver over is, maar dat het niet slecht zou zijn als er een maatschappelijk debat op gang komt. Voor alle duidelijkheid: dat debat is er volgens mij nog niet, we hebben alleen nog maar emoties gezien. Ik vind bovendien dat er wel iets te zeggen is voor wat Bart Peeters suggereert: nu er minder en minder huizen met schoorstenen zijn, kan dat roet misschien wel afslijten en krijgen we eindelijk de echte kleur van al die Pieten te zien. Je kunt dus perfect uitleggen waarom ze er eerst nog een tijdje grijs uitzien.

Dat professor Shepherd zich luidop afvraagt waarom we zo nodig twee 'Santa Clauses' moeten hebben, geeft aan met welk sérieux ze de zaak onderzoekt. De kerstman waar zij het over heeft, is de Amerikaanse Coca-Cola-verbastering van Sinterklaas. En is het zoveel nobeler om elfjes slavenarbeid te laten verrichten dan dat toe te vertrouwen aan een legertje schoorsteenacrobaten?

2. Voor mij is de kleur (net als het geslacht) van de Pieten een detail. Dat er in veel liedjes en verhalen naar verwezen wordt, verandert daar niets aan, al wordt dat wel als argument opgeworpen. Waarom verandert dat niets? Ten eerste heb je Santa Claus: die hele kerstmantraditie is al een vervorming van onze Sinterklaas. Een mooier bewijs van de maakbaarheid van dergelijke tradities is er moeilijk te vinden. Ten tweede: liedjes en verhalen kunnen veranderen. Dat zien we al in de Sinterklaastraditie zelf: we zingen wel nog over de zak van Sinterklaas, maar alleen ouders met een gebrek aan moreel gezag durven nog het 'strafrechtelijk' gezag van de kindervriend in te roepen. Er zijn ook nog maar weinig kinderen die weten wat een roede is. De verhalen over kindjes die in de zak gestopt worden of een roede krijgen, zijn al verdrongen door vrolijker varianten. Met de liedjes zal waarschijnlijk hetzelfde gebeuren, of er zal hier en daar een regel aangepast worden. Ik herinner mij trouwens dat er ooit een Witte Piet mee was met de Sint toen ik klein was: Sinte Nicodemus heette die. Daarnaast zien we het in al onze sprookjes: de oorspronkelijke versies van alle bekende verhaaltjes zijn heel wat gruwelijker dan de Disney-versies waar wij allemaal mee opgegroeid zijn.

3. Het is jammer dat het debat zo emotioneel gevoerd wordt. Nu staan grapjassen en liefhebbers van kindertradities zij aan zij op de barricaden met rechtse provocateurs die de 'linkse kerk', het 'bekrompen antiracisme' en de 'kleinzerige allochtonen' willen verdachtmaken. Laat vooral duidelijk zijn dat zij niet voor dezelfde zaak strijden! Facebookpagina's die beweren dat een witte kerst of het ontbreken van witte M&M's racisme zijn, worden misschien als grap opgericht, maar ze ridiculiseren legitieme racismeclaims. Bovendien bieden ze een forum aan alsmaar openlijker racisme (“Als ze nu ook al tegen kindertradities zijn, dat ze dan in hun land blijven! Zijn ze hier nu al baas, misschien?!” – Nee, ze zijn hier geen baas, maar ze leven hier. Waarom mogen ze zich niet thuisvoelen in onze samenleving?).
In deze discussie kunnen voorstanders noch tegenstanders hun gelijk halen. Zwarte Piet afschaffen kan niet. Dat krijg je niet opgelegd. Maar de discussie zal wel blijven terugkomen – en ergens is dat terecht. De enige manier om hier uit te geraken, is alternatieven beginnen voorzien. Ploeter niet om Sinterklaasverhalen en -liedjes authentiek te houden, maar pas ze hier en daar wat aan, en vul de traditie aan met nieuwe verhalen en nieuwe liedjes. Je kunt wel elke zes maanden met een nieuw model van telefoon leren werken, dan kan zo'n beetje verandering in een kinderverhaal toch ook geen onoverkomelijke aanpassing zijn? Of die veranderingen aanslaan, zou trouwens moeten afhangen van onze kinderen, en niet van moraalridders of neokruisvaarders.

4. De weerstand die de discussie oproept, geeft aan hoe hardnekkig mensen vasthouden aan tradities. Zelfs details mogen blijkbaar niet ter discussie staan. Is het dan verwonderlijk dat vrouwenbesnijdenis zo moeilijk uitgeroeid raakt? Of kinderarbeid? Of onverdoofd ritueel slachten? Zolang je beweert dat zoiets deel uitmaakt van een cultuur geraak je er niet vanaf. Los van de inhoud van de hele discussie vind ik het dan ook stuitend dat de VN blijkbaar wel een Sinterklaastraditie zou willen verbieden, maar dat reële mensenrechtenschendingen te delicaat zijn of diplomatisch te gevoelig liggen om er iets aan te doen. Daarnaast vind ik het even weerzinwekkend dat mensen wel kunnen afgeven op 'de achterlijke islam' maar dat ze te bekrompen zijn om iets te willen veranderen aan een kinderverhaal. Trouwens: hoe kunnen wij moreel en verstandelijk zo superieur zijn als we het onoverkomelijk vinden om onze kinderen iets wijs te maken?

>>> Vind je dit thema nog interessant? Kom dan zeker naar de volgende 'Beeldbrekers' in de Pianofabriek op 26 november, waar Omar Ba (Coördinator Afrikaans Platform) en Johnny Van Hove zullen praten over het gecontesteerd en koloniaal karakter van het Sinterklaasfeest. Meer info vind je hier.