Al een tijdje interviewt Sinem Cakir voor Kif Kif verschillende figuren rond het thema ‘soefisme’. Ze gaat zowel in gesprek met experten die het onderwerp op een academische niveau bestuderen als met personen die de islamitische mystiek in hun persoonlijke en dagdagelijkse leven vorm proberen geven. Na Yusuf Altintas van een soefbeweging uit Genk is het de beurt aan Mehdi en Fatima uit de Alawiyya-tariqa (AISA) te Brussel om te delen waarom ze lid geworden zijn van de tariqa. Sinem gaat met hen in gesprek rond wat het soefisme voor hen inhoudt en hoe ze het in relatie zien tot de islam.
Sinem: Waarom zijn jullie de tariqa binnengestapt?
Mehdi: Ik ben geboren in de tariqa Alawiyya. Mijn grootvader en vader zijn soefi’s. Ook al ben ik geboren in de cultuur van het soefisme en heb ik niet moeten zoeken, toch had ik mijn eigen geloof vaak in twijfel getrokken. Wel is het zo dat telkens wanneer de kracht van mijn geloof afnam, het veel sterker terugkwam.
Fatima: Toen ik veel jonger was, stelde ik me vragen i.v.m. mijn religie en religieuze identiteit. Niets van wat er in die tijd in België onderwezen werd over de islam, klonk me overtuigend in de oren. Het voedde mijn ziel gewoonweg niet. Dankzij mijn vader kwam ik echter in contact met Khaled Bentounès, de sjeik van Alawiyya. Ik voelde meteen een klik. Zo ben ik naar seminaries en conferenties van de Alawiyya-tariqa gegaan, om het soefisme beter te leren kennen en uiteindelijk gaf ik toe dat die leer overeenkwam met wat ik zocht. In 1989 besloot ik bijgevolg om tot de tariqa [d.w.z. de gemeenschap van gelijkgestemden die zich rond de spirituele leiding van de sjeik verbinden, nvdr.] toe te treden. Trouwens, mijn moeder en zus zijn later ook leden geworden.
Sinem: Welke veranderingen heeft de tariqa in je leven teweeggebracht, Fatima?
Fatima: Zoals ik zei, stemde de visie van de Alawiyya overeen met mijn visie, maar ik vond de leer ook erg verrijkend. Ik heb mezelf op een veel serenere en kalmere manier kunnen ontwikkelen waardoor ik nu meer innerlijke rust en vrede voel. Vrede is de boodschap van de islam en die maakt nu een groot deel uit van mijn identiteit en zijn.
Sinem: Wat is volgens jullie de relatie tussen het soefisme volgens de Alawiyya en de islam, dus de relatie tussen jullie, die lid zijn van de tariqa, en de moslims die geen lid zijn?
Mehdi: In feite kunnen we niet spreken over een onderlinge relatie. Een relatie houdt immers in dat er een verbinding wordt gemaakt tussen twee aparte entiteiten. Maar omdat wij het soefisme niet zien als iets dat men ‘buiten’ de islam kan plaatsen, bestaat er voor ons ook geen verschil tussen het soefisme en de islam. Wij zijn ook moslims.
Natuurlijk menen sommigen dat er een onderscheid is. Bepaalde religieuze vertakkingen binnen de islam accepteren het soefisme bijvoorbeeld helemaal niet, maar dat is hun mening. Het is daarenboven eenrichtingsverkeer aangezien wij met hen niet hetzelfde probleem hebben. We discrimineren moslims onderling niet. Al evenmin discrimineren we christenen, joden, boeddhisten, enz. We hebben een geloof gebaseerd op liefde en vrede en we hebben geen wantrouwen tegenover andere geloofsopvattingen.
Fatima: Je moet weten dat het soefisme op drie principes gebaseerd is: de islam, de imaan en de ihsan. Islam is alles wat te maken heeft met ‘wetten’ en die zijn hetzelfde voor alle moslims. Dat is wat we gemeen hebben met alle moslims. De imaan of het geloof is iets dat je niet kan controleren. Ofwel heb je het ofwel niet. Onder de moslims zijn er die de wetten wel toepassen, maar die niet noodzakelijk het geloof in God koesteren. Ihsan is de verhevenheid en is van een veel hoger niveau. Het is handelen alsof je je bewust bent dat je deel uitmaakt van God. Het is het effectief toepassen van je religie in je dagdagelijkse leven. Het duurt veel langer om die ‘kunst’ te leren, maar technisch gezien moet elke moslim streven naar deze drie principes.
Sommige moslims begrijpen niet altijd dat wij ook moslims zijn. Er zijn nu eenmaal soefi’s die hun spiritualiteit concreet belijden, maar ook anderen die dat doen voor de show en het toerisme. Die tweede groep geeft ons soms een slechte of een foute reputatie. Maar zolang men geen deel uitmaakt van een tariqa of ziet hoe het er echt aan toe gaat, mag men niet over het soefisme oordelen. Gelukkig merken de mensen die ons wat kennen en ons komen bezoeken, dat we niet verschillen van de gewone moslim.
Sinem: Binnen de media wordt het soefisme ook wel eens omschreven als ‘een tolerantere versie islam’. Zo doet men alsof men het soefisme toch wat apart en ‘naast’ de islam kan zetten.
Mehdi: Iemand die grondig onderzoek verricht, zal merken dat wij niet anders zijn dan de gewone moslims. De islam kent de vijf pijlers als basis en die gelden even goed voor ons. Toch hebben we spirituele meesters nodig die ons helpen op het pad van het geloof. Er zijn inderdaad mensen die ons een slecht imago geven, zoals degenen die in een sekte zitten of degenen die het soefisme aanvallen. Er zijn nu eenmaal altijd oplichters en leugenaars geweest die zich voordoen als soefi’s. En dat is natuurlijk jammer.
Fatima: Alle moslims maken deel uit van de islamitische gemeenschap, maar men moet zich bewust zijn van het feit dat niet iedereen binnen de islamitische gemeenschap de boodschap van de islam begrepen heeft. Sommigen denken dat ze zich op het pad naar God bevinden, maar ze nemen niet de juiste ingesteldheid aan ten opzichte van de andere tariqa’s en medemensen. Als leden van de Alawiyya maken we integraal deel uit van de islamitische gemeenschap, maar we hebben ook een andere visie op hoe we kunnen samenleven. We geloven dat alles wat bestaat een creatie is van God. Daarom moeten we respect en liefde tonen voor de gehele schepping. Het feit dat we elke persoon als een creatie van God zien en hem daarom moeten respecteren, maakt ons misschien tolerante – en misschien is dat ook wel één van de redenen waarom de media dat over ons zeggen.
Sinem: Hoe verhouden de verschillende soefi-tariqa’s zich dan ten opzichte van mekaar?
Fatima: In feite maken we allemaal deel uit van één grote, spirituele familie en dat is de familie van onze profeet. Alle sjeiks hebben de baraqa of zegening van hun eigen sjeik ontvangen. Die baraqa is oorspronkelijk afkomstig van de profeet Mohammed zelf en dankzij die overdracht is de baraqa heden ten dage nog steeds bereikbaar. Dat neemt niet weg dat er natuurlijk ook nog steeds problemen kunnen zijn. Indien alle leden van de tariqa’s tot die grote familie behoren, dan zijn er hier en daar wel spanningen, zoals dat in alle families wel eens is. Dat is menselijk.
Sinem: Onderscheidt de Alawiyya zich van de andere tariqa’s in bepaalde zaken?
Fatima: Ik geloof niet dat er werkelijk iets particulier is aan onze tariqa. We doen extra gebeden, we nemen deel aan de dhikr [een ritueel gebeuren waarbij men bepaalde woorden of zinnen telkens opnieuw herhaalt, n.v.d.r.] en we gaan soms op retraite, maar zulke praktijken vind je ook terug in alle andere tariqa’s.
Mehdi: Als Alawiyya zijn we misschien wel wat meer op het veld aanwezig. We werken samen met een heel aantal verenigingen en we proberen bij te dragen aan de mensheid en de wereld. Desnoods houden we petities die men kan ondertekenen om een aanvraag in te dienen bij een internationale bijeenkomst. Daarnaast hoeven we ook niet de commerciële toer op te gaan of sponsors te vinden om een moskee te bouwen. We kunnen evengoed samenkomen in een kamertje bij iemand thuis en we staan een beetje van ons geld af om conferenties en spirituele bijeenkomsten te kunnen houden. We slagen er zelfs in om elk jaar een soefi-festival te houden. We engageren ons dus ook op een sociale manier, maar ook is natuurlijk niet noodzakelijk specifiek voor de Alawiyya.
Fatima: Andere tariqa’s houden inderdaad ook conferenties, ze kennen bekende schrijvers en tellen een groot aantal praktiserenden onder hun leden, maar dat wij ook actief willen bijdragen aan de ontwikkeling van de wereld is waarschijnlijk een deeltje van onze eigenheid. Volgens ons moeten islam, imaan en ihsan alle drie hun uitdrukking vinden op het terrein. Wij proberen eigenlijk op elk niveau in onze samenleving een actieve speler te zijn. De associatie ‘Thérapie de l’Âme’, bijvoorbeeld, is verbonden aan onze tariqa. Deze associatie houdt zich bezig met het onderzoek rond mogelijke oplossingen binnen de tasawwuf [d.w.z. mystiek of spiritualiteit. Het woord ‘soefisme’ vormde oorspronkelijk daar de vertaling van. N.v.d.r.], voor psychologische problemen. We hebben ook een experimentele boerderij gesticht waar we jongeren leren wat biodiversiteit inhoudt en hoe je ecologisch en biologisch kan leven. Verder zijn er nog associaties die zich bezighouden met het organiseren van festivals en andere festiviteiten, zoals conferenties voor intellectuelen en handelaars op verschillende niveaus. Tot op de dag vandaag hebben we zelfs een zetel toegewezen gekregen in de Verenigde Naties, meer bepaald in ECOSOC. We zijn dus een raadgevend lid bij de Verenigde Naties.
Binnen de tariqa hebben we uiteraard ook mensen nodig die zich enkel toeleggen op de geloofspraktijken, dat is op zich helemaal niet slecht. Iedereen is even belangrijk, want we zorgen samen voor de balans in de maatschappij. Het is zoals het bouwen van een huis. Je hebt o.a. een elektricien, een architect en een metselaar nodig om een huis tot stand te brengen. Het doel van de Alawiyya is juist om ‘het Huis van de Vrede’ te construeren en dan heb je zowel mensen ‘vanbinnen’ nodig als mensen die actief zijn in de buitenwereld. Dat is ook de boodschap van de islam.
Sinem: Wie is volgens jullie een soefi?
Mehdi: We zeggen dat we soefi zijn, omdat we een sjeik volgen die ons spiritueel begeleidt, maar een ‘soefi zijn’ heeft een veel ruimere betekenis. Een soefi zijn, wil zeggen dat je een niveau van bewustzijn hebt bereikt waardoor je je goed en liefdevol gedraagt ten opzichte van je naasten, je buren, je collega’s. Concreet gezegd is de profeet een soefi en is de sjeik een soefi. Ze zien God in jou en ze zien zichzelf ook in jou. Ze accepteren en respecteren je zoals je bent. Ze herbergen een ongeëvenaarde wijsheid, liefde, een innerlijke vrede. Ikzelf ben op weg en het is erg moeilijk om dat bewustzijnsniveau te realiseren. Ik hoop dat we allemaal ooit het soefi-zijn kunnen realiseren. Eerst moet je eigenlijk zelf een soefi worden en inzien wat het wil zeggen vooraleer je er een definitie aan wilt geven.
Fatima: Voor mij is het iemand die de Boodschap begrepen heeft en daarom handelt vanuit de boodschap. De soefi is dus iemand die God in alles ziet. Hij heeft zo’n niveau van bewustzijn bereikt dat hij in elke creatie een spoor van God ziet. Ik ben zelf ook nog geen soefi hoor! (lacht) Er is ook een anekdote die zegt dat een soefi iemand is die een vredegroet geeft aan alles wat hij tegenkomt op straat.
Sinem: Anderzijds zijn er ook heel wat individuen opgekomen, vooral in het Westen, die zich soefi noemen, maar niet moslim zijn.
Fatima: Het zoeken naar het hogere is eigen aan de mens, maar de manier waarop je het wil bereiken, kan gebaseerd zijn op de islam of het christendom of het boeddhisme of wat dan ook. Het doel blijft hetzelfde en dat is het zoeken naar God, maar gebruik makend van een andere boodschap. Elke religie noemt haar eigen spirituele dimensie anders. In het jodendom is dat bijvoorbeeld de kabbala. Het christendom kent de zovele heiligen zoals Franciscus van Assisi. Voor de islam is dat het soefisme. Het soefisme is dus het hart van de islam, het is gebaseerd op de islam.
**
Meer interviews uit deze reeks vindt je in ons dossier 'Soefisme onder de loep'.
