Ondanks de decennialange aanwezigheid van mensen die mee dit land hebben opgebouwd wordt de vraag nog steeds gesteld ‘hoe deze mensen in te passen in het dominant kader’, hoe hen te integreren?
‘If they ask, ‘What is wrong with you, why are you always problematic?’ Ask them, ‘What is wrong with you, that you’re so still?’ –Farid Essack
Woorden hebben iets magisch… Neem nu het woord 'verzet', hoewel de technische betekenis voor de meesten wel bekend is, wordt het door elk individu op een andere manier geïnterpreteerd en ervaren. De gebeurtenissen en ervaringen die we meemaken vormen mee het spectrum dat zich rond het begrip vormt. Eén van zo'n ervaringen die mij is bijgebleven en mijn begrip rond het woord heeft gekleurd en verrijkt, was de ontmoetingsdag georganiseerd door vzw motief op 18 oktober. Een resem aan inspirerende sprekers uit binnen- en buitenland werden uitgenodigd om ter herinnering van Remi Verwimp, bondgenoot en medeoprichter van de organisatie, een blik te werpen op islam en emancipatie.
'Na vijftig jaar migratie en 40 jaar erkenning van de islam in België is het belangrijk om een balans op te maken', stelt Samira Azabar, sociologe en medewerkster binnen de organisatie. 'We kunnen niet om de stelling heen dat onze samenleving het moeilijk heeft om om te gaan met etnische en levensbeschouwelijke diversiteit. Ondanks de decennialange aanwezigheid van mensen die mee dit land hebben opgebouwd wordt de vraag nog steeds gesteld ‘hoe deze mensen in te passen in het dominant kader’, hoe hen te integreren? Dit lastig karwei is niet enkel van toepassing op de eerste generatie, maar ook op de latere generaties ‘allochtonen’ – alsof ze van elders zijn - moeten zij zich tevreden stellen met een tweederangsburgerschap.'
Na haar krachtige inleiding, volgde een aaneenschakeling van triggers en panelgesprekken. Beginnende met Yassine Chanouf, die het publiek meteen 'angst' aanjoeg met zijn fatwa. 'Elk vorm van onrecht is haram' zegt hij, 'en elk vorm van verzet is Halal.’ Volgens hem is verzet geen keuze maar een lot, dat je drijft om in te gaan tegen het onrecht dat je rondom je ziet. Dat was ook hetgeen Farid Essack, professor islamkunde aan de universiteit in Johannesburg, er toe aanzette om niet vanuit de zijlijn toe te kijken, maar zich actief te engageren. Zelf heeft hij geen al te makkelijke jeugd gehad, opgroeiend in een gezin met 6 kinderen en een alleenstaande moeder, heeft hij de bitterzoete smaak van het leven geproefd. ‘Waarom ik?’ vraagt hij, ‘Een goede portie introspectie is van essentieel belang om te begrijpen, wat jou drijft om te doen wat je doet.’ Zijn ervaringen en de pijn die hij meemaakte wenst hij niemand toe, wat maakt dat hij er ook effectief tegen strijdt.
Verzet is niet halal
De islam en religie in het algemeen, zijn een inspiratiebron. ‘Elke profeet, die zich in een samenleving bevond waar de dominante heerschappij gebaseerd is op onrecht, kwam daartegen in opstand.’ zegt Chanouf, ‘Wat echter niet wil zeggen dat elke vorm van verzet profetisch is. Als je me dus de vraag zou stellen of verzet halal is, dan moet ik dat weerleggen. Verzet is niet halal. Verzet is Fard, om het in de termen van de islamitische jurisprudentie uit te drukken. Het streven naar een rechtvaardig en humane samenleving is een individuele plicht.’
Ook Malika Hamidi, directeur generaal van het European Muslim Network, zet zich sinds jaar en dag in, in haar strijd voor gelijke rechten en meer bepaald rond de beeldvorming rond islam en feminisme, wat voor sommigen contradictioneel lijkt. Zowel binnen de islamitische gemeenschap als bij de mainstream feministen, ervaart ze nog botsingen. Het is echter belangrijk om door te zetten en met de jaren ziet ze een opmars aan veranderingen en een beter begrip binnen beide groepen. ‘In de huidige islamofobische context, heerst de idee dat de islam de vrouw onderdrukt’, zegt ze. ‘Daar speelt de media een zeer belangrijke rol in. Die media kunnen dus ook gebruikt worden om dit beeld te veranderen. Zo heeft de Arabische lente bijvoorbeeld een grote impact gehad op de beeldvorming rond moslimvrouwen, die zich vaak op het voorfront bevonden en actief een rol hebben gespeeld tijdens de opstanden. Media spelen daarin dus een zeer belangrijk rol.’
Een voorbeeld van zo’n krachtige organisaties, die mee de stroom van negatieve beeldvorming en ‘onwetendheid’ doorbreekt, is Karamah. Tijdens de tweede trigger, wist Kim Lecoyer, voorzitster van de organisatie in de EU, daar inspirerend over te vertellen. Hoewel de organisatie zich in eerste instantie richt op moslimvrouwen, komen ze niet alleen op voor eigen rechten, maar voor allen. Wat niet altijd een makkelijke opdracht is. Zo is het bijvoorbeeld niet altijd evident om binnen de geloofsgemeenschap kritisch te zijn. ‘De meeste vormen van onderdrukking zijn meestal een cultureel gegeven.’ stelt ze, ‘Aanleren hoe het binnen de religie wordt gezien en begrepen werkt bevrijdend’.
Iets dichter bij huis, maar ook weer niet, worden we door Montasser AlDa’emeh (politicoloog en doctoraatsonderzoeker) meegenomen in het hoofd van ‘de syriëstrijder’. De frustraties die vele jongeren voelen die zich niet geaccepteerd voelen, noch erkend, maakt dat ze op zoek gaan naar een houvast die hen helpt om die leemte te vullen.
Tijdens het laatste paneldebat met Brahim Laytouss (onderzoeker UA en theoloog), Nordin El Ouali (oprichter en politiek leider NIDA) en Samira Azabar, over verzet in de praktijk, wordt daarover voor een stuk verder op ingepikt. Alle drie staan ze op het veld om verandering en verbetering van de samenleving na streven. Allen weliswaar vertrekkend vanuit een ander perspectief en kijk op de zaken, wat het enkel interessanter en inspirerend maakt. Daar waar Laytous meer naar verandering streeft beginnend bij het individu zelf, is de kijk van Azabar, meer gericht op de context die een enorme impact heeft op het reilen en zeilen van dat individu. Hoewel de situatie in Nederland in veel zaken verschillend is dan die van België, zijn er toch een aantal raakpunten. Bijvoorbeeld in de manier waarop het ‘wij en zij verhaal’ nog steeds staande blijft. ‘Het is belangrijk om de moeilijkheden te onderkennen, en de problemen te bekijken als iets collectiefs, het gaat ons allen aan.’ aldus El Ouali, ‘We zijn allemaal burgers, en daar moeten we scherp in zijn. Ik geloof in collectieve verantwoordelijkheid en niet in collectieve schuld.’
“Jouw anders zijn vind ik fascinerend. Het ondervraagt mij. Het maakt mij nieuwsgierig naar jou en naar de wereld die je gaat indrinken. Het daagt mij ook uit anders te kijken, anders te denken, anders te horen, nieuw, minder Eurocentrisch, minder Christocentrisch, minder egocentrisch. Meer kruispunt, meer vlechtwerk, meer risico, meer rizoom, meer-stemmig! De horizon van het vreemde daagt mij uit permanent uit te burgeren.” –Remi Verwimp
