Binnenkort zijn er geen meerderheden meer in de stedelijke context. Voor heel veel mensen is dat bedreigend. Voor anderen is dat een evidentie.
Het cordon sanitair, zowel politiek als mediatiek is gevallen. Te veel mensen zien niet meer wat er verkeerd is aan racistische standpunten als deel van ons democratische stelsel. En de tendens is niet regionaal: Brexit, Trump, overal in Europa lijkt de overwinning van zeer enge en zorgwekkende maatschappijvisies niet te stoppen. Vreemde tijden om te spreken over superdiversiteit. En toch is de urgentie om daarover te spreken groter dan ooit.
Enerzijds is er een algemene onwetendheid over wat racisme betekent. Anderzijds, een breedgedragen islamofobie, gevoed door een opportunistisch establishment die heel graag de kiezer wil ‘behagen’, als antwoord op het alomtegenwoordig ‘onbehagen’ dat iedereen nu legitiem vindt – hoe onredelijk ook, hoe egoïstisch ook. In deze tijden van ‘culturele angst’, verzamelt het Minderhedenforum een aantal toonaangevende namen om voor één dag deSingel in te palmen en ruimte te maken om “stil te staan bij de complexiteit van onze samenleving”, in de woorden van Rachid Atia, een van de motoren achter dit initiatief. “Het is de bedoeling om manieren te zoeken om in dialoog te gaan en komaf te maken met de stellingenoorlog“, zegt Atia.
Voor Atia primeert een visie achter de samenstelling van het evenement: “We leggen vandaag een hypotheek op de toekomst, omdat het heersende discours geen oplossingen biedt voor een superdiverse realiteit. De DNA van onze samenleving is na globalisering, massamedia, sociale media en meerdere generaties van migratiegolven radicaal veranderd. Die realiteit is veel te complex voor de oplossingen die vandaag op tafel liggen”.
“Veel mensen verliezen hun houvast”, vertelt Atia. “Mijn eigen grootouders, hoe graag zij mij en mijn kinderen ook zien, hebben nooit echt aanvaard dat ik Rachid heet. Soms zitten we aan tafel, met nog neven zonder migratieachtergrond die samen zijn met mensen met andere roots, en als ik mijn grootmoeder vraag of ze trots is op het feit dat de wereld aan haar tafel zit, antwoordt ze dat ze daar niet volmondig ‘ja’ op kan antwoorden. Ze beseft niet dat ze mij daarmee kwetst…”. Atia blijft daar even bij stil, herpakt zich en legt verder uit: “We leven in een bubbel, in gescheiden werelden. Er zijn veel mensen met wie we nooit in contact komen. Vanuit rechts denkt men dat hun visie verboden is, dat men niet over islam kan praten, terwijl dat constant wordt gedaan. Vanuit een progressieve kant ontkent men te vaak dat er fricties en problemen zijn”.
Het idee om voor één dag verschillende visies aan tafel te zetten zorgt voor een zeer diverse lijst van namen. Mohammed Chakkar (de initiatiefnemer van de IQRA-school, destijds venijnig afgedaan als louter “Marokkaanse” of “islamitische” school) en Lieven Boeve (directeur van het Katholiek Onderwijs en sterk bekritiseerd voor het idee van “dialoogscholen”) aan tafel met Orhan Agirdag om te spreken over de uitdagingen van ons onderwijs ziet er meer dan beloftevol uit.
Dat de visies op feminisme van Assita Kanko en Samira Azabar duidelijk van elkaar verschillen, kan er juist voor zorgen dat iets nieuws ontstaat. Maar vooral de uitnodiging van Maarten Boudry werd onthaald met kritiek. Iemand wiens visie op racisme beperkt is tot de genetische variant ervan en die de toenemende populariteit van racistische opvattingen ontkent, lijkt inderdaad ongelukkig gecast. “Boudry is zeker gecontesteerd maar ook geen ordinaire keetschopper. Hij heeft ook reële bekommernissen over de toekomst en organisatie van onze samenleving en maatschappij” is het antwoord van Atia op de kritische opmerkingen daaromtrent.
Rachida Lamrabet en Michaël De Cock delen hun visie over onze culturele instellingen, Bart Somers wordt geconfronteerd door Jihad Van Puymbrouck over de mogelijkheid van praktijktesten. Kleppers Wouter Hillaert, Youssef Kobo, Jeroen Olyslaegers en Yasmina Akhandaf zoeken, iedere vanuit het eigen domein, radicale antwoorden op oude vragen. Maar er zullen ook gesprekken plaats vinden over urban, over nieuwe identiteiten, film en geschiedenis, bijvoorbeeld.
Met zulke gesprekken onder mensen met visies die soms van elkaar verschillen wil het Minderhedenforum juist ruimte maken voor dialoog. “De polarisering is heel problematisch en we missen vandaag het vermogen om in dialoog te gaan. We spreken enkel met gelijkgestemden en diskwalificeren de anderen veel te snel. En dat geldt over beide kanten van een zeer gepolariseerde context”. Maar dat is maar een deel van het probleem. De huidige debatten worden te vaak gekenmerkt door het gebrek aan zelfkritiek. “Veel mensen zijn blind voor hun eigen vooroordelen en daarom zien de problemen enkel bij de anderen. En vaak zelfs de anderen enkel als een probleem.”
Binnenkort zijn er geen meerderheden meer in de stedelijke context. Voor heel veel mensen is dat bedreigend. Voor anderen is dat een evidentie. Atia ziet dat als een mooie kans: “Het is een uniek experiment, dat we zodanig worden uitgedaagd om een common ground te zoeken. Het is geen eenvoudig proces. Het gaat snel en we moeten daarbij stilstaan, op alle vlakken: hoe het onderwijs is georganiseerd, de inrichting van de openbare ruimte, feestdagen, straatnamen… Sommigen willen met rust worden gelaten. Het cordon was ook een cordon rond het onbehagen van mensen. Hun angsten zijn opzij gezet. En we hebben geen echt werk gemaakt van onze superdiversiteit. De reële uitdagingen - geschiedenis, racisme, discriminatie, meertaligheid, burgerschap, democratie… - werden nooit ten gronde aangepakt. Er was geen fundamentele reflectie over de organisatie van alles. Dat is wat we proberen te doen met de salons.”
Atia sluit dit gesprek af met een anekdote. Zijn vader sprak ooit lovende woorden over verwezenlijkingen van de Arabieren, maar toen hij het verhaal confronteerde met wat de leerkracht op school vertelde, werd hij door hem terechtgewezen. Net op het moment dat hij zijn fierheid wilde delen met zijn klasgenootjes, maakte de leraar daar een vernedering van. Het narratief van die leraar was nooit eerder in vraag gesteld en dat is een van de gevolgen van de aparte werelden waarin we leven. Als de Open Forumdag van het Minderhedenforum ervoor kan zorgen dat verschillende narratieven in dialoog gaan met elkaar, dan zullen we kunnen spreken van een meer dan geslaagde opzet.
Open Forumdag Minderhedenforum. Op 10.12 @ deSingel (Desguinlei 25, 2018 Antwerpen), van 9u tot 18u. Met keynotes, debatten, theater, performances en meer.
