What will people say volgt Nisha, een Noorse zestienjarige jongedame van Pakistaanse origine. Zoals veel jongeren van haar leeftijd danst ze graag, drinkt ze af en toe en hangt ze wat rond met haar maten. Zoals veel jongeren van haar leeftijd geniet ze soms van een intiemer moment met een lief. Zoals veel jongeren van haar leeftijd brengt ze haar ouders daar niet van op de hoogte. Anders dan andere jonge Noorse dames van haar leeftijd zou dat haar leven kunnen kosten, want haar familie is moslim en streng conservatief. Zo ziet de wereld eruit in What will people say, die de tweede meest populaire film werd tijdens de jongste editie van MOOOV.
In een andere taal, detail meer of minder, maar u heeft deze film al gezien. Dit is het verhaal van Noces, van de Brusselaar Stephan Streker, over een Belgisch-Pakistaans meisje dat uitgehuwelijkt wordt door haar familie. Dit is het verhaal van Zagros, van Sahim Omar Khalifa, als je ‘dochter’ vervangt door ‘schoondochter’. Het is ook het verhaal van Deniz Gamze Ergüvens Mustang, maar dan met meerdere dochters. Gebaseerd op feiten of niet, het resultaat is jammer genoeg herhaling.
En toch missen we bij What will people say elementen die we vroeger wél hadden gezien: de initiële gelaagdheid en de elegante beelden van Noces, de spannende opbouw van Zagros, de intimiteit van Mustang. Dat is allemaal weg. Daar waar Zahira (de dochter uit Noces) een boeiend en geloofwaardig product van meerdere culturele achtergronden was, leeft Nisha een onverzoenbaar dubbelleven: thuis een kuise voorbeelddochter naar traditionele normen, op straat een perfect geassimileerde ‘westerling’. Nisha is, zoals het vaak wordt gedacht, een zuiver slachtoffer van haar thuiscultuur. Je zou zeggen dat het onze morele plicht is haar te bevrijden.
Haar vader en oudere broer worden bijna als psychopaten voorgesteld, ongenuanceerde bad guys. De ‘mannen uit de gemeenschap’ zijn karikaturen in een collectieve samenzwering om de integratie van hun kinderen in de Noorse samenleving te saboteren. Nishas moeder onderschrijft de vreselijke machocultuur die hier beschreven wordt tot het punt dat ze daarvan lijkt te genieten. Het idee van eremoord wordt op een doorzichtige manier ingezet in een droevige zoektocht naar spanning.
Wat wel nieuw is in What will people say, is dat het verhaal zich ook voor een deel afspeelt in Pakistan - kleurrijk gefilmd in Rajastan, India. Maar dat wat nuance zou moeten brengen aan hoe er gekeken wordt naar cultuur en gebruiken, brengt integendeel nieuwe clichés: de vrouw als schoothond, poetser en keukenprinses, en het idee van groepsverkrachting, op een doorzichtige manier ingezet in een droevige zoektocht naar spanning.
Single story van Europese moslims
Regisseuse, actrice en zangeres Iram Haq is zelf van Pakistaanse origine. Op haar 14de werd ze anderhalf jaar ontvoerd door haar ouders naar Pakistan en daarmee is What will people say geïnspireerd door een waargebeurd verhaal. Haq, wiens debuutfilm I Am Yours enkele jaren geleden de Noorse inzending was voor de Oscars, verklaarde in meerdere interviews dat ze het verhaal moest laten rijpen om het op een wijze manier te vertellen, voorbij het slachtofferschap van het meisje en de demonisering van de ouders. Dat is dus niet helemaal gelukt.
Belangrijk is in ieder geval dat vrouwenonderdrukking bestaat en niet ontkend mag worden, maar de vraag blijft of iemand – behalve populisten – baat heeft bij een vertelling die geen ruimte toelaat voor nuance. Een ernstige discussie over gendergelijkheid kan niet vertrekken vanuit een quasi karikaturale kijk op de situatie en dat is jammer genoeg veel te vaak het geval in What will people say. Haq laat nuance vallen in ruil voor spanning, om te gehoorzamen aan de interne logica van de film en dat is – volgens meerdere bronnen – niet het geval in haar vorige film, waarin ze vergelijkbare thema’s op een genuanceerdere manier heeft behandeld.
Vinden we dit aanvaardbaar omdat het gemaakt wordt door ‘iemand uit de gemeenschap’? Hoe vaak moeten we dezelfde soort film nog zien? Zolang een probleem blijft bestaan, zullen sommigen zeggen. Zolang het verhaal verkoopt, zullen anderen antwoorden. En de waarheid bevindt zich ergens tussen de demonisering en het cynisme. Maar jammer genoeg is het evenwicht vandaag zoek en hoe langer hoe meer dreigt dit de gevaarlijke single story van Europese moslims te worden.
Mooi in beeld gebracht, vlekkeloos gemonteerd, over het algemeen correct geacteerd – want de overdrijvingen liggen meer aan het scenario dan aan de cast. En juist dat maakt het geheel nog erger: het is kunst, ingezet ter bevestiging van vooroordelen. Kunst en Europees belastinggeld.
What will people say, een film van Iram Haq, vanaf 06.06 in de bioscoop.
