Het objectivistische gedachtegoed valt aan brokken wanneer het hoofdpersonage ondervindt dat een absolute consumptiemaatschappij haar niet gelukkig maakt.
De eco-no-misch-e cri-sis. We prevelen deze syllaben tegenwoordig haast werktuiglijk. Boeit deze materie nog? Is niet alles er al over gezegd, bediscussieerd, herkauwd en weer uitgespuwd? Theatermaakster en actrice Sarah Eisa besloot het thema tijdens MAF verder uit te diepen in Is het belangrijk?, een omstandige dialoog tussen een zoekende, werkloze kunstenares en haar vriend. Graaft ze voldoende diep? En steekt haar spade het thema effectief doormidden?
Negen rudimentair ogende stoelen, naast elkaar geplaatst. Een projectiescherm. Een synthesizer. Twee acteurs. Een vrouw in een eenvoudige spijkerbroek, witte sportschoenen en een afgedragen roze truitje treedt naar voren en start het gesprek. “Hallo, is het belangrijk?” Een man, twee meter zijdelings van haar verwijderd, antwoordt haar. De vrouw neemt opnieuw het woord: “Ken je het boek Atlas Shrugged? Het is als de bijbel voor de Amerikanen, hun bijbel voor ideologische utopie.” De opening is gemaakt. Geen overbodige rekwisieten. Wel een verkennend dialoogspel met wisselende rollen voor acteurs Soetkin Demey en Philippe Liekens, biedt equipage voor Eisa’s onderzoek naar de economische crisis.
Ayn Rand, één van de meest controversiële denkers uit de 20ste eeuw, fungeert als kapstok voor het verhaal van de actuele recessie. De Amerikaanse schrijfster, afkomstig uit Rusland, bewierookt een extreme ideologie waarin het eigen geluk, de eigen prestatie en de menselijke rede de enige levenswaarheid vormen. Zo deelt Rand de mens in drie categorieën op: de plunderaars, de schooiers en de ondernemers. De plunderaars en de schooiers belichamen respectievelijk de regering en de arbeiders die parasiteren op het intellect en de inspanningen van de ondernemers. Uitsluitend dankzij de initiatieven van de derde categorie, de ondernemers, blijft de wereld draaien. Met deze overtuiging weert Rand elke vorm van regulering en ondersteunt ze de hegemonie van een beperkte Amerikaanse zakenelite. Niet alleen Rands’ theorie van het objectivisme biedt voeding voor de kritiek die Eisa met haar stuk op onze hedendaagse consumptiemaatschappij wil leveren. Dat doet ook de nauwe betrokkenheid van haar vertrouweling Alan Greenspan. De Amerikaanse econoom bekleedde negentien jaar lang het voorzitterschap van de Federal Reserve, wat zijn aandeel in de huidige economische crisis ontstellend groot maakt.
Soetkin Demey geeft een erg expressieve verschijning aan het hoofdpersonage: een arme, werkloze kunstenares die zich verloren voelt in onze kapitalistische maatschappij. Met de ontdekking van de invloedrijke objectivismetheorie, “een pleidooi voor het eigenbelang”, vindt ze weer betekenis in haar leven. De kunstenares voelt zich gesterkt door Rands’ publicatie, waarin de mens het product is van eigen werk (“je bent wat je doet”) en waarin gezeur en zelfbeklag volgens de filosofie van de ‘good guys’ niet getolereerd worden. Het objectivistische gedachtegoed valt echter aan brokken wanneer het hoofdpersonage ondervindt dat een absolute consumptiemaatschappij haar niet gelukkig maakt. De recente dood van haar succesvolle broer en het afspringen van haar relatie dwingen de vrouw terug te keren naar haar persoonlijke essentie.
Driftig werpen de acteurs alle stoelen omver en verliest de kunstenares zich in een hysterische woede-uitbarsting. In een even poëtische als surreële monoloog onttrekt haar rol zich aan de beschaving, verlaten en naakt eindigend aan de ingang van een denkbeeldig metrostation. “Ik trek de civilisatie uit… ik verdraag dit niet meer… plots voel ik de kou, voel ik de scherpe steentjes… ik ben ontastbaar, het maakt me niet uit, ik voel alles.” De vrouw wendt zich stilaan terug tot haar eigen waarheid en hervindt de staat van ‘happy to be poor’. Een interview met haar aanvankelijke cultfiguur Alan Greenspan bevestigt haar hervonden realiteit. In een hevige discussie weerlegt ze zijn theorie met de 21e eeuwse praktijk: “The way you think is not relevant anymore.” De kunstenares laat het publiek achter met een hoopvolle blik op de toekomst, de ‘neo-ascese’ ponerend als een eigen alternatief voor de objectivistische en neoliberale ideeën aangedragen in het stuk.
Het tafereel vormt een zoveelste maatschappijkritiek, maar toch slaagt Is het belangrijk? erin het publiek op sleeptouw te nemen. Sarah Eisa weet het thema te benaderen via verschillende invalshoeken. Vormelijk bieden korte intermezzo’s van video en synthesizer de voorstelling ademruimte. Ook de transformatie van de acteurs in meerdere personages voedt de verbeelding. Maar het is vooral Eisa’s persoonlijke benadering van de werkloze kunstenares die de nodige sympathie voor het hoofdpersonage losweekt. Al slaat de teloorgang van de kapitalistische maatschappij ons bijna dagelijks om de oren, de nieuwe uitgangspunten die Eisa integreert, maken haar kritiek aannemelijk. Levendige dialogen, verschillende visualisaties en subtiel geïntegreerde emoties als liefde, pijn, verdriet met af en toe een rake klap humor voeren de kijker mee. Goodbye Rand, hello Eisa!
>>> Deze recensie werd geschreven tijdens een workshop kunstkritiek die Kif Kif organiseerde tijdens het Mestizo Arts Festival. Lees er meer over in het dossier CULT Critics // MAF.
>>> >>> 'Is het belangrijk?' is vanavond nog te zien in t,arsenaal, tijdens minifestival GENERATIE WERELD. Zie voor meer info GEN#WORLD.
