De wetenschapper die de Bijbel letterlijk analyseert maakt dezelfde fout als de fundamentalist.
Een nieuwsbericht op de site van De Standaard liet dit weekend weten dat wetenschappers door archeologisch en historisch onderzoek tot de conclusie kwamen dat de Bijbel historisch incorrect is en ‘fouten’ bevat.
Ondertussen werd het bericht blijkbaar verwijderd. Dat is maar best. Het was immers een behoorlijk typerend voorbeeld van een totaal kortzichtig en zichzelf ridiculiserend scientisme waar onze media wel eens last van hebben. Zonder enige kritische reflectie werd het zo een artikel dat semiwetenschappelijk en triomfantelijk liet weten dat ‘de historische incorrectheid van de Bijbel’ nu eindelijk bewezen werd.
De gemiddelde gelovige haalt natuurlijk heel eenvoudig de schouders op en zucht wat meewarig. Wederom ontkrachtte de wetenschap iets waarin de gelovige eigenlijk niet geloofde. Want dat de bijbel ‘geschiedkundig coherent’ zou zijn, wordt helemaal niet verondersteld. Al vele decennia maken verschillende exegeten en theologen dat duidelijk.
Uiteraard zijn er christenen die hun Bijbel nog steeds letterlijk nemen en die, zoals het artikel zei, een arbitraire tijdsspanne toekennen aan elke generatie om dan wat bijbelse generaties achteruit te tellen en zo te bepalen wanneer pakweg Noah leefde. Maar dergelijke christenen zijn de absolute uitzondering. Zeker in ons land. Zelden kwam ik in religieuze middens iemand tegen die gelooft dat “Abraham in 2000 voor Christus” leefde. Ondanks wat het artikel beweerde is dit nu eenmaal geen ‘gemeengoed’ onder westerse Bijbelgeleerden. Wel in tegendeel.
De ‘doordeweekse’ christen kijkt helemaal niet historisch naar de Bijbel. Als je hem vraagt of Mozes echt bestaan heeft, zal hij spontaan ‘ja’ antwoorden. Vraag je het hem nog eens, met zekere aandrang, of hij daar écht, écht, écht van overtuigd is, dan zal hij al gauw aan het twijfelen slaan. Misschien is Mozes wel iemand als Koning Arthur. Zo’n figuur die ooit wel bestaan heeft maar waarop achteraf dan allerhande verhalen en ideeën zijn geprojecteerd. Of wie weet is Mozes wel een totaal symbolische constructie?
Want in dat laatste zit het hem natuurlijk. Zelfs als hij écht bestaan heeft en zelfs als hij werkelijk het Joodse volk doorheen de woestijn op sleeptouw nam na de uittocht uit Egypte, dan nog is zijn spirituele en symbolische waarde veel groter dan zijn historische waarde.
De Bijbel vertelt verhalen. En doorheen die verhalen schuift de Bijbel ethische en spirituele overwegingen naar voor. Of het verhaal nu gisteren gebeurde of tienduizend jaar geleden is daarbij eigenlijk van weinig tel. Het gaat om de diepere boodschap voor de ziel.
De wetenschapper die de Bijbel letterlijk analyseert en zegt dat die op dat vlak ‘niet klopt’ maakt dus exact dezelfde fout als de fundamentalist die zijn bijbel letterlijk neemt en zegt dat het ‘Dé waarheid is’. Beiden zijn blind voor diepere symboliek en ziel.
Op het einde van het artikel werd pas duidelijk dat het voor de onderzoekers zelf eigenlijk niet zozeer om de wetenschappelijke boodschap ging maar wel om een meer politieke boodschap. Men wou laten zien dat “rechtse Israëlische politici die bijbelse verhalen als basis gebruiken om Palestijnen uit hun huizen in Oost-Jeruzalem te zetten, historische fouten maken naast hun tekortkomingen met betrekking tot de mensenrechten.” Maar net dat toont misschien nog de meest frappante blindheid. Om aan te tonen dat Israëlische politici niet het recht hebben om Palestijnen van hun grondgebied te verdrijven heeft men immers helemaal geen jarenlang archeologisch onderzoek nodig. Daarvoor kunnen de tien geboden ruimschoots volstaan.
