BIJ1 geeft eindelijk weer hoop op een gelijk en inclusief Nederland

Vandaag worden in Nederland de Tweede Kamerverkiezingen gehouden. De VVD van premier Mark Rutte dreigt ondanks meer dan tien jaar van opeenvolgende schandalen opnieuw de grootste partij te worden, gevolgd door de racistische en antidemocratische PVV van Geert Wilders. 

Het rampenparcours van Rutte

In zijn eerste regering werkte Rutte samen met Wilders, die openlijk pleit voor deportatie van moslims en zijn kiezers ‘minder Marokkanen’ beloofde. Tijdens Ruttes tweede regeerperiode trad er een recordaantal VVD’ers af vanwege geheime deals met criminelen en het misleiden van de Tweede Kamer. 

Maar de misstanden tijdens zijn laatste legislatuur spanden de kroon: Rutte werd betrapt op liegen over een geheime deal met multinational Unilever waarbij hij de dividendbelasting zou afschaffen als het bedrijf het hoofdkantoor in Nederland zou houden. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra loog dan weer over een geheime afspraak in het vakantiehuis van Vladimir Poetin. Rutte vond ontslag onnodig omdat ‘liegen geen politieke doodzonde is’. 

Het milieubeleid van Rutte III werd in 2018 door de Raad van State vernietigd omdat het in strijd was met de Europese biodiversiteitsregels, met een nationale stikstofcrisis tot gevolg. Tot slot trad de volledige regering begin dit jaar af nadat bekend werd dat zij de belastingdienst etnisch hadden laten profileren bij de opsporing van fraude met kinderopvangtoeslag. 

Duizenden ouders (voornamelijk met een migratieachtergrond) werden onterecht als fraudeur aangemerkt, moesten ontvangen toeslagen terugbetalen en kwamen in de schulden terecht. Ze raakten hun baan kwijt omdat ze te boek stonden als fraudeur, en verloren hun huis vanwege betalingsproblemen.

Studeren, wonen en gezondheidszorg voor de happy few

Tussen de schandalen door ontmantelden de VVD-regeringen de verzorgingsstaat: de verantwoordelijkheid voor jeugdzorg werd verschoven naar de gemeenten, gepaard met een bezuiniging van 15%, de sociale rechtsbijstand werd vrijwel wegbezuinigd en de studiefinanciering werd afgeschaft. 

Studeren, wonen, gezondheidszorg en rechtsbescherming zijn in Nederland verworden tot privileges waar een groeiende groep in de samenleving geen toegang meer toe heeft

Ook moesten mensen die geen baan hadden en een bijstandsuitkering ontvingen, voortaan verplicht vrijwilligerswerk doen als ‘tegenprestatie’. Het gevolg was dat die ‘vrijwilligers’ in sommige sectoren betaalde werknemers uit de markt verdrukten. Dit leidde tot de absurde situatie dat gemeentelijke hoveniers werden ontslagen, en vervolgens onbezoldigd precies hetzelfde werk moesten doen om hun uitkering te ‘verdienen’. 

Ondertussen werd de woningnood niet adequaat aangepakt, waardoor de al langer schrijnende woningnood verergerde. Het aantal daklozen in Nederland verdubbelde in de afgelopen tien jaar. Studeren, wonen, gezondheidszorg en rechtsbescherming zijn in Nederland verworden tot privileges waar een groeiende groep in de samenleving geen toegang meer toe heeft.

Het feit dat de partijen die hierin de grootste rol hebben gespeeld, het hoogst genoteerd staan in de laatste peilingen, is even onbegrijpelijk als ontmoedigend. Toch zijn er ook hoopgevende signalen.

De Partij voor de Dieren wil van klimaatbeleid een topprioriteit maken en pleit voor een einde aan economische groei. Dat laatste was een taboe waar zelfs de vroeger als links bekendstaande partijen als de Partij van de Arbeid en GroenLinks niet aan durfden te tornen. De PvdD steeg er in 2017 mee van twee naar vijf zetels. Die groei lijkt dit jaar iets af te vlakken.

Feminisme voor de 99%

Maar de meest opvallende progressieve nieuwkomer is BIJ1, een partij die werd opgericht door antiracisme-activist Sylvana Simons, en die als enige partij werkt vanuit een intersectioneel feministische maatschappijvisie.

“BIJ1 gaat ervan uit dat ons feminisme vanzelfsprekend intersectioneel is. Dat wil zeggen dat we ook oog hebben voor klasse, kleur en seksualiteit, en dat we ons feminisme voor de 99% alleen kunnen verwezenlijken wanneer we ook antikapitalistisch zijn en allianties sluiten met systeemkritische organisaties die ook staan voor een rechtvaardigere economie.”

Waar intersectionaliteit de afgelopen jaren vaak werd weggezet als identiteitspolitiek, en maatschappelijke discussies over de representatie van vrouwen van kleur zelfs door mensen uit progressieve hoek werden afgedaan als een polariserende afleiding van de klassenstrijd, grijpt BIJ1 terug op de definitie van Kimberlé Crenshaw, de grondlegger van het begrip. “Intersectionaliteit gaat in de eerste plaats niet over identiteit, het gaat over de structuren die bepaalde identiteiten linken aan een kwetsbare positie in de samenleving.”

Vanuit dat perspectief formuleert BIJ1 een radicaal dekoloniaal en dus groen en sociaal programma. Onder de noemer ‘weg met de dictatuur van de vrije markt’ pleit de nieuwe partij voor een nationalisering van banken en pensioenfondsen, en een ‘productieplanning in handen van de werknemers’. Het aanbod van producten en diensten zou zo weer in balans moeten komen met de behoeften in de samenleving, in plaats van enkel gericht te zijn op winst voor de bedrijfseigenaren.

Open grenzen

De partij pleit voor open grenzen voor mensen, niet voor kapitaal. Op korte termijn moeten reddingsacties op de Middellandse Zee worden ondersteund en moet er een collectieve regularisatie komen voor alle mensen zonder papieren die zich in Nederland bevinden. Op de lange termijn wordt de verblijfsvergunning in Nederland afgeschaft en wil BIJ1 af van de Dublinverordening, een Europese afspraak die ervoor zorgt dat mensen op de vlucht asiel moeten aanvragen in het land waar ze de EU binnenkomen, met overvolle en gevaarlijke vluchtelingenkampen in Griekenland en Italië tot gevolg. Nederland moet zich bovendien inzetten voor de afschaffing van het Europees grensbewakingsagentschap FRONTEX.

Kapitaal wordt dan weer onderworpen aan een streng maar rechtvaardig migratiebeleid: “we gaan kapitaalvlucht tegen. In internationaal verband investeren we in het opsporen van belastingontduikers”, zo staat te lezen. Dit is geen overbodige luxe, want na de Britse Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden en Bermuda is Nederland het belangrijkste belastingparadijs ter wereld.

Overheidsopdrachten zouden volgens BIJ1 enkel moeten worden gegund aan bedrijven die geen groepen mensen uitsluiten of marginaliseren

Enkele andere voorgestelde maatregelen voor een inclusievere en meer gelijkwaardige samenleving zijn het optrekken van het minimumloon naar 14 euro per uur, het tegengaan van de flexibilisering van de arbeidsmarkt, het afschaffen van de eerdergenoemde ‘tegenprestatie’ voor de bijstandsuitkering, en het invoeren van een zogenaamd Diversity Rating System waarmee bedrijven beoordeeld kunnen worden op de diversiteit in hun personeelsbestand en de inclusiviteit van de bedrijfsvoering. Overheidsopdrachten zouden vervolgens enkel moeten worden gegund aan bedrijven die geen groepen mensen uitsluiten of marginaliseren, zo vindt de partij.

Door middel van praktijktesten op de woningmarkt moeten makelaars die discrimineren uit hun functie worden gezet en vervolgd. Er moeten excuses en rechtsherstel komen voor de door Nederland gekoloniseerde landen, waarbij kosten noch moeite gespaard worden. Keti Koti wordt een nationale feestdag. Het verbod op gezichtsbedekkende kleding wordt afgeschaft. Roofkunst wordt teruggegeven en straten die naar koloniale figuren genoemd zijn worden aangepast. 

De economische schade van de coronacrisis wordt opgevangen met een eenmalige vermogenstaks van 5% voor miljonairs met meer dan 3 miljoen euro, identiek aan de maatregel die de Belgische PVDA voorstelt

Als het aan BIJ1 ligt, wordt de werkweek verkort tot 30 uur met behoud van loon. Er komt bovendien een menstruatieverlof. Anticonceptie wordt volledig vergoed voor iedereen. Studeren wordt weer betaalbaar door het afschaffen van collegegeld. De economische schade van de coronacrisis wordt opgevangen met een eenmalige vermogenstaks van 5% voor miljonairs met meer dan 3 miljoen euro, identiek aan de maatregel die de Belgische PVDA voorstelt. 

De schuldenindustrie wordt aangepakt door schuldeisers medeverantwoordelijk te stellen voor schulden. Zo wordt misleidende leningen met woekerrentes en het verkopen op afbetaling een halt toegeroepen. Incassobureaus worden verboden, net als schuldhulporganisaties met een winstoogmerk.

Zelfbeschikkingsrecht

Het programma maakt zich hard voor ieders recht op zelfbeschikking. De zorg voor trans personen wordt onderdeel van de reguliere gezondheidszorg en wordt beschikbaar zonder diagnose. Euthanasie wordt uit het strafrecht gehaald, waardoor artsen pas strafbaar worden wanneer ze zich bij euthanasie niet aan de regels houden.

BIJ1 erkent dat klimaatverandering arme landen en mensen van kleur buitenproportioneel raakt. Naast de gebruikelijke klimaatmaatregelen, wordt dus ook klimaatracisme aangepakt. Dat gebeurt onder meer door een grootschalig onderzoek naar de impact van import- en exportproducten uit alle sectoren op mens en klimaat in binnen- en buitenland.

Politiegeweld wordt fundamenteel aangepakt door te investeren in goede zorg en maatschappelijk werk, en de politie niet meer in te zetten voor het werk van anderen. “Mensen met onbegrepen gedrag zijn vaker het slachtoffer van politiegeweld”, zo staat te lezen in het programma. “Het is nodig dat we investeren in goede zorg, zodat mensen met onbegrepen gedrag de juiste hulp krijgen. De politie heeft hierin geen rol.”

Er komt verder een onafhankelijk orgaan dat gevallen van politiegeweld onderzoekt. Ook moeten er volgens BIJ1 etnische gegevens bijgehouden worden over de contacten van burgers met de politie, om beter onderzoek te kunnen doen naar racisme binnen de politie. De nekklem wordt verboden en er wordt voorkomen dat de politie wordt bemenst door mensen met anti-rechtsstatelijke en racistische opvattingen.

Het Overton-venster weer naar links

Het is maar een kleine greep uit de visies en voorstellen uit het programma van de de partij van Sylvana Simons. Op dit moment staat de partij in de peilingen op één zetel. Alle plannen uitvoeren zit er deze legislatuur dus niet in. Maar vanuit de Tweede Kamer heeft BIJ1 wel de perfecte positie om de volgende regering te controleren en te beïnvloeden. 

Sinds Het opengrenzenmanifest van Naima Charkaoui heeft het begrip Overton-venster aan populariteit gewonnen. Door radicale maatregelen voor te stellen, kan een minderheidsgroep het volledige paradigma van het (politieke) denken verschuiven. Het ‘venster’ waarbinnen zaken realistisch worden geacht verschuift. 

De afgelopen tijd werd het Overton-venster in de Nederlandse politiek vooral naar rechts opgeschoven door partijen als PVV en Forum voor Democratie (FvD). Zij haalden racisme en fascisme uit de marginale sfeer en zorgden ervoor dat ook grote partijen zoals de VVD de afgelopen jaren leuzen bezigden als ‘doe normaal of ga weg’.

Sylvana Simons doet haar uiterste best om een tegenbeweging in gang te zetten. Samen met Quincy Gario voerde ze een jarenlange campagne tegen zwarte piet, met succes. BIJ1 kan het dekoloniale denken in politiek Nederland op de agenda zetten. Zo levert de partij een sprankje hoop in een periode van weinig verheffende VVD-hegemonie.