De politieke dynamieken in de Rif krijgen de laatste tijd meer aandacht. Zo werd onlangs het boek ‘Opstand in de Rif’ gepubliceerd. Op 17 september wordt het in de Roma voorgesteld. Maar wat is precies de historische, politieke en sociale achtergrond van deze protestbeweging?
Waar ligt de Rif?
De Rif is een regio in het noorden van Marokko. De regio strekt zich uit van Targuist in het westen tot aan Berkane nabij de Algerijnse grens. Het is een Berbertalige regio die wordt bewoond door Riffijnen. De twee grootste steden in de regio zijn Al Hoceima (250.000 inwoners) en Nador (461.726 inwoners). In de Rif wonen ongeveer 3 miljoen mensen en veel Marokkanen uit Europa zijn uit de Rif afkomstig. Net als bijna elke regio of staat in het Globale Zuiden heeft de Rif heel veel te lijden gehad onder het kolonialisme en imperialisme.
Oorlog in de Rif
Spanje heeft met de lokale Riffijnen twee oorlogen rond de stad Nador in 1893 en 1909 moeten uitvechten. Na deze heftige oorlogen werd Marokko verdeeld onder de koloniale machten. Op 30 maart 1912 werd het Verdrag van Fes ondertekend door de toenmalige Marokkaanse sultan Abdelhafid die de Marokkaanse soevereiniteit overdroeg aan Spanje en Frankrijk. Marokko werd daardoor een protectoraat van beide koloniale machten. De Marokkaanse stad Tanger kreeg echter een internationaal statuut en kwam zo onder het bestuur van een aantal Europese staten. Het noorden van Marokko met als hoofdstad Tetuan kwam onder Spaans bestuur. De Zuid-Marokkaanse stad Ifni en de zuidelijke regio die bewoond werd door de Aith Baamrane stam kwamen eveneens onder Spaans bewind. Ook kregen de Spanjaarden gezag over de Westelijke Sahara, Seguia Lhamra en Rio d’Oro. De Fransen kregen de rest van Marokko, waar zeer vruchtbare landbouwgronden lagen. De hoofdstad van het nieuwe koloniale Marokko werd Rabat.
Maar in 1920 weet Abdelkrim Al Khattabi – een voormalige ambtenaar in dienst van Spanje - een aantal stammen rond de stad Al Hoceima te verenigen. Hij leidt een succesvolle bevrijdingsstrijd tegen de Spanjaarden. Het is pas wanneer de Spanjaarden en de Fransen zich verenigen dat de bevrijdingsstrijd mislukt. Abdelkrim Al Khattabi wordt in 1926 verbannen naar het eiland Réunion.
Opstand in de Rif
Vanaf 1926 tot de onafhankelijkheid van Marokko in 1955 verandert er niet veel in de regio. Spanje investeert bijna niet in de Rif. Ook is er gedurende deze periode bij de lokale bevolking geen verzet tegen de Spanjaarden. Als Marokko in 1955 onafhankelijk wordt, hebben de regio’s die onder Spaans bestuur waren een immense achterstand ten opzichte van de regio’s onder Frans bestuur. In 1958 breekt er in de omgeving van de stad Al Hoceima een opstand uit. Ze eisen politieke representatie en investeringen voor de Rif. De opstand duurt tot 1959 maar wordt bloedig neergeslagen onder de leiding van de Marokkaanse prins Hassan II.
De Rif is in economische en geografische termen een periferie
Sociaal verzet in de Rif
In 1984 breken er in heel Marokko ‘broodopstanden’ tegen opgelegde besparingen van het IMF. In Nador en Al Hoceima vallen ook doden. Het zijn deze drie gebeurtenissen die het politiek leven en geheugen van de gemiddelde Riffijn vorm geven. De Riffijn is in de verbeelding van andere Marokkanen iemand die zich niet laat doen en opkomt voor zijn rechten. De personificatie van deze ingebeelde Riffijn is Abdelkrim Al Khattabi. In het kielzog van de Arabische Lente, ontstaat er in Marokko ook een lente die door een coalitie van verschillende politieke actoren wordt geleid. Marxisten, feministen, Amazigh activisten, islamisten en sociaaldemocraten gaan in 2011-2012 de straat op voor meer politieke, sociale en culturele rechten. Deze coalitie genaamd de ’20-Februari Beweging’ wordt ook in de Rif op handen gedragen. In Al Hoceima vallen er zelfs 5 doden.
De Rif is in economische en geografische termen een periferie. Maar dankzij de historische erfenis kan het zich middels symbolen (foto’s van Abdelkrim Al Khattabi) in het centrum van de politieke debatten plaatsen.
De Hirak
Op 28 oktober 2016 wordt in Al Hoceima de 31-jarige Mohsin Fikri, een visverkoper verpletterd in een vuilniswagen. De politie had zijn visvangst – 500 kilogram zwaardvis – weggegooid. De man probeerde zijn vangst te redden, maar de pletwalsen van de vuilniswagen werden plots aangezet. In heel Marokko komen mensen op straat. In Al Hoceima en haar omgeving komen mensen massaal de straat op. Uit de protesten ontpopt zich een leider, Nasser Zefzafi. Nasser Zefzafi weet door zijn charisma en retorische discours de Riffijnen aan te spreken. Hij is ook een uitstekende orator en weet tienduizenden mensen te mobiliseren. Er ontstaat rond zijn figuur en de verzuchtingen van de bevolking de Volksbeweging (De Hirak). Op 29 mei 2017 wordt Nasser Zefzafi met een aantal leiders van de Hirak opgepakt. Zijn populariteit werd een bedreiging voor het status quo in Marokko. Hij krijgt op 26 juni 2018 20 jaar gevangenisstraf en ook andere activisten en journalisten krijgen zware straffen.
Doordat er high profile politieke gevangen zijn zoals Nasser Zefzafi is kwestie van de ontwikkeling van de Rif, de politieke kwestie geworden in Marokko. Nasser Zefzafi heeft door zijn rol eenzelfde status weten te bereiken als Abdelkrim Al Khattabi. De Hirak is immers de meest succesvolste sociale beweging in postkoloniaal Marokko.
**
Wie meer wil weten over de Hirak en de protesten moet zeker het boek ‘Opstand in de Rif’ aanschaffen. Het bundelt verschillende bijdrages, van een analyse over de impact van de sociale media op de protesten tot een bijdrage over de slogans. Op 17 september vindt in de Roma een voorstellingsavond plaats. De avond wordt mee georganiseerd door Kif Kif. Tickets kan je op de volgende link bestellen: https://www.deroma.be/kalender/366//OPSTAND_IN_DE_RIF/
