Op de avond van 14 oktober herhaalde Bart De Wever zijn triomftocht op het stadhuis van 2012. Deze keer weliswaar, zoals De Wever zei, “in testudo”, een in essentie defensieve formatie. Het beeld is tekenend voor de nieuwe politieke situatie. De lokale verkiezingen werden voorgesteld als een succes voor de N-VA, maar in werkelijkheid zit de partij met een groot probleem.
N-VA scoorde immers alleen goed waar nationale kopstukken opkwamen zoals Francken, Jambon en Vandeput. In Antwerpen verloor de partij stemmen, zelfs met stemmenkanon De Wever. Slechts met wat geluk (het scheelde 278 stemmen) kon zetelverlies vermeden worden. In alle provincies verloor de partij stemmen, in drie van de vijf provincies zelfs meer dan grote verliezer sp.a. Dat laatste is niet onbelangrijk, want provincieraadsverkiezingen worden volgens politicologen als een belangrijke graadmeter gezien voor de nationale en regionale verkiezingen in mei 2019.
N-VA sleurt haar coalitiepartners mee in haar val. Ook Open Vld en CD&V verliezen overal pluimen. Het Vlaams Belang lijkt van dit verlies te profiteren, en Bart De Wever erkende in een interview dat hij “een lek heeft aan de rechterflank”. Maar er is meer. Vlaams Belang wint meer dan N-VA verliest, en snoept dus ook stemmen af van de centrumpartijen ‘links van N-VA’. N-VA kan het stemmenverlies langs rechts niet compenseren met winst aan de andere kant: kiezers die het politieke centrum verlaten springen haasje over, recht naar het origineel – of rennen naar de linkerzijde, waar ze Groen en PVDA versterken.
Aan die linkerkant heeft NVA nog een groter probleem, omdat Groen als centrumlinkse partij in een winning mood is en voor een hergroepering zorgt op links. Groen wordt langs links (sp.a) en langs rechts (CD&V, Open Vld) geflankeerd door verliezende partijen waar ze nog meer stemmen kan afsnoepen.
Analisten wijzen erop dat N-VA deze problemen aan zichzelf te danken heeft. De vele kleine en grote schandalen die boven water kwamen hebben de partij, die nu al 14 jaar mee regeert op Vlaams niveau, het aura van onkreukbare politieke maagd ontnomen. De kracht van verandering werd niet gerealiseerd. Maar belangrijker nog lijkt de keuze om zich te focussen op het antimigratie-thema. N-VA is er lange tijd in geslaagd om met haar boodschap tegelijk centrumrechtse en extreemrechtse kiezers te plezieren. In de laatste campagne leek die spagaat niet meer houdbaar en is men meer naar die laatste groep overgeheld. Dat was een riskante keuze. Door te kiezen voor een antimigratie- en vaak ronduit racistisch en islamofoob discours, begeeft de partij zich immers op een terrein dat al geclaimd werd door een te duchten concurrent. Niet alleen voerden ze zo campagne voor het Vlaams Belang, het geflirt met extreemrechts lijkt ook een smet te hebben geworpen op de coalitiepartners, die daar onvoldoende afstand van hebben kunnen nemen. Open Vld & CD&V kregen klappen langs Vlaamse kant, in Wallonië en Brussel werd de MR nog sterker afgestraft. Als die tendens zich voortzet in mei 2019 heeft N-VA een groot probleem.
De lokale coalitievorming in Antwerpen maakt dat probleem nu al tastbaar. In Antwerpen wordt N-VA vandaag geconfronteerd met een keuze die haar volgend jaar ook regionaal en federaal te beurt zou kunnen vallen. Een verzwakte rechtse coalitie die nog minder beloftes zal kunnen waarmaken, of een samenwerking met Groen (en federaal wellicht PS) waarin ze een pak linkse eisen zal moeten slikken. Voor een partij die zich er altijd op heeft beroemd een waarachtig én daadkrachtig rechts alternatief te kunnen realiseren, moet dat wel een heel pijnlijke grand écart worden.
(foto: Pixabay)
