Dat deze discussie open blijft is misschien een teken van een gezonde democratie, maar hopelijk ook een teken van politieke weerstand tegen de kwalijke tendens om kritische stemmen de mond te snoeren.
Het was een gevaarlijke zet, dat is vanzelfsprekend. Het beeld dat samen ging met het artikel Beeld je eens in… was onnodig, provocerend en niet op het niveau van het artikel dat het diende te illustreren. Dat is een jammere zaak, zeker omdat Kif Kif al lang op de voet wordt gevolgd door mensen die op iets wachten dat ze op een vijandige manier kunnen voorstellen.
Dat beeld werd onder andere door staatssecretaris Francken afgedaan als “een aanzet tot geweld”. Een ernstige beschuldiging, zonder meer. Hij stelde de subsidies van onze organisatie in vraag en eiste volgens Gazet Van Antwerpen het ontslag van de auteur van het artikel. Los van het feit dat dat juist het punt van het artikel bevestigde (dat er vanuit de N-VA top geen reactie was gekomen op de even wansmakelijke prent van Dylan Vandersnickt, laat staan dat men publiekelijk zijn persoonlijk ontslag eiste, en deze keer wel), is een aanval op Kif Kif ook geen nieuwe ontwikkeling.
Met name: N-VA parlementslid Marius Meremans eist al maanden op sociale media dat de subsidies van Kif Kif geschrapt moeten worden. Het was dus geen verrassing om op 31.05 een tweet te zien passeren van @NVA_VlaParl: “Straks stelt @MarusMeremans een vraag in het Vlaams Parlement over het sociaal-cultureel werk en de controverse van de beweging @KifKifbe.”
De beschuldiging
Meremans stelde dezelfde namiddag een vraag aan cultuurminister Sven Gatz over “het herhaaldelijk opzoeken van controverse en polarisering door Kif Kif en de overeenstemming ervan met de geest van het decreet op sociaal-cultureel werk”. Meremans bracht ter inleiding aan dat hij het sociaal cultureel werk belangrijk vindt. Hij stelde dat een kritisch en sterk middenveld nodig is als bruggenbouwer tussen de maatschappij en de overheden. Vervolgens las hij kort voor: volgens het decreet uit 2003 zijn er 35 erkende bewegingen, waaronder Kif Kif, een interculturele beweging die zich inzet voor gelijkheid en tegen racisme, voor een solidaire, democratische en interculturele samenleving. Een pluralistische en kritische beweging. Volgens Meremans is Kif Kif integendeel “een forum aan het worden voor haatboodschappen, voor polarisering en voor het opzetten van gemeenschappen tegenover elkaar”. Hij vroeg vervolgens in hoeverre dat overeenkomt met de uitgangspunten van het sociaal-cultureel werk.
Omwille van de afwezigheid van Gatz (die op bezoek was in Zuid-Afrika), nam collega minister Bart Tommelein zijn plaats in om een schriftelijk antwoord voor te lezen. Het antwoord was kordaat: “het is belangrijk dat een overheid diverse stemmen ondersteunt en niet alleen de stemmen die het gangbare beleid steunen”, dat zou volgens Gatz het bewijs zijn van “een voldragen democratie”. De minister had uiteraard een grote ‘maar’: de illustratie roept ook voor hem “op zijn minst vraagtekens op”. Hij acht die “even wansmakelijk en respectloos als de dingen die ze wil aanklagen”. Dit impliceert voor Gatz alleszins niet “dat de organisatie daarom in vraag moet worden gesteld”. Hij verdedigde tenslotte de autonomie van bewegingen en andere organisaties om hun doelstellingen te bereiken.
Voor Meremans was dat uiteraard niet voldoende als antwoord. Hij repliceerde met “voorbeelden” die voor hem illustreerden dat dit beeld geen geïsoleerd geval vormt. Hij citeerde uit een artikel geschreven als antwoord op Darya Safai (maar vermeldde er niet bij dat het artikel van Safai hetzelfde harde register hanteerde als het antwoord daarop). Hij haalde een “aanval” aan op een katholieke school “in verband met kledingvoorschriften” (maar vergat te vermelden dat beide artikels, over de Ursulinen in Mechelen en over Virgo Plus in Vilvoorde, niets meer waren dan getuigenissen van jonge moslima’s die hun recht om lange rokken of een hoofddoek te dragen beperkt zagen in gevallen wanneer dat wél toegelaten was). Hij vermeldde ook de opsomming van de ergste uitspraken van het jaar die we vorig jaar publiceerden onder de naam “De racisme-is-relatief-prijs”. Uit die lijst van zeer problematische uitspraken (waaronder de bewering van partijgenote Zuhal Demir dat moslims “zich toch nooit gaan kunnen aanpassen aan onze waarden en normen”) haalde hij aan dat Olga Leyers beschuldigd werd van “eurocentrische superioriteitswaan”, maar vermeldde daar niet bij wat ze zei om dat te verdienen: “Als ik moslima’s zie, denk ik vaak: allez, laat mij u dan toch bevrijden”.
Dat is alles wat Meremans kon vinden om het idee te staven dat de belastingbetaler een organisatie subsidieert die “herhaaldelijk voor polarisering zorgt”. Hij vroeg onder bescheiden applaus een onderzoek daarover.
De antwoorden
Het belangrijkste aan deze parlementaire interventie was de reactie van meerdere parlementsleden. Caroline Bastiaens (CD&V) benadrukte de nood aan kritische organisaties, ook wanneer ze “acties opzetten die niet direct naar ons eigen zin en goesting zijn”. Ze was blij te horen dat de minister zal blijven bewaken dat “elke organisatie zelf moet kunnen opmaken op welke manier ze hun eigen doelstelling willen waarmaken”. Jean-Jacques De Gucht (Open VLD) merkte ook op hoe wansmakelijk de prent was, zeker gezien zijn partijvoorzitster zelf ook werd afgebeeld. Hij was ook kritisch over de organisatie en vroeg zich af of dit de juiste manier is om dialoog te voeren, maar hij trok dezelfde redenering verder: “dat een organisatie subsidies krijgt betekent niet dat we moeten ingrijpen in de manier waarop ze communiceren”. Hij pleitte er ook voor om stemmen “op een open manier” tegen te spreken in plaats van hen “in vraag te stellen op vlak van subsidies”, als teken van een “weerbare democratie”.
Yamila Idrissi (s.pa) reageerde op een vergelijkbare manier evenals Bart Caron (Groen) die het democratische pluralisme verdedigde. “We subsidieren vaak onze critici” stelde Caron, “een fantastische kracht van onze democratie”. Hij haalde ook “het verhaal van Apache” aan, nieuwssite die onlangs op een dubieuze manier werd tegengewerkt door een partijgenote van een duidelijk geïrriteerde Meremans. Chris Janssens reageerde ook namens Vlaams Belang en riep Meremans op om “allerlei organisaties van bedenkelijk allooi zoals Kif Kif stop te zetten” want hoewel “islamisme en links activisme” beschermd worden door de vrijheid van meningsuiting, moet dat, zo zei hij, vooral niet gebeuren “op kosten van de belastingbetaler”.
Tommelein antwoordde op de opmerkingen met een vrolijke noot: “iedereen maakt eens een vergissing, ook in de communicatie. Wie ben ik om dat te veroordelen”, maar hij maakte ook duidelijk dat de actie volgens hem (of volgens Gatz) “bedenkelijk” valt te noemen en vraagtekens oproept, maar alleszins niet van die aard is dat ze de ondersteuning van de organisatie in vraag moet stellen.
In zijn slotopmerking herhaalde Meremans dat “een kritisch middenveld nodig is” – al roept de houding van zijn partij tegenover UNIA, Apache, journalisten, activisten, rechters, Artsen Zonder Grenzen, artiesten of een diversiteitsambtenaar, ernstige vragen op over de geloofwaardigheid van die stelling. Hij maande Kif Kif ook vurig aan om de doelstellingen van de organisatie niet te verloochenen en dat zal Kif Kif uiteraard doen. Kif Kif zal blijven streven naar respect, gelijkheid en dialoog en zal zich blijven inzetten tegen racisme.
Lessons learned
Er valt alleszins veel te leren uit dit voorval. Eerst is er een pijnlijke vaststelling: ondanks de hoeveelheid en de diversiteit aan redelijke content en terechte kritiek, haalt Kif Kif pas het nieuws wanneer we een mening publiceren die extra scherp uit de hoek komt en daardoor soms de bocht wat mist. In welke mate dat aan ons ligt of aan ons medialandschap blijft een relevante vraag.
Het punt werd toch gemaakt: een selectieve verontwaardiging was duidelijk in het antwoord van Francken (pas na zijn reactie over deze prent zou hij en passant zeggen dat prent van Vandersnickt er over was). Het is ook logisch dat een staatssecretaris die asiel en migratie grotendeels reduceert tot een veiligheidskwestie niet meteen reageert op de uitwassen van zijn eigen discours.
Francken en Meremans bevestigden ook een zorgwekkende trend: intimidatie als automatische reactie wanneer een persoon of organisatie zich kritisch opstelt. We merken dat meer en meer aan het zorgwekkend aantal persartikels waarin ambtenaren enkel anoniem willen getuigen, uit schrik voor represailles.
Maar daarnaast, was dit voorval ook een reminder van hoe we vandaag omgaan met media en sociale media. Het is na bijna een week van haatberichten duidelijk dat de meesten enkel het beeld en de titel hebben zien passeren. Beeld en titel die kritiek verdienen, uiteraard, maar ook deel uitmaakten van tekst en uitleg. De berichtgeving over de heisa was grotendeels correct, ook bij media die door Kif Kif stevig bekritiseerd worden, maar het voorval is een herinnering van de focus op sensatie van onze media-aandacht.
Het prentje was niet veel wansmakelijker dan andere prenten, artikels of krantenkoppen, met het verschil dat het prentje deze keer gemaakt werd om juist dat punt te maken. De vraag is wel of het nuttig is om dat duidelijk te maken als het zo eenvoudig kan geframed worden als een “aanzet tot geweld”, als de achterban van N-VA moeiteloos kan overtuigd worden van het idee dat Kif Kif haat verspreidt wanneer de organisatie enkel vraagt voor een consequente omgang met onze realiteit.
De vraag is ook in welke mate Kif Kif gebruik mag maken van dezelfde strategieën die de organisatie bekritiseert, zoals het gebruik van een duidelijk sensationalistisch beeld om een punt te maken en daar voldoende aandacht voor te krijgen.
Discussie blijft open
Deze kwestie is alleszins verre van uitgepraat. De vraagtekens die door een foute afbeelding werden opgeroepen blijven nog altijd open en Kif Kif zal in het vervolg extra moeten bewijzen waar we voor staan en waar we voor gesubsidieerd worden.
Voor Meremans was het ondertussen niet nodig om iets te bereiken met zijn parlementaire vraag, het was vooral belangrijk om te laten weten aan zijn achterban dat hij de parlementaire vraag had gesteld en die met passie had verdedigd. Onmiddellijk na de discussie tweette Meremans nog eens dat “@KifKifbe is een smet op de culturele sector en zorgt ervoor dat het goede werk van vele sociaal-culturele organisaties wordt overschaduwd”. Hij kreeg meteen bijval van onder andere Annick De Ridder, Theo Francken en ‘t Pallieterke. Maar niet veel later tweette ook parlementslid Imade Annouri: “een gezonde democratie subsidieert ook meningen die ingaan tegen mening van politieke meerderheid. Nodig pluralisme”.
Dat deze discussie open blijft is misschien een teken van een gezonde democratie, maar hopelijk ook een teken van politieke weerstand tegen de kwalijke tendens om kritische stemmen de mond te snoeren.
**
Naar aanleiding van al deze voorvallen zal Kif Kif een interviewreeks starten met verschillende politici, mediafiguren en opiniemakers rond ‘de grenzen van vrije meningsuiting en activisme’. In deze reeks zullen we de vele vragen, die in bovenstaand artikel worden aangebracht, verder uitdiepen. Zo willen het hele gebeuren aangrijpen als een aanzet om een constructieve en brede dialoog op touw te zetten rond deze relevante maatschappelijke discussies.
